Lời cuối của “Vua Mặt trời”

21:12 19/09/2021

“Cháu bé, một ngày nào đó, cháu sẽ là một nhà vua vĩ đại. Nhớ, đừng bắt chước tính hiếu thắng của ta. Cháu hãy cư xử theo ý Chúa, và khiến thần dân của cháu xưng tụng Người. Ta đau lòng vì đã đẩy con dân của ta vào tình trạng hiện tại như thế này”. Ngày 1-9-1715, sau khi nói những lời trối trăng cay đắng ấy với người chắt mới 5 tuổi, vị vua được xem là vĩ đại nhất trong lịch sử phong kiến nước Pháp (trước Napoleon I) trút hơi thở cuối cùng.

Ngổn ngang ngày tạ thế

Vị hoàng tôn 5 tuổi được nghe những điều gửi gắm cuối cùng đó của Louis XIV – Vua Mặt trời (le Roi Soleil) của nước Pháp – cũng lập tức được đưa lên ngôi, để trở thành Louis XV. Điều đó cũng có nghĩa là Louis XV buộc phải thừa kế một “gia tài thảm họa” từ vị tiên vương danh tiếng lẫy lừng của mình.

Louis XIV mất đi khi những ánh hào quang rực rỡ dành cho nước Pháp mà ông đã gây dựng được trong suốt 72 năm ở ngôi trước đó xem như đã phụt tắt. Năm 1704, quân đội Pháp do đích thân ông chỉ huy bị liên quân Anh – Áo – Phổ đánh tan tác tại Blenheim, rồi năm 1706 tiếp tục đại bại ở trận Ramilies. Pháp thảm bại trong Chiến tranh giành quyền kế vị Tây Ban Nha – cuộc chiến kết thúc vào năm 1714, nghĩa là một năm trước khi Louis XIV tạ thế.

Lời cuối cùng của “Vua Mặt trời” -0
Louis XIV – nhà vua có thời gian trị vì nước Pháp lâu nhất trong lịch sử, với 72 năm.

Trong khi đó, hai mươi năm cuối đời Louis XIV, nền kinh tế của nước Pháp suy kém dần, đặc biệt là sau khi Bộ trưởng Tài chính Jean Baptise Colbert qua đời (1682). Đồng thời, do liên tiếp phát động chiến tranh, quốc lực của nước Pháp cũng luôn phải chịu những áp lực cực lớn từ những khoản chi phí quân sự - điều mà rút cục, mọi nền kinh tế đều sẽ đạt đến ngưỡng giới hạn (như nước Mỹ ở hiện tại vừa chứng minh bằng việc triệt thoái hoàn toàn binh sĩ khỏi Afghanistan).

Ở đây, cần phải nói rõ: Việc “Vua Mặt trời” bổ nhiệm và trọng dụng Colbert vào vai trò “người giữ tay hòm chìa khóa” quản trị tài chính quốc gia khi đã trưởng thành để có thể chính thức rời khỏi cái bóng của mẹ - hoàng hậu nhiếp chính Anne d’Autriche (Anne nước Áo) - cũng như hồng y giáo chủ kiêm tể tướng gốc Ý Julio Manzarini , đã thay đổi hoàn toàn cơ chế kiểm soát tài chính mục nát và thiếu hiệu quả từ thời vua cha Louis XIII. Tuy nhiên, những tham vọng chinh phục và sự xa xỉ sau này của Louis XIV lại tạo ra các cuộc khủng hoảng khác.

Louis XIV thực sự là một bậc minh quân, trong những quãng thời gian trị vì mà ông sung sức nhất. Ông chăm chỉ làm việc với triều thần, chịu khó lắng nghe họ, và tuyên ngôn: “Công việc làm vua thì vĩ đại, cao thượng và thú vị”.

Tuy vậy, ông cũng thích hưởng lạc, và lại thích cả chinh phạt. Ông xây dựng một đạo quân cho nước Pháp, với quy mô lên tới 10 vạn lính trong thời bình – 40 vạn lính trong thời chiến. Đó là đội quân lớn nhất và hùng mạnh nhất châu Âu vào thời điểm ấy.

Tất yếu, các trung tâm quyền lực khác của châu Âu quyết định phải kiềm chế bớt sức mạnh của nước Pháp. Trong số “liệt cường” chống lại tham vọng bá chủ mà Louis XIV theo đuổi, lần lượt có Áo, Phổ, Tây Ban Nha, Hà Lan, Thụy Điển, và dĩ nhiên là cả Anh quốc – kình địch truyền kiếp bên kia eo biển Manche. Cũng gần giống như Napoleon Bonaparte về sau, Louis XIV và nước Pháp khá lẻ loi trên trường quốc tế.

Versailles – một dấu ấn, một nỗi niềm

Louis XIV là một danh nhân tương đối phức tạp, đặc biệt là để đánh giá. Chắc chắn ông không được nhớ đến nhiều về tài năng quân sự, nhưng lại là người có công lớn xây dựng nên một quân đội Pháp được cả châu Âu nể sợ, bằng ý chí sắt đá của mình.

Nhà vua không đặc biệt thông minh, nhưng lại có một thứ tài năng riêng, nhất là trong cách dùng người. Bên cạnh Bộ trưởng Tài chính Colbert, ông còn trọng dụng Thống chế Tourene, một vị tướng giỏi.

Không chỉ vậy, dù xa xỉ và ham hưởng thụ, nhưng ông biết thưởng thức nghệ thuật, thanh lịch và hào hoa, ưa thích được tán dương và biết cư xử rất khéo léo với mọi người, nam cũng như nữ. Hơn hết, nhờ tập trung quyền lực vào một kiểu “chế độ cũ” (ancient régime) tập quyền, ông giúp nước Pháp trật tự và hòa bình trong một thời gian dài. Dù vậy, nhà vua lại thiếu tôn trọng nền tự do cá nhân, thậm chí đàn áp giáo dân Tin Lành khiến cho hàng ngàn thương gia và thợ thủ công tài giỏi phải bỏ xứ ra đi. Tuy khuyến khích công nghệ, nhưng Louis XIV chưa thật sự nỗ lực giúp cho nền thương mại của nước Pháp phát triển.

Vậy là cuối cùng, khi “cái quan định phận”, dấu ấn lớn nhất mà ông để lại chính là việc đưa nước Pháp trở thành chuẩn mực, thành trung tâm văn hóa cung đình mà cả châu Âu ngưỡng mộ, thành cái nôi thời trang cũng như ngành làm đẹp của cả thế giới. Nói như Voltaire, ông là “nhân vật trung tâm của một thời đại rực rỡ về văn hóa và nghệ thuật”, mà dấu ấn tiêu biểu là Cung điện Versailles, một công trình kiến trúc diễm lệ và kỳ vĩ.

Cung Điện Versailles – một kỳ quan kiến trúc.

Versailles, trong sâu thẳm, có lẽ là điểm kết tụ cũng như giải tỏa những uẩn ức của một “nhà vua tí hon” mà văn hào Pháp Alexandre Dumas (cha) từng khắc họa trong 20 năm sau. Louis XIV trở thành nhà vua của nước Pháp khi còn rất nhỏ là thật. Chuyện mẹ ông cùng Tể tướng hồng y Manzarini (tên Pháp là Manzarin) khuynh loát triều chính trong vai trò nhiếp chính là thật. Phong trào nổi dậy của những hoàng thân đối lập – Les Fronder – là thật, và chuyện ông từng phải tiếp đại biểu của đám dân chúng nổi loạn ngay trong hoàng cung, với súng đạn từ bên ngoài chĩa vào các ô cửa sổ, cũng là hiện thực.

Khi trưởng thành và tiếp nhận đầy đủ quyền lực, “nhà vua tí hon” ngày nào ấy của nước Pháp trở nên cứng rắn, cứng rắn đến độ sẵn sàng tuyên bố một câu kinh điển cho hình thái quân chủ tập trung: “L’Etat c’est moi!” (Quốc gia là trẫm). Ông thu hẹp quyền lực của giới đại công hầu, và cất nhắc những đại diện của tầng lớp bình dân vào các vị trí hành chính.

Và ông căm ghét Paris. Paris đã từng đe dọa ông, từng khiến ông phải nhũn nhặn từ khi còn bé. Paris từng sẵn sàng nổi dậy dựng những chiến lũy trên đường phố nhằm chống lại vương quyền. Vì thế, ông ra lệnh xây cung điện Versailles.

Sau khi hoàn tất năm 1862, triều đình hoàng gia Bourbon được chính thức dời về đây. Tòa lâu đài này có thể chứa 5.000 nhà quý tộc, còn 5.000 người khác sinh sống tại các vùng lân cận. Cung điện Versailles có một chủ đích chính trị khác: Khiến cho giới quý tộc hoàn toàn phụ thuộc vào nhà vua. Các bậc công hầu đã phải rời bỏ đất phong, giao tài sản cho các con hay các người quản lý trông nom, còn chính mình phải thường trực sinh sống trong cung điện hoàng gia, phải trả giá rất đắt cho các lễ nghi và giao tế cung đình. Trong các sinh hoạt vương giả này, chỉ một câu nói của nhà vua như “Ta không thấy mặt ông ta ở triều đình nữa” có thể khiến cho một nhà quý tộc danh giá nhất thân bại danh liệt. Ngược lại, mọi nhà quý tộc đều mong muốn được tham dự “triều chính” và “yến tiệc”, bởi vì ở đó, nhà vua có thể ban cho họ các ân huệ hay đặc quyền.

Có điều, bên cạnh những cuộc chiến, chính Versailles và guồng máy cung phụng xa hoa dành cho nó cũng là một “cỗ máy đốt tiền” của ngân khố hoàng gia Pháp. Và vì vậy, câu trối trăng cuối cùng mà “Vua Mặt trời” để lại càng thêm nhiều dư vị ngậm ngùi…

* Cung điện Versailles được xem là tinh hoa nghệ thuật kiến trúc thế giới với nhiều chuẩn mực như: tính đối xứng; các hành lang nhiều cột; các công trình nghệ thuật lấy cảm hứng từ truyền thuyết và nghệ thuật cổ đại; xen vào sự chính xác này là một số nét nghệ thuật baroque. Điện Versailles không có thành lũy. Nó được xây giữa đồng trống, để chứng tỏ rằng một đấng quân vương đủ quyền lực không cần đến hào và tường thành để bảo vệ.

* Tên gọi “Vua Mặt trời” bắt nguồn từ vở múa ballet đầu tiên mà Louis XIV tham gia biểu diễn. Vị vua nhỏ khi ấy đóng vai Apollo, vị thần mặt trời trong thần thoại Hy Lạp. Louis XIV thích cái tên này đến mức chọn luôn biểu tượng mặt trời làm phù hiệu hoàng gia của mình. Ngoài ra, khi còn nhỏ, ông còn mang biệt danh Louis-Dieudonne (Louis Chúa ban), do phụ vương Louis XIII và hoàng mẫu Anne D’Autriche quá hiếm muộn.

Mây Linh

Mỹ và Trung Quốc ngày 12/5 đã nhất trí đình chỉ hầu hết các mức thuế đối với hàng hóa của nhau trong một động thái cho thấy căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang có dấu hiệu lắng dịu.

Ngày 12/5, TAND cấp cao tại TP Hồ Chí Minh tuyên án phúc thẩm đối với các bị cáo có đơn kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt trong vụ án xảy ra tại Công ty Xuyên Việt Oil. Đáng lưu ý, bị cáo Lê Đức Thọ (cựu Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre) vừa được giảm án 7 năm so với án sơ thẩm (28 năm), vì gia đình nộp 15 tỷ đồng để khắc phục hậu quả. Dư luận quan tâm rằng, với sự tiếp tay của ông Lê Đức Thọ cho Công ty Xuyên Việt Oil gây thiệt hại cho Nhà nước hàng tỷ đồng liệu số tiền khắc phục có thỏa đáng...

Thời gian gần đây, cướp tiệm vàng lại xảy ra tại một số địa phương, với phương thức hoạt động đơn lẻ, lưu động, gây khó khăn cho công tác phòng ngừa, đấu tranh. Mới đây nhất, ngày 5/5 vụ cướp tiệm vàng xảy ra trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP Hồ Chí Minh đã gây ảnh hưởng đến tình hình an ninh, trật tự và dư luận. Vụ án tuy thiệt hại về vật chất chưa lớn, nhưng phương thức, thủ đoạn hoạt động phạm tội của các đối tượng lại có phần liều lĩnh, bất chấp hậu quả…

Chiều 12/5, đối tượng Tàu Sa Chín (SN 2001, ngụ xã Phước Hà, TP Phan Rang - Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận) đã bị Công an bắt giữ sau hơn 1 giờ đồng hồ gây ra vụ cướp tại chi nhánh một ngân hàng tại thị trấn Liên Nghĩa, huyện Đức Trọng.

Ngày 12/5, Công an tỉnh Bình Phước cho biết đang điều tra vụ án mạng xảy ra tại một phòng trọ thuộc khu phố 5, phường Minh Thành, TX Chơn Thành, khiến người vợ tử vong và người chồng bị thương.

Với vai trò là Chủ tịch Hội đồng quản trị (HĐQT) Công ty Cổ phần dược Sơn Lâm, bị can Phạm Văn Cách đã có hành vi cấu kết với bị can Nguyễn Mạnh Quyền, nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần y dược LanQ, dùng thủ đoạn gian dối, lừa đảo chiếm đoạt hơn 18 tỷ đồng của Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Giang và của người dân cùng chi trả. 

Ngày 12/5, Đội CSGT số 14 (Phòng CSGT Công an TP Hà Nội) triển khai tổ công tác thực hiện kế hoạch tuần tra đảm bảo TTATGT tại địa bàn quận Hoàng Mai và huyện Thanh Trì (Hà Nội), trong đó tập trung xử lý vi phạm đối với các phương tiện xe ba gác, xe tự chế chở hàng hóa cồng kềnh gây mất ATGT khiến người dân bức xúc.

Cơ quan An ninh điều tra (ANĐT) Bộ Công an đang điều tra vụ án "Tổ chức đánh bạc; đánh bạc" xảy ra tại Hà Nội và các tỉnh, thành phố. Để phục vụ công tác điều tra vụ án, Cơ quan ANĐT Bộ Công an tiếp tục kêu gọi các cá nhân ra trình diện, hợp tác với Cơ quan ANĐT Bộ Công an, làm rõ các nội dung có liên quan đến vụ án để được hưởng chính sách khoan hồng của pháp luật

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.