FTA Trung Quốc - Campuchia và chính sách “ngoại giao láng giềng”

• Campuchia khủng hoảng rác thải nhựa

Việc đạt được FTA với Trung Quốc vào thời điểm này được cho là rất quan trọng đối với đất nước chùa tháp bởi nó diễn ra đúng thời điểm Liên minh châu Âu (EU) đã rút một phần ưu đãi thuế quan cấp cho Campuchia theo chương trình ưu đãi Mọi thứ trừ vũ khí (EBA).

Khoảng 20% hàng hóa xuất khẩu của Campuchia sang EU - trị giá khoảng 1 tỷ euro - sẽ lập tức bị áp thuế bổ sung khi không còn EBA. Người phát ngôn của Thủ tướng Campuchia Eang Sophalleth cho biết Thủ tướng Hun Sen ban đầu dự định ký FTA với Trung Quốc từ giữa tháng 8, thời điểm EU bắt đầu tiếp tục áp thuế bổ sung nhưng sau đó đã hoãn lại. Eang Sophalleth dẫn lời Thủ tướng cho biết: Một ngày nào đó vị thế của EBA sẽ biến mất nhưng hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc sẽ đóng vai trò tích cực.

FTA giữa Trung Quốc và Campuchia được cho là không chỉ như liều thuốc bổ trợ mạnh cho nền kinh tế của Campuchia mà còn có lợi ích thực sự cho các bên. Eang Sophalleth nói rằng hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc có thể bù đắp những tổn thất do thuế quan của EU gây ra và tạo động lực cho sự phục hồi của nền kinh tế Campuchia, vốn đang bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19. Điều quan trọng hơn là, việc ký kết hiệp định thương mại tự do với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sẽ giúp Campuchia đa dạng hóa nền kinh tế.

Tổng Thư ký Hiệp hội Các nhà sản xuất hàng may mặc Campuchia (GMAC) Ken Loo nói với tờ Bưu điện Phnom Penh rằng FTA này sẽ kích thích xuất khẩu của Campuchia, không chỉ trong ngành may mặc. Sẽ có nhiều nguồn đầu tư hơn đến từ Trung Quốc. Xuất khẩu của Campuchia được cho là sẽ tăng trưởng hơn 20%. Còn cố vấn cao cấp của Hội đồng Kinh tế quốc gia tối cao Campuchia Mey Kalyan thì cho rằng “về lâu dài, hầu hết các nước nhắm vào thị trường Trung Quốc đều sẽ đầu tư vào Campuchia và sau đó xuất khẩu sản phẩm sang Trung Quốc.

FTA mới giữa Trung Quốc và Campuchia bao gồm các lĩnh vực như thương mại, du lịch, nông nghiệp, dịch vụ, thương mại điện tử, đầu tư, hợp tác kinh tế và kỹ thuật... Do Campuchia là thành viên của Khu vực thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc nên hầu hết hàng hóa xuất khẩu của nước này sang Trung Quốc đều được miễn thuế.

Hiệp định này còn đưa 340 sản phẩm khác vào danh sách miễn thuế, bao gồm ớt tươi, ớt khô, hạt điều, tỏi, mật ong, thủy hải sản... khiến tỷ lệ các mặt hàng được Trung Quốc miễn thuế cho Campuchia lên đến 97,53%. Các mặt hàng của Campuchia được hưởng lợi thuế bằng 0 chiếm 90% toàn bộ danh mục thuế. Các loại hàng hóa mà Trung Quốc chú trọng như nguyên liệu và sản phẩm dệt may, sản phẩm điện máy, sản phẩm kim loại và phương tiên giao thông đều được Campuchia đưa vào danh sách giảm thuế. Đây là mức giảm cao nhất trong tất cả các cuộc đàm phán hiệp định thương mại tự do giữa hai bên từ trước đến nay.

Hiện tại, Campuchia xuất khẩu hơn 10.000 loại sản phẩm sang Trung Quốc và nước này cũng xuất khẩu hơn 8.000 loại sản phẩm sang Campuchia. Số liệu của Đại sứ quán Trung Quốc tại Phnom Penh cho thấy kim ngạch thương mại giữa hai nước trong năm 2019 là 9,42 tỷ USD, tăng 27,29% so với 7,4 tỷ USD năm 2018. Dự tính tổng kim ngạch thương mại giữa hai nước sẽ đạt 10 tỷ USD vào năm 2023.

Hiệp định này được cho là có ý nghĩa quan trọng đối với cả Trung Quốc và Campuchia. Đây vừa là hiệp định được ký trong thời gian nhanh chóng và cũng là hiệp định thương mại tự do thứ 18 mà Trung Quốc ký với bên ngoài, lại là FTA đầu tiên được Trung Quốc ký kết kể từ sau khi đại dịch COVID-19 bùng phát. Đây cũng là FTA đầu tiên mà Campuchia ký kết với nước ngoài. Thông thường, quá trình đàm phán một FTA thường kéo dài, có thể lên tới 18 tháng. Tuy nhiên, Hiệp định thương mại tự do Trung Quốc - Campuchia có tiến độ nhanh chóng là do kim ngạch thương mại giữa hai nước tương đối nhỏ. Điều này khiến tiến trình đàm phán dễ dàng hơn.

Hiệp định FTA này đã phát đi một tín hiệu mạnh cho nền kinh tế Campuchia. Do tác động của đại dịch COVID-19, nền kinh tế theo định hướng xuất khẩu của Campuchia đã bị tổn thất nặng nề. Ngân hàng Thế giới (WB) dự đoán kinh tế Campuchia trong năm 2020 sẽ trải qua thời kỳ tồi tệ nhất kể từ năm 1994, được cho là sẽ giảm từ 1% đến 2,9%. Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) thậm chí còn đưa ra dự báo tồi tệ hơn với nền kinh tế Campuchia: giảm 5,5%.

Theo nhiều nhà quan sát đánh giá, việc Hiệp định thương mại tự do Trung Quốc - Campuchia được ký kết sẽ giúp đẩy nhanh sự phát triển của dự án "Vành đai và Con đường" ở Campuchia. Việc kí kết FTA được cho là không những giúp Campuchia phát triển mà còn phù hợp với chiến lược và lợi ích kinh tế của Trung Quốc.