“Kẻ được, người mất” khi tham gia hiệp định thương mại lớn nhất lịch sử

• Sân chơi mới TPP
• Hiệp định TPP còn ải cuối
• Nên hành xử thế nào với TPP?1
• Kết thúc đàm phán TPP: Bắt đầu cuộc chiến mới
• Việt Nam được lợi gì khi tham gia TPP?
• TPP và cơ hội, thách thức đối với Việt Nam
• Hiệp định TPP hay Con đường tơ lụa kiểu mới?
• TPP không phải là quà tặng của người hảo tâm

Nhà Trắng ước tính hiệp định này sẽ dỡ bỏ 18.000 loại thuế quan đối với các mặt hàng chế tạo, đồng thời cho phép mọi người dân - từ người nuôi tôm ở Việt Nam đến nông dân nuôi bò sữa ở New Zealand - được hưởng thuế quan thấp hơn khi tiếp cận các thị trường trên toàn khu vực Thái Bình Dương.

Tuy nhiên, những người chỉ trích - đặc biệt là ở Mỹ - cho rằng thỏa thuận này sẽ khiến nhiều nhân công trong ngành chế tạo ở Mỹ bị mất việc làm, làm giảm các tiêu chuẩn về môi trường, đồng thời làm tăng giá thuốc.

Tại  Nhật Bản: Ngành chế tạo ôtô và phụ tùng ô tô Nhật Bản có lẽ được lợi nhiều nhất bởi họ được hưởng thuế quan thấp hơn khi xuất khẩu sang Mỹ, vốn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của ôtô Nhật Bản.

Tuy nhiên, Nhật Bản bị buộc phải giảm bớt một số hình thức bảo hộ cho nông dân trồng lúa, như lượng gạo nhập khẩu được miễn thuế phải tương đương 1% tổng số gạo mà nước này tiêu thụ. Nông dân nuôi gia súc có thể sẽ bị tác động nặng nề hơn cả khi mà thuế nhập khẩu thịt bò vào Nhật Bản trong 16 năm tới sẽ được từng bước giảm xuống còn 9% so với mức hiện nay là 38,5%, trong khi thuế nhập khẩu thịt lợn cũng sẽ giảm đáng kể.

Đối với Australia: Thỏa thuận này sẽ buộc Australia phải dỡ bỏ những khoản thuế nhập khẩu tổng trị giá khoảng 9 tỉ USD. Tuy nhiên, Australia sẽ được tiếp cận thị trường đường của Mỹ, trong khi Nhật Bản cũng sẽ giảm thuế đối với sản phẩm đến từ xứ sở chuột túi. Các sản phẩm hải sản và rau quả sẽ được hưởng mức thuế xuất khẩu thấp hơn, trong khi gạo và ngũ cốc sẽ được hưởng hạn ngạch xuất khẩu ưu đãi.

Australia và New Zealand đã thành công trong việc gây áp lực buộc Mỹ phải thỏa hiệp trong vấn đề thời gian các công ty dược phẩm được bảo hộ độc quyền đối với các dữ liệu mô tả quá trình sản xuất thuốc. Thời gian bảo hộ ít nhất là 5 năm - thay vì 12 năm như yêu sách của các công ty dược phẩm Mỹ - có thể làm giảm giá thuốc, đồng thời làm tăng tính cạnh tranh. Thuế quan thấp hơn đối với mọi mặt hàng từ sắt thép tới dược phẩm, máy móc, giấy và phụ tùng ôtô sẽ làm lợi cho các nhà sản xuất Australia.

Còn New Zealand: Có tới 93% khối lượng hàng hóa giao dịch của nước này với các nước đối tác TPP sẽ được giảm thuế, giúp New Zealand hàng năm tiết kiệm được khoảng 168 triệu USD. Ngành sữa, chiếm khoảng 1/4 lượng hàng xuất khẩu, sẽ tiết kiệm được gần 70 triệu USD mỗi năm.

Các thị trường chủ chốt như Mỹ, Nhật Bản, Canada và Mexico vẫn duy trì một số mức thuế quan đối với hàng hóa của New Zealand. Chẳng hạn, trong 5 năm tới, Canada chỉ đồng ý ấn định hạn ngạch nhập khẩu các sản phẩm sữa tương đương 3,3% thị trường sữa của nước này.

Thuế quan đối với thịt bò xuất khẩu của New Zealand cũng được dỡ bỏ, song Nhật Bản là ngoại lệ với việc thịt bò New Zealand vào thị trường Nhật Bản sẽ được giảm từ 38,5% xuống còn 9%. Thuế quan đối với tất cả các mặt hàng xuất khẩu khác như hoa quả, hải sản, rượu và thịt cừu cũng sẽ được hạ xuống mức bằng 0.

Riêng tại Việt Nam: Theo Tổ chức Eurasia, Việt Nam nằm trong số những nước được lợi nhiều nhất bởi lẽ TPP có thể giúp Tổng sản phẩm Quốc nội (GDP) của Việt Nam tăng 11% tới năm 2025, với việc xuất khẩu trong thời gian tới sẽ tăng 28% do các công ty chuyển nhà máy đến quốc gia có nhân công giá rẻ này.

Việc giảm thuế nhập khẩu ở Mỹ và Nhật Bản cũng sẽ làm lợi cho các nhà máy dệt may của Việt Nam và chi phí lao động thấp sẽ giúp nhà sản xuất Việt Nam giành được cơ hội kinh doanh từ tay đối thủ Trung Quốc. Tuy nhiên, những tác động của TPP đối với Việt Nam có thể bị hạn chế vì Việt Nam vẫn bị áp đặt những quy định ngặt nghèo về xuất xứ nguyên liệu.

Ngành hải sản sẽ được lợi nhờ thuế nhập khẩu tôm, mực ống và cá ngừ từ Việt Nam được xóa bỏ (mức hiện nay là 6,4%-7,2%). Mặc dù vậy, việc Việt Nam xóa bỏ các loại thuế nhập khẩu đối với các sản phẩm dược (hiện trung bình vào khoảng 2,5%) sẽ dẫn đến cuộc cạnh tranh gay gắt hơn giữa các công ty trong nước và công ty nước ngoài.

TPP cũng sẽ tăng cường việc bảo vệ bằng sáng chế, khiến các công ty Việt Nam bị hạn chế tiếp cận các sản phẩm mới, do đó khó có thể sản xuất những loại thuốc mới.

Tại Malaysia: Các công ty quốc doanh của Malaysia có thể bị thiệt hại bởi TPP đòi hỏi công ty tư nhân cũng phải được hưởng quyền tiếp cận các hoạt động thu mua của chính phủ ngang với các công ty quốc doanh. Các nhà xuất khẩu hàng điện tử, hóa chất, dầu cọ và cao su sẽ là những người được hưởng lợi nhiều nhất. Malaysia hiện là nhà xuất khẩu dầu cọ lớn thứ hai thế giới và là nước trồng cao su nhiều nhất thế giới.

Trung Quốc: Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới có lẽ nằm trong số những nước bị thua thiệt nhiều nhất. Việc Trung Quốc từ chối gia nhập TPP vô hình trung giúp Mỹ thắt chặt các mối quan hệ thương mại trên toàn khu vực đồng thời thúc đẩy cái gọi là chiến lược xoay trục sang châu Á.

Hiện quan chức Trung Quốc đã phát tín hiệu muốn gia nhập hiệp định này trong tương lai. Trước mắt, theo nhà kinh tế Fielding Chen của "Bloomberg", các nhà xuất khẩu Trung Quốc có thể bị mất một số thị phần tại những nước đang phát triển, chẳng hạn như Việt Nam, vào tay Mỹ và Nhật Bản.