NSND Minh Hòa - Một "Trần Lệ Xuân" dung dị ở ngoài đời

• NSND Minh Hòa: Có phải em… mùa thu Hà Nội?

Đa số khán giả, kể cả những người khó tính đều nói: "Không ai có thể hợp vai Trần Lệ Xuân hơn Minh Hòa". Trần Lệ Xuân là một nhân vật lịch sử có cuộc sống đầy biến động thăng trầm, còn Minh Hòa ngoài đời thì sao?

NSND Minh Hòa sinh ra và lớn lên ở đất Hà thành, trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật từ cha mẹ cho tới cô dì chú bác, anh em họ hàng, chồng chị cũng trong ngành nghệ thuật... Chị kể, ngay từ thơ bé chị đã ngấm những tiếng kèn clarinette và saxophone của bố - nghệ sĩ kèn Trần Đình Giang, nhưng vì là con gái nên chị không đi theo nghề kèn mà em trai chị là Trần Quốc Đạt nối nghiệp của bố. Hiện anh đang công tác tại Nhà hát Ca múa nhạc Quân Đội.

Một nghệ sĩ kèn rất nổi tiếng nữa là anh họ của Minh Hòa, nghệ sĩ saxophone Trần Mạnh Tuấn. Anh là con trai của bác ruột chị, nghệ sĩ cải lương Tùng Ngọc. Minh Hòa còn có người chị là nữ nghệ sĩ cải lương Phương Khanh - con gái của nữ nghệ sĩ cải lương Tùng Ngọc. Ngày nhỏ mỗi lần sang nhà bác nghe bác và chị hát cải lương lại nhiều lần được xem bác diễn, Minh Hòa luôn ước lớn lên mình sẽ trở thành ca sĩ. Cũng sẽ đứng trên sân khấu để cất tiếng hát và nhận được những bó hoa, mơ ước đấy cứ lớn dần theo từng tháng năm.

Trong gia đình giàu truyền thống nghệ thuật đó còn có vũ sư Ánh Tuyết nổi tiếng Sài Gòn trước năm 1974, sau này định cư tại Mỹ, là chị gái của bố Minh Hòa, có con trai là vũ sư - ca sĩ Nguyễn Hưng. Một gia đình mà bầu không khí nghệ thuật bao trùm khi mới cất tiếng khóc chào đời và cho đến giờ, khi chặng đường đời đã đi qua bao tháng năm thì không khí gia đình nghệ thuật truyền thống ấy vẫn lan tỏa, bùng cháy dữ dội trong chị. Ước mơ ca sĩ không thành, chị nhất quyết chọn cho mình một con đường - nghiệp diễn.

Cho đến nay đã hơn 30 năm bước vào con đường nghệ thuật, để lại cả trăm vai diễn trên sân khấu và truyền hình, Minh Hòa vẫn đam mê với nghiệp diễn. Vai diễn với chị như là hơi thở, chị vẫn thích mỗi lần đứng trên sân khấu vui buồn, khóc cười cùng nhân vật, vẫn đau đáu với mỗi kịch bản phim tâm đắc chị nhận được để rồi lại thêm da đắp thịt cho một vai diễn điện ảnh nào đấy. 

Minh Hòa có tình yêu sân khấu đến kì lạ, chị đã có khoảng thời gian chứng kiến thời kì rực rỡ nhất của sân khấu. Đó là thời kì sân khấu là thánh đường trong những năm 80 của thế kỉ trước. Thời mà Nhà hát kịch Hà Nội diễn "Tôi và chúng ta" , "Hoa cúc xanh trên đầm lầy", "Người cha thô bạo", "Ông không phải là bố tôi"... Minh Hòa về đầu quân ở Nhà hát kịch Hà Nội, nơi có những nghệ sĩ Trần Vân, Hoàng Cúc, Hoàng Dũng, Đam Ca, Tiến Đạt, Minh Vượng, Thu Hà, Trung Hiếu... nơi có những vở diễn mang đậm khí chất hào hoa và lãng mạn của người con của Thủ đô.

Hơn ba năm gắn bó với nghiệp diễn và sau này chị được tín nhiệm giữ chức Phó giám đốc nghệ thuật của nhà hát, chị luôn đau đáu trăn trở đi tìm kịch bản hay nhất, phù hợp nhất rồi dàn dựng để đưa vở diễn đến với khán giả.

Mặc dù, Minh Hòa được mọi người biết đến nhất với vai Trần Lệ Xuân, nhưng chị vẫn dành tình yêu nồng nàn cho sân khấu. Ngay cả đến bây giờ bảo cho chị lựa chọn giữa sân khấu và điện ảnh, chị chọn bên nào? Minh Hòa vẫn nhất mực chọn sân khấu. Tình yêu sân khấu đã quá lớn. Những giờ tập luyện trên sàn tập, và khi sân khấu sáng ánh đèn, Minh Hòa cùng đồng nghiệp đứng trên mấy mét vuông sàn gỗ, chị lại quên mình để vào vai. Nói đến điện ảnh, chị đóng nhiều phim nhưng để lại trong lòng công chúng nhiều nhất vẫn là vai Trần Lệ Xuân.

Có lẽ một phần cũng bởi Trần Lệ Xuân là một nhân vật quá nổi tiếng của lịch sử. Một người đàn bà quyền uy trong một gia đình quyền lực nhất của Việt Nam Cộng hòa. Chắc chả còn ai vào vai Trần Lệ Xuân hợp như chị...

Hồi đó vào vai, mỗi ngày chị phải dậy từ rất sớm để hóa trang. Mỗi lần hóa trang, người ta xịt vào tóc chị đến hơn nửa lọ gôm cho giữ nếp. Vậy là ngày nào  cũng uốn, rồi sấy, tóc rụng lả tả, nhưng đến khi truyền hình chiếu phim, chị ra đường mọi người quên hẳn tên Minh Hòa mà âu yếm gọi chị là "Trần Lệ Xuân", chị vui lắm. Ngay cả đến bây giờ người ta vẫn gọi chị bằng tên của người đàn bà quyền lực Trần Lệ Xuân.

Minh Hòa có một gia đình êm ấm với chồng là nhà quay phim và nhiều năm liền làm giảng viên của trường Đại học Sân khấu & Điện ảnh, nên anh hiểu thông cảm và chia sẻ với vợ. Chị chỉ có một cậu con trai. Nhắc đến con, chị hơi chạnh lòng một chút, cũng chỉ vì quá đam mê nghiệp diễn mà chị sinh duy nhất một cậu con trai, đến khi muốn sinh thêm thì đã quá tuổi sinh nở. Hơn 30 năm làm nghệ thuật, đóng đinh vào vô số vai diễn để đời, chị cười bảo nếu người nghệ sĩ khác không đóng phim họ còn có nhiều việc để làm, còn chị không đóng phim, diễn kịch, bỏ nghiệp nghệ thuật này chị sẽ làm gì?

Nghiệp diễn, chị sinh ra đã thuộc về chốn này. Và, ngay cả khi trong thời buổi khó khăn nhất, nhiều nghệ sĩ lo cảnh cơm áo gạo tiền, đã nhanh chân mở cửa hàng cà phê hay thời trang. NSND Hoàng Cúc mở cửa hàng áo cưới, NSƯT Thu Hà cũng mở cửa hàng áo cưới. NSND Hoàng Dũng có cửa hàng quần áo trên phố Hàng Ngang, nhiều nghệ sĩ khác cũng phải làm thêm nghề tay trái, còn với chị chỉ có vai diễn và kịch bản.

Vốn diễn xuất tốt, chị luôn nhận được những vai diễn cả sân khấu và truyền hình, ngoài những buổi tập ở nhà hát hay những ngày theo đoàn làm phim đi quay thì chị lại kiếm thêm thu nhập bằng cách đi lồng tiếng. NSƯT Lê Chức, Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Việt Nam là một người kì cựu lâu năm trong công việc lồng tiếng, bảo: "Lồng tiếng là một nghề bán giọng, vì vậy tiếng nói luôn cần phải trong, đài từ phải rõ".

Vì vậy,  cổ họng được giữ ấm là một việc quan trọng, vậy nên, Minh Hòa có bộ sưu tập khăn quàng đáng kể. Suốt bốn mùa xuân hạ thu đông người ta đều bắt gặp Minh Hòa có chiếc khăn choàng nhẹ. Chị bảo nghề của chị quan trọng nhất là có chất giọng tốt nên đi đâu, làm gì chị cũng phải giữ ấm bằng được cổ họng cho khỏi gió lùa. Khăn quàng nhẹ vừa giữ ấm, vừa tăng thêm phần nữ tính duyên dáng.

Ngay cả đến bây giờ, đề huề nhà cao cửa rộng, tự lái ô tô, là một solist của sân khấu, một gương mặt ăn khách của điện ảnh, rồi đi lồng tiếng cho các bộ phim truyền hình dài tập, thi thoảng bận rộn làm giám khảo kiêu sa những cuộc thi sắc đẹp, thanh lịch... Mới ngoài tuổi 50, Minh Hòa vẫn mang vẻ đẹp mặn mà đằm thắm của người phụ nữ từng trải. Chị cười bảo: "Người ta gọi mình là tắc kè hoa đổi màu".

Chả là chị có thể biến hóa khôn lường, đóng vai chính diện, phản diện, bi kịch, chính kịch, hài kịch. Cũng khuôn mặt này thôi, lúc cần dịu dàng đôn hậu chất phác là làm được liền nhưng lúc cần gian ngoan, nanh ác, ma mãnh cũng chỉ cần một phút biến hóa.

Có lần bạn gái của con trai chị đến chơi, cô bé khép nép và có phần e dè sợ sệt vì nghĩ rằng ở trong phim cô ấy ghê gớm thế chắc ngoài đời cũng thế. Chỉ đến khi Minh Hòa trò chuyện là cô bé kia quên đi nỗi lo lắng ban đầu mà nhanh chóng vui vẻ thoải mái. Giữ chức Phó giám đốc Nghệ thuật của nhà hát, chị chọn lựa kịch bản hay cho nhà hát, mong muốn đào tạo đội ngũ nghệ sĩ trẻ kế cận. Dịu dàng là thế, trẻ lâu cũng bởi vì chẳng mấy khi cáu, chẳng ai thấy Minh Hòa cáu bao giờ.

Minh Hòa yêu thiên nhiên nên chị có một ban công trồng những giỏ cây xanh lúc lỉu. Đó là khoảng không gian yên bình để chị sau những giờ làm ra mảnh sân nhỏ ở ban công tưới cây, ngắm hoa. Với chị mỗi ngày nhìn và tự tay chăm sóc những chậu cây là một liệu pháp thể dục hữu hiệu nhất.

Chị cũng là người có tư duy tiên tiến đồng cảm với giới trẻ, chia sẻ thấu hiểu với lứa tuổi thanh thiếu niên nên ở những cuộc thi sắc đẹp, Minh Hòa cũng thường được mời vào vị trí giám khảo. Ở Nhà hát kịch Hà Nội nơi chị công tác, nghệ sĩ Trần Vân mất đã lâu, Hoàng Cúc cũng từ lâu ít xuất hiện trên sân khấu, một vài nghệ sĩ nổi danh từ xưa đã xuất ngoại như Đam Ca, danh hài Minh Vượng bận rộn với lớp dạy diễn viên ở Trường Cao đẳng nghệ thuật Hà Nội.

Từ khi Hà Tây sát nhập với Hà Nội, đoàn kịch Hà Tây sát nhập với đoàn kịch Hà Nội, quân số trong nhà hát tăng lên đáng kể, công việc của mọi người lại nhiều thêm, và trọng trách cũng tăng lên.

Chị luôn muốn vở diễn của Nhà hát kịch Hà Nội đạt chất lượng tốt nhất. Nhà hát có một dàn diễn viên hùng hậu, lại đậm chất riêng, một ê kíp làm việc cực kì chuyên nghiệp, lại không chạy theo những vở diễn thị trường mang yếu tố hài nhảm, Nhà hát kịch Hà Nội hầu như năm nào cũng cho ra vở diễn gây chấn động.

Từ những năm trước là "Cát bụi" của tác giả Triệu Huấn, đạo diễn NSND Xuân Huyền, rồi "Tháp đoạn hồn" một kịch bản nước ngoài do NSND Doãn Hoàng Giang đạo diễn. Khi Minh Hòa lên giữ vị trí Phó giám đốc Nghệ thuật Nhà hát, với cương vị đó chị có trách nhiệm tìm kịch bản cho nhà hát. Kỉ niệm 70 năm  Ngày Toàn quốc kháng chiến, chị trăn trở rất nhiều về khâu kịch bản.

Minh Hòa cùng ban lãnh đạo hào hứng đặt tác giả Phạm Văn Quý để khắc họa một trang sử hào hùng của những người con Hà Nội vào mùa đông năm 1946. Vở kịch mang tên "Những người con Hà Nội", vở diễn quy tụ dàn diễn viên hùng hậu lên đến 100 người trên sân khấu. Ngay khi vở diễn ra mắt đêm đầu tiên đã chinh phục khán giả Thủ đô, những nghệ sĩ nổi tiếng của truyền hình như MC Thảo Vân, đạo diễn Đỗ Thanh Hải... cũng đã có những dòng cảm xúc đầy phấn khích cho vở diễn công phu này trên Facebook cá nhân.

Nói về vở diễn này, Minh Hòa lại dâng trào cảm xúc. Vở kịch tái hiện không khí của Thủ đô năm 1946. Cuộc chiến không cân sức, quân và dân ta với vũ khí thô sơ và ít ỏi chống lại quân Pháp với vũ khí hiện đại, tối tân đã diễn ra trong 60 ngày đêm đầy khói lửa. Đạo diễn, NSND Doãn Hoàng Giang bảo: "Minh Hòa là một nghệ sĩ có tâm và rất chịu khó tìm tòi, sáng tạo. Dù ở cương vị là diễn viên hay quản lí, Minh Hòa cũng luôn cần mẫn hết mình”.

NSƯT Minh Vượng hàng chục năm cùng công tác tại nhà hát với Minh Hòa, trìu mến khi nhắc đến đồng nghiệp: "Minh Hòa được trời phú cho vẻ xinh đẹp, nữ tính dịu dàng. Diễn viên, nhân viên nhà hát ai cũng yêu mến bởi sự nhỏ nhẹ và nhiệt tình với công việc của Minh Hòa. Lúc nào cũng một trời đam mê với vai diễn, tận tâm với công việc nhà hát".

Ngay bây giờ tôi thấy trong ánh mắt chị những tia sáng long lanh và một bầu trời đầy nhiệt huyết, chị truyền lửa tiếp nghề thổi hồn cho thế hệ trẻ kế cận.

Chị vẫn vậy, nụ cười đằm thắm, làn da trắng, ánh mắt sâu lúc dịu dàng, khi sắc lạnh. Nhưng, bạn chỉ bắt gặp ánh mắt sắc lạnh đấy khi vào phim còn ở ngoài đời, Minh Hòa có ánh nhìn nồng ấm, hiền hòa và là một nghệ sĩ càng ngắm càng yêu, có sức quyến rũ lạ kỳ...