Số phận bi đát của tác giả bức tranh đắt nhất mọi thời
Đó là bức tranh sơn dầu trên vải có tên gọi “Nu couché” (Khỏa thân nằm), do A. Modigliani vẽ cô bạn gái Jeanne Hébuterne (1898-1920) vào khoảng cuối năm 1917, được giới phê bình hội họa quốc tế đánh giá là một trong những kiệt tác nghệ thuật của thế kỷ XX. Chỉ sau 10 phút mở đầu phiên giao dịch, doanh nhân Liu Yiqian người Thượng Hải (Trung Quốc) đã “mua đứt” với giá 170.405.000USD, bao gồm cả phí bảo hiểm và phí môi giới vượt xa kỷ lục cũ về một tác phẩm hội họa của A. Modigliani là 68,9 triệu USD, được bán cách đây 5 năm cũng ở New York.
Ít ai ngờ rằng, sinh thời tác giả của bức tranh kỷ lục này lại có một số phận cực kỳ bi đát, sống trong cảnh túng quẫn cho đến lúc lìa đời ở tuổi 35. A. Modigliani sinh ngày 7/12/1884 tại thành phố Livorno miền Trung Italia, là người con thứ 4 trong một gia đình chủ sở hữu đồn điền gốc Do Thái. Sau khi tốt nghiệp Khoa Mỹ thuật ở các cơ sở đào tạo tại Florence và Venice, đến năm 1906 A. Modigliani chuyển đến Paris (Pháp) vì gia đình bị phá sản, rồi định cư ở khu Montmartre thuộc quận 18 vốn là nơi sinh sống của giới nghệ sĩ nghèo khó.
Khoảng 6 năm đầu, A. Modigliani hoạt động trong cả 2 lĩnh vực nghệ thuật là vẽ tranh và điêu khắc. Năm 1912 được sự khuyến khích của cây cọ đồng trang lứa người Tây Ban Nha Pablo Picasso (1881-1973), khi ấy cũng ngụ tại Paris, A. Modigliani chuyển hẳn sang sáng tác hội họa chuyên về đề tài vẽ chân dung để khẳng định trình độ của mình.
| Họa sĩ A. Modigliani trong xưởng tranh của mình 5 năm trước khi mất. |
Năm 1917, qua sự giới thiệu của nhà điêu khắc người Nga Chana Orloff (1888-1968), A. Modigliani làm quen với Jeanne là một nữ sinh viên nghệ thuật con nhà giàu mới 19 tuổi. Bất chấp sự phản đối của gia đình, chỉ một thời gian ngắn sau đó Jeanne đã quyết định chuyển đến chung sống cùng chàng họa sĩ nghèo khổ bên trong xưởng vẽ. Từ đó, Jeanne trở thành nguyên mẫu cho những sáng tác bất hủ của A. Modigliani. Tháng 11/1918, Jeanne sinh hạ được một bé gái kháu khỉnh đặt tên là Jeanne Modigliani (1918-1984).
| Chân dung cô vợ do Modigliani vẽ năm 1918 và hình chụp Jeanne. |
Riêng số phận của bức “Nu couché” hết sức hẩm hiu. Trong cuộc triển lãm cá nhân duy nhất của A. Modigliani, do nhà sưu tập nghệ thuật người Ba Lan Léopold Zborowski (1889-1932), cũng là bạn thân của họa sĩ đứng ra tổ chức cùng nhiều tác phẩm hội họa khác có chủ đề tương tự, diễn ra tại phòng trưng bày của nhà buôn tranh nổi tiếng Berthe Weill (1865-1951) ở Paris vào tháng 12/1917, đã bị giới hữu trách đóng cửa chỉ vài giờ sau đó bởi “quá dung tục” vi phạm chuẩn mực văn hóa. Từ đó đến nay tuy được mua đi bán lại nhiều lần trong vòng bí mật, nhưng bức kiệt tác này chưa bao giờ xuất hiện công khai để công chúng đam mê nghệ thuật có dịp chiêm ngưỡng.
Về phần tác giả bức tranh “Nu couché”, A. Modigliani vốn là người nghiện rượu và chất an thần không sao bỏ được, khiến gia cảnh càng thêm túng bấn nhất là sau khi có thêm con nhỏ. Ngày 24/1/1920, họa sĩ A. Modigliani đã trút hơi thở cuối cùng tại Bệnh viện Hopital de la Charité ở Paris vì bệnh viêm màng phổi, hậu quả từ chứng ho lao mãn tính kéo dài suốt 20 năm do không có tiền chữa trị, hưởng dương 35 tuổi. Còn người vợ trẻ Jeanne Hébuterne cũng ra đi theo chồng, chỉ một ngày sau tang lễ của Modigliani và khi đang có thai đến tháng thứ 8, cô nhảy từ tầng 5 xuống đất tự vẫn.
Số phận bi đát của người họa sĩ tài ba đoản mệnh A. Modigliani, đã được điện ảnh thế giới diễn tả lại qua 2 bộ phim. Bộ phim thứ nhất có nhan đề “Les Amants de Montparnasse” (Những cuộc tình ở Montmartre), phát hành vào tháng 4/1958 là sản phẩm hợp tác giữa Pháp và Italia, với diễn viên thủ vai thân phận nghiệt ngã của người họa sĩ nghèo là tài tử lừng danh người Pháp Gérard Philipe (1922-1959). Bộ phim tiểu sử thứ hai là “Modigliani” phát hành vào tháng 9/2004, do giới làm phim từ 4 nước Mỹ, Pháp, Đức và Italia cùng cộng tác sản xuất, người đóng vai họa sĩ A. Modigliani là siêu minh tinh người Mỹ gốc Cuba Andy Garcia.