Trung Quốc: Xây nhà trên những vùng đất bị nhiễm độc

Các mối nguy hiểm cho sức khỏe cộng đồng

Một mùi hôi thối bốc lên nồng nặc từ đống đất được đào lên ở một hố sâu 20m từ bãi đất thuộc dự án xây dựng thành phố mới mang tên Kangquan, quận Triều Dương, phía đông đường vành đai 5 của thủ đô Bắc Kinh. Khu đất này trước đây vốn là một nhà máy thuộc sở hữu của Bộ Đường sắt chuyên sản xuất những thanh tà vẹt chống ăn mòn. Sau hơn 30 năm đi vào hoạt động, nhiều hợp chất hữu cơ đã liên tục thấm vào lớp đất này, ngày qua ngày đi sâu vào lòng đất cho đến tận nguồn nước    ngầm.

Khoảng 7, 8 năm về trước, nhà máy đã được di dời sang nơi khác và khu đất này không còn được sử dụng. Tháng 1/2011, chính quyền thành phố quyết định xây dựng một dự án phát triển nhà ở giá rẻ dành cho viên chức nhà nước ngay trên khu đất này.  Trước khi dự án được bắt đầu đã có một số chuyên gia khảo sát khu đất. Và cũng trong tháng 5/2011, Viện Nghiên cứu khoa học môi trường đã có một bản báo cáo đánh giá tác động của môi trường ở khu vực này tuy nhiên lại không đề cập đến vấn đề ô nhiễm đất.

Trong một diễn biến khác, tờ tạp chí Caijing cũng đã ra một bản khảo sát tương tự như của Viện Nghiên cứu Khoa học môi trường cho thấy rằng, các chất gây ô nhiễm vượt quá mức độ cho phép một cách nghiêm trọng. Nhiều chất độc hại đã được tìm thấy có thể gây ra bệnh ung thư và gây đột biến.

Cũng theo bản báo cáo của Caijing, nước ngầm cũng bị ảnh hưởng rất lớn. Tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng xảy ra ở độ sâu từ 0 đến 12m. Kim loại nặng, chất thải điện tử, các chất hữu cơ tổng hợp là tác nhân chính gây ra ô nhiễm. Một chuyên gia cho biết, có vô số vùng đất lớn hơn trong thành phố mới Kangquan này thậm chí còn có tình trạng tệ hơn và rất khó để "tẩy độc".

Một vùng đất bị nhiễm độc.

"Vào thế kỷ trước, từ những năm 1950 đến những năm 1980, phía nam đường vành đai 3 của Bắc Kinh là một khu bao gồm rất nhiều các nhà máy hóa chất và sản xuất thuốc trừ sâu. Đã bao nhiêu lần khu đất này được khảo sát, điều tra? Đã bao nhiêu lần đất được tẩy độc? Thế nhưng khu vực này đã được chuyển đổi thành một khu dân cư và thương mại lâu rồi".

Theo một nghiên cứu, thực hiện bởi Luo-yongming - chuyên gia cao cấp nghiên cứu về đất tại Học viện Khoa học Trung Quốc, từ năm 2008, vô số các công ty gây ô nhiễm đã di dời từ Giang Tô, Liêu Ninh, Quảng Châu, Trùng Khánh và các khu vực khác để lại hơn 20.000 ha đất bị ô nhiễm.

Một chuyên gia cao cấp ngành công nghiệp đã chỉ ra rằng, có rất nhiều khu vực bị ô nhiễm trên toàn Trung Quốc. "Trong khi đất sử dụng cho các nhà máy thuốc trừ sâu chiếm một tỷ lệ khá cao nhưng chỉ có một số rất nhỏ trong số này đã được xử lý hoặc đang tẩy độc". Vì thiếu thiết bị xử lý và trình độ nhận thức tại các nhà máy cũ thuộc sở hữu nhà nước nên chất gây ô nhiễm đã được xử lý một cách đơn giản. Trong những ngày đó, nhà máy thuốc trừ sâu thường chỉ chôn dư lượng thuốc và hóa chất tồn dư độc hại tại chỗ, chỉ năm hay sáu mét dưới mặt đất. Với cách xử lý này, cho đến bây giờ vẫn còn nồng độ cao các chất ô nhiễm, đôi khi vượt tiêu chuẩn hàng trăm hoặc hàng ngàn lần so với giới hạn quy định.

Thế mà số lượng các lô đất đã được xác định là bị ô nhiễm vẫn chưa đến con số 100. Cheng Mengfang, một nhà nghiên cứu về đất tại Học viện Khoa học Trung Quốc, chỉ ra rằng ở Trung Quốc rất nhiều khu đất bị ô nhiễm chưa được xử lý hoặc tẩy độc, nó chỉ được khai thác để cho sự phát triển kinh tế mà thôi.

Đất bị ô nhiễm gây nguy hiểm cho cơ thể con người một cách trực tiếp và gián tiếp. Các kênh gián tiếp là thông qua nước ngầm, nước trên bề mặt và không khí. Từ giữa những năm 1990, các công trường bị ô nhiễm ở Trung Quốc đã dẫn đến rất nhiều sự cố ngộ độc cấp tính. Tháng 4/2004, tại công trường xây dựng ga tàu điện ngầm Songjiazhuang đường vành đai 3 phía nam Bắc Kinh, ba công nhân đã bị nhiễm độc trong khi đang làm việc dưới lòng đất. Họ được đưa đến bệnh viện, ca nghiêm trọng nhất phải được điều trị bằng oxy cao áp.

Tháng 7/2006, tại công trường, nơi một nhà máy hóa chất được chuyển từ Guoxiang về, gần đường vành đai phía nam Tô Châu, Giang Tô, có đến 20 ha đất bị ô nhiễm, 6 công nhân xây dựng rơi vào tình trạng hôn mê sau khi đào lên một đống đất bị ô nhiễm.

Mùa xuân năm 2007, tại công trường xây dựng Heshan ở Vũ Hán, mùi thối từ hố đất vừa đào lên khiến lần lượt các công nhân cảm thấy chóng mặt và khó thở. Không biết nguyên nhân do đâu, họ vẫn tiếp tục làm việc. Cuối cùng, một số công nhân đã được đưa đến bệnh viện để cấp cứu. Nơi đây từng là một nhà máy sản xuất thuốc trừ sâu.

Một chuyên gia khắc phục hậu quả ô nhiễm môi trường đã tham gia vào việc lấy mẫu của các công trường tại Nhà máy Hóa chất Bắc Kinh số 2. Ông mô tả khí độc đã liên tục phát ra từ một đường ống. Khí có thể được đốt cháy với một mồi lửa, cho thấy rằng nồng độ của các chất gây ô nhiễm đủ lớn để gây ngộ độc chết người.

Chen Tongbin, Giám đốc của Trung tâm Xử lý sinh học môi trường tại Học viện Khoa học Trung Quốc, nói rằng có thể có thời gian ủ bệnh tương đối dài tùy thuộc vào loại và nồng độ các chất ô nhiễm.  Những cư dân cư trú lâu dài tại khu đất bị ô nhiễm có thể bị nhiễm độc kinh niên. Các triệu chứng có thể không xuất hiện trong 5 năm, 10 năm, thậm chí hàng chục năm sau đó.

Ước tính có hàng chục ngàn khu đất bị ô nhiễm ở Trung Quốc.

Chính quyền vẫn cố bưng bít

Mặc dù một số lô đất bị ô nhiễm đã được đưa ra ánh sáng, nhưng thông tin về chúng vẫn bị giữ kín. Những thông tin này chỉ để thảo luận nội bộ giữa các chuyên gia và để chính phủ có thể quyết định một cách... kín đáo. Một chuyên gia đã từng tham gia vào nhiều dự án khắc phục hậu quả đất đưa ra ví dụ về một công trường xây dựng tại Quảng Châu, nơi trước đây là một nhà máy sản xuất phân bón lớn, và tại đây các kim loại nặng và chất ô nhiễm hóa dầu đều vượt quá mức độ an toàn cho phép.

Công trường này đã được lựa chọn làm Làng thể thao Châu Á (Asian Games Village) tại Quảng Châu. Vấn đề ô nhiễm chỉ được phát hiện sau một cuộc điều tra nên cuối cùng Làng thể thao Châu Á đã được chuyển đến khu Phiên Ngu. Tuy nhiên, các cư dân của khu vực xây dựng đã không được biết sự thật.

Một khu công nghiệp lớn ở Thâm Quyến ban đầu là đất của các công ty điện tử. Sau khi các công ty này di dời, họ đã để lại một số lượng chất thải rắn. Tất cả các văn phòng trên mảnh đất này hiện nay không hề biết gì về điều này. Ngay cả chính quyền địa phương cũng không có ý kiến rõ ràng về mức độ nghiêm trọng của vấn đề.

Mặt đất bị ô nhiễm trong giai đoạn hai của dự án xây dựng thành phố mới Kangquan, Bắc Kinh đã được xử lý như thế này: Đất bị ô nhiễm đã được chuyển đến vùng ngoại ô phía đông Bắc Kinh. Người ta đào hố sâu vài chục mét, sau đó lấp đất tốt lên trên. Điều này đã được thực hiện theo yêu cầu của Bộ Bảo vệ môi trường".

Tuy nhiên, một nguồn tin đáng tin cậy về vấn đề này cho biết tại cuộc họp đánh giá hồ sơ dự thầu cho giai đoạn xây dựng thứ hai của thành phố mới Kangquan, một chuyên gia trong nhóm đánh giá tuyên bố nhà thầu được đánh giá hoàn toàn dựa vào trình độ và bảng báo giá của công ty, họ đã không dành bất kỳ khoản nào của kế hoạch cho việc khắc phục