Rủi ro tiềm ẩn trong thỏa thuận thương mại Mỹ - EU

Ngoại giao thuế quan

Trước khi thỏa thuận mới được công bố, ông Trump vừa kết thúc 18 hố golf cùng các khách mời, con trai Eric và các thành viên khác trong gia đình tại sân golf Turnberry ở South Ayrshire, Scotland. Các phương tiện truyền thông nhận định: “Có một điều rõ ràng là sau khi đạt được thỏa thuận thương mại lớn nhất trong lịch sử, ông Trum sẽ còn ăn mừng...”.

Trái với hình ảnh thoải mái đánh golf của ông Trump, bà Ursula von der Leyen ngồi đặt 2 tay trên đầu gối và môi mím chặt. Thỏa thuận mới đã gây ra những cảm xúc lẫn lộn và phức tạp trên khắp châu Âu - một số người có thái độ cởi mở, một số người thì thận trọng và cũng có người lại bất mãn.

Mỹ sẽ áp thuế 15% đối với hầu hết các sản phẩm của EU xuất khẩu sang Mỹ. Con số này cao hơn mục tiêu thuế quan 10% mà EU hy vọng đạt được với Mỹ trước đó, nhưng cũng thấp hơn mức thuế quan mà ông Trump đưa ra với EU ban đầu (20%) và thấp hơn mức thuế quan mà ông Trump đe dọa với EU tiếp sau đó (30% hoặc 50%). Thứ 2, EU sẽ tăng đầu tư vào Mỹ thêm 600 tỷ USD, đồng thời mua thiết bị quân sự Mỹ cũng như mua các sản phẩm năng lượng của Mỹ với trị giá 750 tỷ USD.

Đây là khung tổng thể của thỏa thuận này, nhưng khi bàn về các điều khoản chi tiết thì lại có sự khác biệt đáng kể trong tuyên bố của các nhà lãnh đạo Mỹ và EU. Ông Trump cho biết thỏa thuận này không bao gồm dược phẩm, ngụ ý rằng lĩnh vực này có thể phải đối mặt với mức thuế cao hơn. Bà Ursula von de Leyen thì tuyên bố rằng “EU đã đồng ý áp mức thuế 15% đối với dược phẩm”. Về vấn đề thuế quan đối với thép và nhôm, ông Trump khẳng định mức thuế quan 50% “sẽ không thay đổi”, trong khi bà Ursula von der Leyen cho biết “thuế quan sẽ được giảm và hệ thống hạn ngạch sẽ được áp dụng”.

Đằng sau sự thỏa hiệp

Thỏa thuận này được cho là đã tạm thời chấm dứt tình trạng bế tắc của các cuộc đàm phán kéo dài nhiều tháng giữa Mỹ và EU, và nó đạt được trong bối cảnh châu Âu đã có sự nhượng bộ tương đối lớn, xuất phát từ 3 điểm:

Thứ nhất, trước áp lực lớn từ Nhà Trắng, nội bộ EU đang có nhiều quan điểm khác nhau về việc có nên sử dụng các biện pháp đáp trả để giành lấy các điều khoản có lợi hay không. Một số quốc gia mà đại diện là Pháp có quan điểm tương đối cứng rắn ủng hộ điều này, trong khi đó một số khác lại có vẻ thận trọng hơn như Đức và Ireland, vốn có quan hệ kinh tế chặt chẽ với Mỹ. Đức và Ireland tin rằng một cuộc chiến tranh thương mại sẽ không có lợi cho châu Âu.

Thứ 2, EU có thặng dư thương mại hàng năm với Mỹ tương đối lớn, khoảng 230 tỷ USD vào năm 2024. Điều này đã khiến EU ở thế yếu trong các cuộc đàm phán về thuế quan với Mỹ. Một cuộc chiến thuế quan sẽ có tác động nghiêm trọng đến các doanh nghiệp xuất khẩu và nền kinh tế châu Âu. Do đó rất khó để châu Âu thực sự đối đầu với Mỹ. Và cuối cùng, EU phụ thuộc vào Mỹ về mặt địa chính trị. EU hiện rất cần Mỹ hỗ trợ Ukraine cũng như đối phó với các mối đe dọa lớn hơn. EU buộc phải mua thêm vũ khí của Mỹ và có sự nhượng bộ nhằm đảm bảo an ninh cho châu Âu.

Ngoài ra, một thỏa thuận có phần bất công cho thấy, Brussels có rất ít quân bài để đối phó với Washington. Ví dụ như Đạo luật thị trường kỹ thuật số (DMA) của EU là một biện pháp chống độc quyền mang tính phòng ngừa trong lĩnh vực thương mại dịch vụ, đạo luật này có thể được sử dụng để nhắm vào các doanh nghiệp lớn của Mỹ. Tuy nhiên, vấn đề là các doanh nghiệp Mỹ đã thâm nhập vào thị trường châu Âu ở cấp độ công nghệ, và châu Âu thiếu các doanh nghiệp có thể cạnh tranh với Mỹ ngay trên sân nhà.

Do đó, các biện pháp nêu trên chỉ có thể trả đũa Mỹ trong ngắn hạn chứ không thể bảo vệ các công ty châu Âu khỏi việc phải tự trở nên lớn mạnh hơn. Bên cạnh đó, nếu sau này ông Trump tiếp tục đáp trả và tăng thuế lên đến 50%, một lượng lớn các doanh nghiệp ôtô của châu Âu sẽ không còn khả năng cạnh tranh tại Mỹ.

Phản ứng của thị trường

Sau khi thỏa thuận được công bố, thị trường tài chính phản ứng một cách thận trọng nhưng lạc quan. Tỷ giá hối đoái đồng euro ngay lập tức tăng lên. Chỉ trong vòng một giờ sau khi thỏa thuận được công bố, đồng euro đã tăng nhẹ khoảng 20 điểm so với đồng USD. Hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán châu Âu và Mỹ cũng tăng theo.

Các nhà quan sát thị trường tin rằng thỏa thuận này ít nhất đã tạm thời loại bỏ sự bất ổn do xung đột thương mại leo thang, giúp cải thiện tâm lý thị trường. Tuy nhiên, một số nhà phân tích cũng cảnh báo còn quá sớm để ăn mừng vì “những rủi ro có thể tiềm ẩn trong các điều khoản chi tiết của thỏa thuận”. Chẳng hạn, mức thuế đối với dược phẩm, thép và nhôm vốn đang có quan điểm khác nhau giữa các nhà lãnh đạo Mỹ và EU rốt cuộc nên được ấn định như thế nào? Khoản đầu tư bổ sung có giá trị 600 tỷ USD của EU sẽ đến từ đâu? Bà Ursula von de Leyen cho biết mức thuế đối với một số mặt hàng nông sản EU không thể giảm, vậy cụ thể là những sản phẩm nào?…