Sự biến động của “đồng bạc xanh”

Theo Financial Times ngày 28-8, những gì đã xảy ra hai thập kỷ trước cho thấy đồng USD đang gần đạt đỉnh thay vì tiếp tục tăng thêm. Ngay cả khi chứng khoán Mỹ giảm trong vụ phá sản dotcom (bong bóng tài sản), đồng USD vẫn tiếp tục tăng, trước khi bước vào đợt suy giảm bắt đầu từ năm 2002 và kéo dài 6 năm. Một bước ngoặt tương tự có thể sắp xảy ra. Lần này, sự sụt giảm tiền tệ của Mỹ có thể kéo dài hơn nữa.

Cho dù có được điều chỉnh theo lạm phát hay không, giá trị của đồng USD so với các đồng tiền chủ chốt khác hiện vẫn cao hơn 20% so với xu hướng dài hạn và cao hơn mức đỉnh đạt được vào năm 2001. Kể từ thập niên 1970, chu kỳ tăng giá điển hình của đồng USD thường kéo dài trong khoảng 7 năm; tuy nhiên, đà tăng hiện tại đang kéo dài sang năm thứ 11. Hơn nữa, sự mất cân bằng cơ bản vốn là điềm báo xấu cho đồng USD.

Khi thâm hụt tài khoản vãng lai liên tục ở mức cao hơn 5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), đây là một tín hiệu rõ ràng cho thấy rắc rối tài chính sắp xảy ra. Điều đó đúng nhất ở các nước phát triển và tập trung ở các nước đang gặp khủng hoảng như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Ireland. Thâm hụt tài khoản vãng lai của Mỹ hiện đã gần chạm ngưỡng 5%, mức thâm hụt này chỉ bị phá vỡ một lần kể từ năm 1960. Điều này cũng xảy ra trong thời kỳ suy thoái của đồng USD sau năm 2001.

Các quốc gia nhận thấy tiền tệ của họ suy yếu khi phần còn lại của thế giới không còn tin tưởng rằng họ có thể thanh toán các hóa đơn của mình. Mỹ đang nợ thế giới 18.000 tỷ USD, tương đương 73% GDP của nước này, vượt xa ngưỡng 50%, vốn là mức dự báo trước về các cuộc khủng hoảng tiền tệ trong quá khứ.

Cuối cùng, các nhà đầu tư có xu hướng rời xa đồng USD khi nền kinh tế Mỹ đang tăng trưởng chậm lại so với phần còn lại của thế giới. Những năm gần đây, Mỹ đã tăng trưởng nhanh hơn đáng kể so với tốc độ trung bình của các nền kinh tế phát triển khác, nhưng cũng sắp bước vào giai đoạn tăng trưởng chậm hơn so với các nước khác trong những năm tới.

Nếu bước vào thời kỳ giảm giá, câu hỏi đặt ra là liệu khoảng thời gian đó có kéo dài đủ lâu và đủ sâu để đe dọa vị thế của đồng USD với tư cách là đồng tiền đáng tin cậy nhất thế giới hay không?

Kể từ thế kỷ 15, đã có 5 đế chế gần đây nhất trên thế giới phát hành đồng tiền dự trữ - loại tiền thường được các quốc gia khác sử dụng - trung bình trong 94 năm. Đồng USD đã giữ trạng thái dự trữ trong hơn 100 năm, vì vậy thời kỳ thống trị của đồng USD đã kéo dài hơn hầu hết các đồng tiền dự trữ khác.

Đồng USD đã được củng cố bằng cách khắc phục những điểm yếu của các đối thủ. Đồng euro đã nhiều lần bị sụt giảm bởi các cuộc khủng hoảng tài chính, trong khi đồng nhân dân tệ được Trung Quốc quản lý chặt chẽ. Tuy nhiên, các lựa chọn thay thế đang được cải thiện.

Bên cạnh nhóm 4 đồng tiền lớn - gồm đồng USD, đồng euro, đồng yên Nhật  và đồng bảng Anh - là danh mục “các loại tiền tệ khác” bao gồm đồng đô la Canada (CAD) và đô la Australia (AUD), đồng franc của Thụy Sĩ và đồng nhân dân tệ. Hiện nhóm này chiếm 10% dự trữ toàn cầu, tăng từ 2% vào năm 2001.

Lợi nhuận của nhóm này, vốn tăng nhanh trong thời kỳ đại dịch, chủ yếu do chi phí của đồng USD. Tỷ trọng dự trữ ngoại hối của đồng USD hiện ở mức 59% - mức thấp nhất kể từ năm 1995. Các đồng tiền kỹ thuật số hiện nay dù mong manh, nhưng vẫn là một lựa chọn thay thế lâu dài.

Trong khi đó, tác động từ các lệnh trừng phạt đối với Nga đang cho thấy ảnh hưởng của Mỹ với một thế giới bị đồng USD chi phối, nhưng điều này lại là động lực thúc đẩy nhiều quốc gia tăng tốc tìm kiếm các lựa chọn. Có thể bước tiếp theo không phải là hướng tới một đơn vị tiền tệ dự trữ mà là các khối tiền tệ.

Các nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á đang có xu hướng thanh toán trực tiếp cho nhau, tránh đồng USD. Malaysia và Singapore là những quốc gia thực hiện thỏa thuận với Trung Quốc, khi Trung Quốc đang mở rộng đề nghị hỗ trợ bằng đồng nhân dân tệ cho các nước gặp khó khăn về tài chính. Các ngân hàng trung ương từ châu Á đến Trung Đông đang thiết lập dòng tiền hoán đổi song phương, cũng với ý định giảm sự phụ thuộc vào đồng USD.

Ngày nay, giống như trong thời kỳ bong bóng dotcom, đồng USD dường như đang được hưởng lợi từ trạng thái trú ẩn an toàn khi hầu hết các thị trường trên thế giới đều bán tháo. Tuy nhiên, các nhà đầu tư không vội mua tài sản của Mỹ. Họ đang giảm thiểu rủi ro ở mọi nơi và giữ tiền mặt bằng USD.

Đây không phải là một cuộc bỏ phiếu tín nhiệm đối với nền kinh tế Mỹ. Cần nhớ lại rằng các nhà phân tích lạc quan đã đưa ra lý do tương tự để mua cổ phiếu công nghệ ở mức định giá cao nhất gần đây: không có giải pháp thay thế nào. Kết cục không mấy tốt đẹp. “Không có giải pháp thay thế” không bao giờ là một chiến lược đầu tư khả thi, đặc biệt là khi các yếu tố cơ bản đang suy yếu.

Nhà báo Ruchir Sharma của Financial Times kết luận rằng các nhà đầu tư không nên bị sức mạnh của đồng USD đánh lừa, bởi thời điểm kết thúc sự thống trị của đồng tiền này sắp đến.