Cổ phần hóa còn xảy ra thất thoát vốn, tài sản nhà nước

• 91 doanh nghiệp cổ phần hóa trong 5 tháng - Liệu có kịp?
• Doanh nghiệp cổ phần hóa phải chốt phương án xử lý nhà, đất trước ngày 30/5

Ông Tiên cho rằng, quá trình cổ phần hóa còn có nhiều vấn đề tiêu cực, làm thất thoát vốn, tài sản nhà nuớc. Một số khó khăn, vướng mắc về thể chế chạm được giải quyết, nhất là các vấn đề liên quan đến xác định giá trị quyền sử dụng đất, tài sản vô hình...

Cổ phần hoá chỉ vì… đất vàng

Phát biểu tại hội thảo, chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng, tình trạng cổ phần hóa chậm trễ phần lớn là do thủ tục xác định giá trị đất đai mất nhiều thời gian. Quá trình cổ phần hóa DNNN đã cho thấy nhiều sai phạm trong xử lý đất đai, gây thất thoát tài sản nhà nước. Trong nhiều trường hợp, đất đai là “miếng mồi ngon” để nhà đầu tư tích cực tham gia quá trình cổ phần hóa. Có một số doanh nghiệp cổ phần hoá chỉ vì đất, trong đó có những mảnh thuộc đất vàng, đất kim cương.

Theo ông Ánh, vai trò của Kiểm toán Nhà nước trong việc chống nguy cơ thất thoát đất công trong và sau quá trình cổ phần hoá DNNH là rất quan trọng. Thực tế, qua kiểm toán chuyên đề việc quản lý, sử dụng đất trong và sau quá trình cổ phần hóa (DNNN) giai đoạn 2011- 2017, Kiểm toán Nhà nước phát hiện nhiều vi phạm trong sử dụng đất đai, nổi bật là vụ vi phạm Luật Đất đai, bán tài sản gắn liền với đất không qua đấu giá; phát hiện một số doanh nghiệp cổ phần có vốn nhà nước bán tài sản gắn liền với đất được thuê trả tiền hàng năm không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất theo quy định tại Luật Đất đai năm 2013…

Minh chứng thêm ý kiến của chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, Ths. Trần Minh Khương, Kiểm toán trưởng Kiểm toán nhà nước Khu vực XIII lấy ví dụ, tại tỉnh B. (tác giả giấu tên), theo số liệu báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường, đến thời điểm 31/12/2017 có 25 lô đất của các doanh nghiệp sau CPH sử dụng không đúng mục đích; có 14 lô đất không đưa vào sử dụng; 3 lô đất bị lấn chiếm; 3 lô đất đang tranh chấp; có 5 công ty cổ phần được UBND tỉnh giao đất để làm trụ sở văn phòng, cơ sở sản xuất kinh doanh nhưng đã chuyển nhượng cho các tổ chức, cá nhân khác; các công ty cổ phần cũng cho thuê lại toàn bộ diện tích đối với 26 lô đất và cho thuê một phần diện tích đối với 12 lô đất.

Trong khi đó, TS. Nguyễn Minh Phong ước tính, hàng nghìn tỷ đồng đã và đang bị thất thoát và thất thu ngân sách từ nguồn đất, mặt bằng kinh doanh, tài sản công do chưa tính, hoặc không tính đúng, tính đủ giá trị quyền sử dụng đất, quyền thuê đất và các giá trị, lợi thế kinh doanh vô hình khác; tình trạng “trốn thầu” hoặc lỏng lẻo, hình thức trong triển khai đấu thầu và chuyển đổi mục đích sử dụng quỹ đất mà doanh nghiệp nhà nước nắm giữ khi CPH.

Ông lấy ví dụ tiêu biểu là sự việc tháng 4/2018, Công ty TNHH MTV Đầu tư và xây dựng Tân Thuận hợp đồng chuyển nhượng cho Công ty CP Quốc Cường Gia Lai khu đất hơn 30ha tại xã Phước Kiển, huyện Nhà Bè với giá chỉ 419 tỷ đồng, tương đương 1,29 triệu đồng/m2, trong khi mặt bằng giá thị trường là không dưới 2.000 tỷ đồng.

Việc thoái vốn cổ phần hoá còn chậm, chưa hiệu quả

Nói về vấn đề thoái vốn tại DNNN, ông Nguyễn Hồng Long, Phó Trưởng ban, Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp cho biết, trong 9 tháng đầu năm 2020, chúng ta đã thoái được 899 tỉ đồng, thu về 1.845 tỉ đồng. Tuy nhiên, việc thoái vốn, cổ phần hoá - theo ông Long "vẫn còn chậm và chưa hiệu quả". Nguyên nhân chính do ảnh hưởng của dịch COVID-19. Theo đó, sự bùng phát của dịch đã ảnh hưởng toàn diện đến mọi mặt đời sống kinh tế xã hội, trong đó có vấn đề cổ phần hoá. Bên cạnh đó, nhiều tập đoàn, công ty lớn đang tiến hành thoái vốn như VNPT, TKV, Mobifone... có tình hình tài chính rất phức tạp, nhiều tài sản không nằm trong quy định của pháp luật để xác định giá trị, một số tài sản không thể định giá được, nhất là vấn đề đất đai.

“Nhiều người nói khi xác định giá trị doanh nghiệp cổ phần hoá phải xác định theo giá trị của thị trường. Tuy nhiên, điều này rất chung chung, cảm tính, muốn xác định giá trị doanh nghiệp thì phải đấu giá mới biết được" - ông Long nói.

Ngoài ra, ông Long cho rằng, việc chậm thoái vốn còn do hiện tượng không dám làm, không dám chịu trách nhiệm của doanh nghiệp, viện dẫn vào các khó khăn, vướng mắc để chậm hoặc không thực hiện. Chốt lại vấn đề của Hội thảo, ông Đoàn Xuân Tiên - Phó tổng Kiểm toán Nhà nước cho hay, từ năm 2017 cho đến nay, đơn vị đã thực hiện kiểm toán kết quả tư vấn định giá và xử lý các vấn đề tài chính trước khi chính thức công bố giá trị doanh nghiệp cổ phần hóa giai đoạn 2016-2020 của 16 doanh nghiệp.

Kết quả kiểm toán cho thấy vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế, làm ảnh hưởng đến giá trị phần vốn của Nhà nước, đặc biệt là những sai sót trong xác định chi phí thương hiệu, lợi thế kinh doanh, hàng tồn kho, các dự án, công trình đã hoàn thành chưa quyết toán, chi phí trả trước dài hạn, giá trị các khoản đầu tư tài chính, giá trị quyền sử dụng đất...

“Từ những lý do đó, chúng tôi đã có nhiều kiến nghị về cơ chế, chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn và nâng cao hiệu quả đối với công tác cơ cấu, đổi mới, sắp xếp doanh nghiệp nhà nước", ông Tiên cho hay.