Dự án trồng mới 5 triệu ha rừng: Thất thoát, lãng phí tiền tỷ
Dự án trồng mới 5 triệu hécta rừng (hay còn gọi là dự án 661) được Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 661/QĐ-TTg ngày 29/7/1998. Đây là một dự án quan trọng nhằm gia tăng diện tích rừng vào bảo vệ diện tích rừng hiện có, góp phần bảo đảm an ninh môi trường, giảm nhẹ thiên tai, xoá đói giảm nghèo, đồng thời cung cấp nguyên liệu để sản xuất, góp phần phát triển kinh tế - xã hội miền núi.
Theo kết quả kiểm toán đã cho thấy tiến độ trồng rừng chậm, trữ lượng và khả năng cung cấp gỗ của rừng còn thấp; tình trạng chặt phá rừng trái phép và nguy cơ cháy rừng nghiêm trọng vẫn tiềm ẩn ở nhiều địa phương; công tác bảo vệ rừng chưa được các cấp, ngành quan tâm đúng mức, đang đứng trước những diễn biến phức tạp.
Điển hình như tại Lâm trường Bình Liêu (Quảng Ninh) tỷ lệ rừng bị cháy, bị phá lên đến trên 20% diện tích rừng trồng; tại Bình Thuận, tỷ lệ thành rừng chỉ đạt 69,8% và Ninh Thuận chỉ đạt 67,78% diện tích rừng trồng…
Việc phân bổ kinh phí còn nhiều sai phạm, chỉ tính riêng 32 đơn vị ngoài Bộ NN&PTNT đã chiếm 32 tỷ đồng; sử dụng vốn ngân sách Trung ương hỗ trợ sai nội dung đầu tư như: chi cho công tác lâm sinh không thuộc quy hoạch rừng phòng hộ, chi xây dựng trụ sở làm việc, mua xe ôtô… và chi vượt mức đầu tư hỗ trợ trên 35 tỷ đồng; chi vượt tỷ lệ kinh phí quản lý, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và chi sai, chi khống, chi trùng lắp khối lượng lên tới gần 3,5 tỷ đồng…
Bên cạnh đó, công tác quản lý vốn dự án 327 chuyển sang không những chưa đầy đủ, chưa theo dõi nguồn vốn này mà còn sử dụng sai mục đích hoặc để tồn đọng không thu hồi nộp ngân sách Nhà nước.
Việc quản lý và sử dụng kinh phí ngân sách Trung ương cấp bổ sung có mục tiêu cho dự án còn lãng phí do tồn dư lớn hoặc do sử dụng sai mục tiêu trên địa bàn cả nước hơn 182 tỷ đồng, chiếm gần 6,6% kinh phí đã sử dụng. Riêng 16 tỉnh, thành đã được kiểm toán số kinh phí tồn dư là 45 tỷ đồng.
Liên quan đến việc chấp hành quy định đầu tư vẫn có tình trạng như hồ sơ thiết kế không đầy đủ, không có quyết định đầu tư, không có thiết kế, dự toán; công tác khảo sát thiết kế chưa tốt dẫn đến quy mô và vị trí đầu tư không phù hợp, không sử dụng đúng mục đích, không thực hiện lập quyết toán công trình hoàn thành, quyết toán sai khối lượng.
Triển khai tràn lan nhiều đề tài phục vụ ngành lâm nghiệp với nội dung nghiên cứu thuộc vốn sự nghiệp… nhưng lại chiếm dụng kinh phí quản lý dự án với số lượng lớn, riêng Bộ NN&PTNT là 28,327 tỷ đồng, chiếm 48,7%.
Dự án thử nghiệm trồng rừng gieo hạt thẳng bằng máy bay của Ban Quản lý dự án thuộc Viện Điều tra quy hoạch rừng (Bộ NN&PTNT) sử dụng kinh phí 14 tỷ đồng nhưng không thực hiện quyết toán vốn; không có kết quả đánh giá tình hình sinh trưởng, mật độ cây, khả năng thành rừng sau khi gieo.
Xử lý nghiêm những tập thể, cá nhân sai phạm
Kiểm toán Nhà nước đã yêu cầu các đơn vị được kiểm toán điều chỉnh sổ kế toán và báo cáo tài chính, đồng thời đề nghị cơ quan chức năng thu hồi, giảm trừ quyết toán hơn 139 tỷ đồng.
Bên cạnh đó, thông qua việc kiểm toán đã kịp thời phát hiện hàng loạt bất cập của cơ chế, ví dụ như: Dự án 661 thực chất là một dự án đầu tư nhưng không thực hiện các trình tự và thủ tục đầu tư xây dựng cơ bản lại quy định là mức đầu tư là chưa phù hợp.
Dự án 661 được triển khai thực hiện trên bình diện cả nước với những đặc điểm địa lý khác nhau, thế nhưng mức đầu tư hỗ trợ của ngân sách Trung ương lại tính bình quân cho các vùng, miền là không thực tế.
Bộ NN&PTNT không có kế hoạch tổng quan về nhiệm vụ thực hiện dự án 661 nên đã dẫn đến tình trạng phê duyệt các dự án tràn lan, nhỏ lẻ tại nhiều địa phương. Một số ban quản lý dự án cơ sở chỉ là cơ quan trung gian không thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ được giao...
Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị Bộ NN&PTNT cần kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm kinh tế và xử lý tập thể và cá nhân thiếu trách nhiệm trong việc chỉ đạo quản lý, điều hành dự án gây thất thoát và lãng phí vốn cho 32 đơn vị ngoài Bộ với giá trị trên 31 tỷ đồng; tổng kết và đánh giá giá trị thực tế của các đề tài nghiên cứu khoa học và dự án thử nghiệm gieo hạt thẳng bằng máy bay với tổng số vốn đầu tư 14 tỷ đồng