Thua lỗ, nông dân quay lưng với cây mía

Trước thực trạng nông dân trồng mía thua lỗ, tỉnh Hậu Giang đã triển khai Đề án tái cơ cấu cây trồng, vật nuôi (Đề án 1.000), chuyển đổi 1.000ha mía kém hiệu quả ngoài đê bao sang trồng màu, cây ăn trái để tăng thu nhập cho nông dân. Vùng trồng mía lớn nhất tại ĐBSCL là huyện Phụng Hiệp (tỉnh Hậu Giang), diện tích đang thu hẹp để nhường chỗ cho các cây trồng khác.

Ông Nguyễn Thế Tự, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Phụng Hiệp thông tin, vụ mía 2014-2015 đã xuống giống 8.345ha (giảm 1.200ha so với niên vụ trước). Phụng Hiệp là vùng trũng, phải thu hoạch mía chạy lũ, năm nào cũng bán mía sớm, chưa đạt chữ đường nên giá bán luôn thấp. Huyện Mỹ Tú (tỉnh Sóc Trăng) có khoảng 40% số hộ nông dân sản xuất bị lỗ, 15-20% số hộ hòa vốn và phần còn lại có lãi nhưng cũng chỉ khoảng 10-15 triệu đồng/ha.

Bước vào vụ sản xuất mía đường năm nay, huyện Thới Bình (tỉnh Cà Mau) chỉ còn khoảng 1.500ha diện tích mía nguyên liệu, giảm gần 200ha so với vụ mùa trước. Người dân chuyển đổi sang luân canh tôm lúa, tập trung nhiều ở xã Biển Bạch Đông, Trí Lực, Tân Bằng và xã Trí Phải.

Tỉnh Trà Vinh có 10.000ha trồng mía tại 3 huyện: Duyên Hải, Trà Cú, Tiểu Cần để cung ứng nguyên liệu cho Nhà máy Đường Trà Vinh. Nhưng liên tiếp 3 năm gần đây, giá mía luôn đứng mức thấp nên nông dân chuyển sang trồng lúa hoặc cải tạo đất đào ao nuôi cá lóc. Ông Phan Thanh Thảo, cán bộ phụ trách nông nghiệp xã Lưu Nghiệp Anh (huyện Trà Cú) cho biết: “Niên vụ mía năm nay toàn xã chỉ còn 1.770 ha mía, giảm 300 ha và sẽ còn giảm nữa nếu cây mía không đem lại lợi nhuận cho người nông dân”.

Theo ông Huỳnh Văn Thảo, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Trà Cú, với giá mía như hiện nay, sau khi trừ các khoản chi phí từ 75 – 80 triệu đồng/ha, nông dân chỉ thu về được 15 - 20 triệu đồng/ha. Nếu đem chia cho thời gian 10 tháng/vụ mía, người trồng mía chỉ thu vào chưa tới 2 triệu đồng/ha/tháng. So với các loại cây trồng khác thì hiệu quả kinh tế của cây mía thấp nhất.

Ông Nguyễn Thái Hoà, Phó Giám đốc Công ty CP Mía đường Trà Vinh nhận định: “Lượng đường thế giới và trong nước dư thừa, cộng thêm việc đường nhập lậu tràn lan đã đẩy ngành đường nội địa gặp nhiều khó khăn nên không thể mua mía giá cao cho nông dân”.

Nhiều năm nay, đường liên tục tồn kho, cộng với việc đường Thái Lan nhập lậu qua biên giới với giá rẻ, đã cạnh tranh gay gắt với đường nội địa, khiến doanh nghiệp (DN) mía đường lao đao. Trước đây, mỗi tháng DN có thể tiêu thụ từ 130.000 - 140.000 tấn đường nhưng hiện giảm hơn phân nửa, còn lại là đường lậu.

Vào đầu niên vụ này, trong khi đường nhập lậu chỉ khoảng 13.700 đồng/kg (giao tận đại lý) thì giá đường trong nước từ 14.500-15.000 đồng/kg, khó cạnh tranh. Chính khó khăn này, DN mía đường không thể mua mía giá cao cho nông dân. Ông Nguyễn Thành Long, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường (VSSA) cảnh báo: Nếu không có biện pháp xử lý đường lậu triệt để thì chẳng bao lâu nữa người trồng mía sẽ chuyển sang trồng cây khác.

Một lãnh đạo ở VSSA khẳng định, dù nhà máy có mua mía giá cao cho nông dân thì người dân cũng không có lời vì chi phí sản xuất khá cao. Giá thành đường kết cấu chi phí nguyên liệu chiếm từ 75-80%, trong khi nguyên liệu mía Việt Nam có chất lượng xấu so với thế giới: chữ đường (CCS) chỉ đạt bình quân 10, trong khi thế giới CCS đạt từ 13, 13 đến 16. Các nước có giá mía từ 24-30 USD/tấn, giá mía Việt Nam khoảng 50 USD/tấn. Nguyên liệu mía kém chất lượng do đất đai manh mún, không cơ giới hóa… đẩy giá thành sản xuất cao.

Vì vậy, nhà máy đường cần cải tiến dây chuyền thiết bị, quản lý tốt để giảm tối đa chi phí sản xuất. Nông dân phải thay giống mía tốt có năng suất và chất lượng cao, tăng cường kỹ thuật canh tác, cơ giới hóa từng phần… để tăng năng suất, chất lượng mía, hạ giá thành mía. Ngoài ra, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ người nông dân trồng mía, điều hành giá mía, giá đường, các chính sách về xuất nhập khẩu, thực thi hiệu quả công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại mặt hàng đường.

Ông Thạch Sô Phanh, Phó phòng NN-PTNT huyện Trà Cú đề xuất: “Nhà máy đường cần thay đổi công nghệ, không chỉ sản xuất ra đường, mà còn tận dụng phế phẩm làm ra bia, rượu hoặc bánh kẹo. Nếu nhà máy hoạt động có lời thì mới mong mua giá nguyên liệu cao cho nông dân”.