Tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp lại chậm
Điệp khúc “chậm tiến độ”
Số liệu từ Cục Tài chính doanh nghiệp (TCDN) - Bộ Tài chính cho biết, năm 2020, đơn vị nhận được báo cáo phê duyệt phương án CPH của 7 DN. “Lũy kế giai đoạn 2016 - 2020, đã có 178 DN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án CPH với tổng giá trị DN là 443.503 tỷ đồng, trong đó giá trị vốn nhà nước là 207.116 tỷ đồng.
Tuy nhiên trong số 178 DN đã cổ phần hóa thì chỉ có 37/128 DN CPH thuộc danh mục CPH theo Công văn số 991/TTg-ĐMDN và Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (đạt 28% kế hoạch), như vậy, tiến độ CPH các DN còn chậm”, đại diện Cục Tài chính doanh nghiệp nhận định.
 |
| Nhiều giải pháp “mạnh tay” để thúc cổ phần hóa. Ảnh: minh họa |
Những đơn vị còn nhiều DN thuộc danh sách phải thực hiện CPH trong năm 2020 như: TP Hà Nội còn 13 DN, chiếm 14% kế hoạch; TP Hồ Chí Minh còn 38 DN, chiếm 40% kế hoạch; Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp còn 6 DN; Bộ Công Thương còn 4 DN; Bộ Xây dựng còn 2 tổng công ty. Bên cạnh đó, theo kế hoạch được phê duyệt, tổng giá trị dự kiến bán cho các đối tượng gồm nhà đầu tư chiến lược, cán bộ công nhân viên, tổ chức công đoàn, bán đấu giá công khai là 98.748 tỷ đồng tương đương 48% giá trị phần vốn nhà nước tại DN. Tuy nhiên, thực tế triển khai bán cổ phần đã không thành công theo kế hoạch, tổng giá trị thực tế bán được là 22.748 tỷ đồng, đạt 23% kế hoạch dự kiến bán, tương đương 11% giá trị phần vốn nhà nước tại DN.
Cũng “bết bát” tương tự, về công tác thoái vốn, trong năm 2020, cả nước đã thoái được 2.505,6 tỷ đồng, thu về 5.965,7 tỷ đồng, trong đó thoái vốn tại 13 DN theo kế hoạch của Thủ tướng Chính phủ ban hành với giá trị 1.788 tỷ đồng, thu về 4.617 tỷ đồng. Lũy kế tổng số thoái vốn từ năm 2016 - 2020: Thoái 27.275 tỷ đồng, thu về 177.037 tỷ đồng. Trong đó, thoái vốn nhà nước tại 105 đơn vị thuộc Quyết định số 1232/QĐ-TTg và Quyết định số 908/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ với giá trị 6.492 tỷ đồng, thu về 13.582 tỷ đồng - đạt 30% về số lượng và 11% về giá trị so với kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Chỉ ra những nguyên nhân khiến công tác CPH, thoái vốn bị chậm, theo Cục Tài chính doanh nghiệp, các DN thực hiện CPH, thoái vốn, cơ cấu lại giai đoạn này hầu hết là các DN lớn, có tình hình tài chính phức tạp, sở hữu nhiều đất đai; hoặc là các DN hoạt động trong lĩnh vực công ích, gắn liền với các hoạt động của địa phương, đóng góp vai trò quan trọng trong việc đảm bảo thực hiện các chiến lược, mục tiêu về an sinh xã hội của địa phương.
Bên cạnh đó, việc sản xuất, kinh doanh và các hoạt động khác của xã hội bị đình trệ bởi dịch bệnh COVID-19 khiến cho việc triển khai công tác CPH, thoái vốn của các DN gặp khó khăn. Ngoài ra, còn một loạt khó khăn chủ quan như cơ quan đại diện chủ sở hữu, DNNN, tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước phải xử lý các vướng mắc, tồn tại, khó khăn trong việc triển khai CPH, thoái vốn giai đoạn 2011 - 2015, do đó ảnh hưởng đến tiến độ CPH, thoái vốn giai đoạn 2016 - 2020 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Hay trong quá trình tổ chức thực hiện của một số bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước còn chưa thực sự nghiêm túc triển khai kế hoạch CPH, thoái vốn, cơ cấu lại DNNN; vai trò, nhận thức, trách nhiệm của người đứng đầu DN, đơn vị còn chưa cao, chưa quyết liệt trong việc đổi mới hoạt động của DN, công khai minh bạch, đúng quy định pháp luật, đảm bảo nguyên tắc thị trường, chống lợi ích nhóm trong CPH và thoái vốn nhà nước…
Đề xuất 6 nhóm giải pháp trọng tâm
Từ phía cơ quan trực tiếp thực hiện, Bộ Tài chính cũng đã tìm nhiều giải pháp để “thúc” tiến độ CPH, thoái vốn. Mới đây, cơ quan này tiếp tục đề xuất 6 nhóm giải pháp được đánh giá là khá quyết tâm và “mạnh tay”, với mong muốn đẩy mạnh CPH, thoái vốn, cơ cấu lại DNNN trong giai đoạn tới.
Cụ thể, trong nhóm giải pháp thứ nhất, bên cạnh đề xuất phải hoàn thiện hệ thống cơ chế chính sách phục vụ quá trình cơ cấu lại DNNN giai đoạn 2021 – 2025, Bộ Tài chính đề nghị tăng cường công khai, minh bạch thông tin của các DNNN, đảm bảo dễ dàng tiếp cận, kiểm tra, theo dõi, đánh giá. Tăng cường trách nhiệm giải trình của DN; phân biệt trách nhiệm của cơ quan quản lý phần vốn nhà nước với người quản lý DN.
Ở nhóm giải pháp thứ 2, Bộ Tài chính yêu cầu, phải xử lý dứt điểm các dự án thua lỗ, kém hiệu quả của giai đoạn 2011 - 2020 theo hướng xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị trong việc để xảy ra tình trạng ngừng hoạt động, thua lỗ kéo dài, thất thoát vốn nhà nước; xây dựng phương án và lộ trình thực hiện có hiệu quả phương án để xử lý dứt điểm tình trạng này; không để kéo dài, không để chậm trễ, gây thất thoát tài sản của nhà nước, không để xảy ra tiêu cực, tham nhũng.
Xử lý theo nguyên tắc thị trường thay vì tiếp tục có sự can thiệp của Nhà nước; nếu không thể phục hồi được thì buộc phải phá sản, giải thể, thanh lý. Với nhóm giải pháp thứ 3, để phấn đấu đến năm 2025 cơ bản hoàn thành việc sắp xếp, cơ cấu lại các DNNN theo hình thức chủ yếu là CPH, Bộ Tài chính đề xuất thí điểm triển khai mô hình chuyển đổi một số tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ sang hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần do các cơ quan, tổ chức, đơn vị của nhà nước hoặc các DNNN (ví dụ như SCIC) nắm giữ 100% cổ phần hoặc cổ phần chi phối.
Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng đề xuất củng cố mô hình cơ quan đại diện chủ sở hữu để đáp ứng yêu cầu đổi mới, cơ cấu lại của các DNNN; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán đối với các DN hoạt động sản xuất kinh doanh thua lỗ hoặc có các dự án kinh doanh thua lỗ, chậm tiến độ, kém hiệu quả; tập trung kiểm tra, giám sát tổ chức đảng, người đứng đầu, cán bộ chủ chốt ở những nơi xảy ra vi phạm. Đồng thời, cơ cấu lại DN theo hướng áp dụng công nghệ thông tin, áp dụng quản trị doanh nghiệp theo chuẩn mực quốc tế, cơ cấu lại sản phẩm, ngành nghề phù hợp với mục tiêu phát triển…