Xử lý nợ: Ngân hàng “khóc ròng” vì thiếu luật

• Ngàn tỷ nợ xấu sẽ đi đâu?
• Minh bạch để tạo đột phá xử lý nợ xấu
• Chuyển nợ xấu thành vốn đầu tư: Không hiệu quả

Hàng tỷ USD vốn ngân hàng chôn vùi trong tài sản đảm bảo

Tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống được NHNN công bố là dưới 3%, thế nhưng, con số thực lớn hơn rất nhiều, khi nợ xấu do Công ty quản lý tài sản các tổ chức tín dụng (VAMC) mua về vẫn chủ yếu “nhốt kho”.

TS. Cấn Văn Lực, Giám đốc Trường Đào tạo cán bộ BIDV cho biết, nếu tính cả nợ xấu do VAMC mua về nhưng chưa xử lý thì tỉ lệ nợ xấu ước khoảng 7%. Còn theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), nợ xấu của Việt Nam ước tính là 11%. “Phải chốt lại con số để biết quy mô số nợ xấu mà bao năm qua chúng ta đã dẹp qua một bên”, TS Cấn Văn Lực nhấn mạnh. 

Như vậy, quy mô nợ xấu của nước ta thực chất vẫn đang còn rất lớn, và đang là điểm nghẽn lớn nhất của nền kinh tế. Việc xử lý khối nợ xấu khổng lồ này lẽ ra rất đơn giản, bởi hơn 90% nợ xấu có tài sản đảm bảo. Nếu ước tính tổng quy mô nợ xấu của nền kinh tế khoảng 7% (hơn 300.000 tỷ đồng), thì số nợ nằm chôn trong tài sản đảm bảo ít nhất cũng 270.000 tỷ đồng, tức khoảng 12 tỷ USD. Thế nhưng, hàng loạt vướng mắc, chồng chéo về quy định pháp luật khiến các ngân hàng vô cùng khó khăn trong thu giữ và xử lý tài sản đảm bảo.

Nhiều đại diện NHTM cho biết, việc xử lý nợ xấu chưa đạt được hiệu quả mong muốn một phần do các tổ chức tín dụng vẫn đang gặp khá nhiều khó khăn trong thu giữ tài sản đảm bảo, nhất là khi giải quyết thông qua Tòa án, bởi thủ tục kiện tụng và thi hành án phức tạp, kéo dài.

Nhiều vụ ngân hàng theo kiện thu hồi tài sản đảm bảo từ những năm 2012, 2013, 2014, qua hết các phiên sơ thẩm, phúc thẩm, thậm chí đã có Quyết định giám đốc thẩm … nhưng đến nay vụ kiện vẫn chưa kết thúc. Không ít khoản nợ đã có bản án có hiệu lực thi hành cách đây 3-4 năm nhưng đến giờ thi hành án vẫn chưa thực hiên xong, nợ vẫn chưa được thu hồi. Nghị định 163/NĐ_CP 2006 về quyền xử lý tài sản bảo đảm đã cho phép TCTD có thể chủ động xử lý tài sản đảm bảo hoặc khởi kiện, nhưng trên thực tế, khi ngân hàng thực hiện quyền xử lý tài sản đảm bảo đều gặp sự chống đối của con nợ.

Ông Hà Sỹ Vịnh, Phó Giám đốc Trung tâm phòng ngừa và xử lý rủi ro Agribank cho rằng, quyền xử lý tài sản của TCTD đang bị vi phạm một cách nghiêm trọng và đang diễn ra phổ biến. Cụ thể, ngân hàng bị xâm phạm cả quyền thu giữ tài sản, quyền quyết định giá khi xử lý tài sản lẫn thủ tục chuyển nhượng. Theo quy định hiện hành, cả ba quyền này ngân hàng chỉ có thể thực hiện khi có sự hợp tác của con nợ - điều hiếm khi xảy ra.

Các chuyên gia kinh tế nhận xét, không ở đâu như nước ta, quyền con nợ to hơn quyền chủ nợ. Trong khi quyền chủ nợ (chủ yếu là tổ chức tín dụng) chỉ được một số Nghị định của Chính phủ đưa ra thì quyền của chủ nợ (chủ tài sản) lại được “bảo vệ” tại Hiến pháp và nhiều bộ luật khácBộ luật Dân sự, Luật Nhà ở, Luật Đất đai, Luật Công chứng…

Vướng mắc trong xử lý tài sản đảm bảo khiến nợ xấu bị ách tắc, tài sản bị lãng phí, trong đó có những dự án xây dựng hàng ngàn tỷ đồng. “Một khi không giải quyết khối tài sản lớn trên, DN cũng không hoạt động được, tài sản hao mòn dần, gây trì trệ rất lớn trong hoạt động kinh tế”, Phó tổng giám đốc ngân hàng Vietcombank Phạm Mạnh Thắng nhận xét.

Cần có luật và nghị định riêng về xử lý nợ xấu, xử lý tài sản đảm bảo

Dưới góc nhìn kinh tế, Tiến sĩ Vũ Đình Ánh, chuyên gia kinh tế cho rằng, tiến độ xử lý nợ xấu phụ thuộc rất nhiều vào việc sớm tháo gỡ những rào cản về quy định pháp lý liên quan đến xử lý nợ xấu, xử lý tài sản đảm bảo. Nếu quyền xử lý tài sản bảo đảm của tổ chức tín dụng được thực thi có hiệu lực và hiệu quả thì không chỉ bảo vệ lợi ích của người cho vay mà còn cả của người đi vay và cao hơn nữa là bảo vệ lợi ích của nền kinh tế.

Theo đó, xử lý được tài sản bảo đảm giúp xử lý được nợ xấu, quan hệ tín dụng với các khách hàng có nợ xấu có cơ hội được phục hồi và cải thiện sau khi tài sản bảo đảm được xử lý tốt. Đối với người đi vay, tài sản bảo đảm được xử lý tốt không những giúp cho người đi vay cải thiện được vị thế trên thị trường tín dụng ngân hàng, dứt điểm cởi bỏ gánh nặng nợ xấu đeo đẳng, sớm có cơ hội phục hồi hoặc tạo ra cơ hội kinh doanh mới mà còn có thể thu hồi được một phần giá trị tài sản bảo đảm sau khi đã được xử lý tốt.

Còn đối với nền kinh tế, việc các tổ chức tín dụng xử lý thành công tài sản bảo đảm để giải quyết nợ xấu không chỉ giúp xử lý ngay và dứt điểm hàng loạt khoản nợ xấu, khơi thông thị trường tín dụng ngân hàng, mà còn xử lý được khối tài sản khổng lồ trị giá hàng trăm ngàn tỷ đồng đang nằm bất động trong các tranh chấp giữa người cho vay với người đi vay.

Đồng thời, tỷ lệ nợ xấu được xử lý thông qua xử lý tài sản bảo đảm càng cao thì càng giảm nhu cầu đối với các nguồn lực tài chính khác dành để xử lý nợ xấu, kể cả nguồn lực tài chính của nhà nước cũng như của nhà đầu tư trong và ngoài nước.

“Theo tôi, cần phải ban hành luật riêng về xử lý nợ, trong đó có xử lý tài sản đảm bảo trong một giai đoạn nhất định. Trong khi chưa ban hành luật có thể ban hành Nghị định hoặc Thông tư về xử lý kịp thời các vấn đề vướng mắc với nguyên tắc đảm bảo tính tự nguyện, thỏa thuận và đảm bảo sự công bằng trong quan hệ vay mượn, xử lý tài sản”, ông Hà Sỹ Vịnh đề xuất.