Doanh nghiệp cần chuẩn bị tốt để không thua ngay trên sân nhà

PV: Việc thành lập cộng đồng kinh tế AEC vào cuối năm 2015 sẽ mang lại những cơ hội và thách thức gì cho Việt Nam, thưa ông?

Điều này cũng đồng nghĩa với việc, 6 quốc gia cũ họ đã chuẩn bị rất kỹ lưỡng cho quá trình hội nhập sâu rộng này, đặc biệt là chiến lược xâm nhập vào 4 quốc gia mới, trong đó có Việt Nam. Do đó, khi AEC chính thức hoạt động với thuế suất giảm bằng không, thì hàng công nghiệp và nông sản của các nước ASEAN, đặc biệt là 6 quốc gia trên sẽ tràn vào Việt Nam.

Nếu Việt Nam cải cách và tái cấu trúc kinh tế mạnh mẽ, hiệu quả, doanh nghiệp (DN) trong nước có sự chuẩn bị tốt để bước vào cuộc canh tranh gay gắt, thì Việt Nam có thể hưởng lợi, nếu không Việt Nam sẽ có nguy cơ thua ngay trên sân nhà. Công nghiệp, nông sản không tiêu thụ được thì khi đó, người Việt Nam sẽ có nguy cơ phải làm thuê cho các DN ASEAN khác.

PV: Theo ông, Việt Nam đã chuẩn bị như thế nào và cần chuẩn bị những gì cho quá trình hội nhập khu vực này, khi mà cơ hội của chúng ta được đánh giá là ngang bằng với thách thức?

TS. Lê Đăng Doanh: Theo tôi được biết thì cả 6 quốc gia cũ trong cộng đồng kinh tế ASEAN đều đã có sự chuẩn bị rất kỹ, đặc biệt là Thái Lan. Quan chức Thái Lan tùy theo lĩnh vực sẽ học tiếng ASEAN, trong đó có tiếng Việt trong vòng 3-6 tháng.

Ngoài việc học tiếng Việt Nam, Thái Lan còn đẩy mạnh thành lập các trung tâm hợp tác với DN Việt Nam, để tìm hiểu kỹ và thâm nhập sâu rộng vào thị trường Việt Nam. Đặc biệt, bên cạnh việc chuẩn bị tìm đường cho DN Thái đưa hàng hóa vào các quốc gia khác, Thái Lan cũng rất tích cực đặt ra các rào cản để bảo vệ DN và người lao động trong nước. Đơn cử như khi cộng đồng kinh tế ASEAN chính thức hoạt động, sẽ có 8 ngành nghề có chuyển dịch tự do từ nước này sang nước kia làm việc, như kỹ sư, bác sỹ, nha sỹ, y tá, hộ lý, kiểm toán, nhân viên du lịch...

Do đó, Thái Lan đã đặt ra quy định yêu cầu người lao động các nước muốn hoạt động tại Thái Lan, thì phải thi tuyển bằng tiếng Thái... Trong khi đó, tại Việt Nam, dù Chính phủ đã có một số nghị quyết về chuẩn bị gia nhập AEC, nhưng việc triển khai trên thực tế còn quá chậm. Khảo sát mới đây của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, 76% DN Việt không biết gì về ACE, 94% DN không hiểu rõ về nội dung đàm phán, 63% DN không hiểu về những cơ hội và thách thức khi tham gia AEC...

Việt Nam cần  xây dựng chương trình hành động cụ thể để mỗi ngành, mỗi cấp và DN có lộ trình thực hiện. Trong đó, các chính sách đưa ra, một mặt vừa thúc đẩy xuất khẩu, song cũng phải đặt ra những rào cản để bảo vệ DN, hàng hóa và người lao động trong nước. Các Hiệp hội DN cũng cần phải phổ biến cho DN hiểu những lợi thế và thách thức của DN. Đặc biệt là cơ hội để các DN Việt Nam có thể tiến sâu vào 3 nước ASEAN mới là Lào, Campuchia, Myanmar và cạnh tranh hàng hóa với các quốc gia phát triển còn lại ngay trên chính sân nhà của mình.

PV: Ông đánh giá như thế nào về những lợi thế cạnh tranh của DN Việt Nam so với các quốc gia khác trong khu vực? DN Việt cần phải làm gì để tận dụng cơ hội từ sự hội nhập này?

TS. Lê Đăng Doanh: Trong những năm qua, Việt Nam đã bắt đầu có những công ty, tập đoàn lớn vươn ra thế giới, tuy nhiên những DN này chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ. Còn lại đa số DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa Việt Nam vẫn “ốm yếu” nên năng lực cạnh tranh rất yếu. DN Việt Nam có lợi thế về sự năng động, sáng tạo, nhưng kém hơn các quốc gia khác về tính chuyên nghiệp, về năng lực tài chính.

Việt Nam cũng có lợi thế nhất định về dệt-may, da giày, chế biến nông, thủy sản, dịch vụ phần mềm, một số lĩnh vực trong y khoa và kết hợp du lịch với chữa bệnh, nghỉ dưỡng... Tuy nhiên chúng ta lại chưa xây dựng được hệ thống bán lẻ vững mạnh và có quy mô lớn. Điều này khiến hàng hóa do Việt Nam sản xuất sẽ gặp khó khăn khi tiêu thụ trên sân nhà, nhất là trong bối cảnh các quốc gia ASEAN khác như Thái Lan đã có chiến lược "tấn công" vào hệ thống bán lẻ của Việt Nam, như mua lại Metro và các DN bán lẻ khác trong nước.

Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt đó, các DN không có lựa chọn nào khác, ngoài việc phải tăng cường xúc tiến thương mại để tìm hiểu các thị trường để xuất khẩu các mặt hàng mà có lợi thế; còn đối với thị trường trong nước, các DN không thể tồn tại bằng kinh doanh nhỏ lẻ, mà phải tìm cách liên kết hợp tác với nhau trên cơ sở tận dụng tối đa lợi thế của mình, để tạo nên sức mạnh cạnh tranh của cả cộng đồng DN.

PV: Xin cảm ơn ông!