Giá gạo xuất khẩu giảm mạnh, thị trường tiêu thụ có sự đảo chiều
Thông tin tại Hội nghị kinh doanh xuất khẩu gạo 11 tháng đầu năm của Bộ Công Thương, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cho biết, số liệu thống kê sơ bộ của Hải quan, từ đầu năm đến hết tháng 11, xuất khẩu gạo của cả nước đạt hơn 7,53 triệu tấn với trị giá trên 3,85 tỷ USD.
Giá xuất khẩu mặt hàng này bình quân đạt 511,09 USD/tấn; giảm 10,9% về số lượng và giảm 27,4% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024 - năm xuất khẩu gạo cao nhất từ trước tới nay. Hoạt động xuất khẩu gạo từ đầu năm tới nay ghi nhận một số thị trường đã giảm mạnh so với trước như thị trường Indonesia giảm hơn 96%, Malaysia giảm 32,5%, trong khi lượng gạo xuất khẩu tăng nhanh tại các thị trường như Ghana tăng 52,6%), Trung Quốc tăng 165%, Bangladesh tăng gấp 238 lần và Senegal tăng khoảng 73 lần… chủng loại gạo xuất khẩu của Việt Nam từ đầu năm tới nay tập trung vào các loại gạo trắng chất lượng cao, gạo thơm các loại với số lượng chiếm đến 69% tổng lượng gạo xuất khẩu.
Ông Trần Quốc Toản, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu nhận định, xuất khẩu gạo năm 2026 sẽ chịu tác động từ các yếu tố như Philippines dự kiến quay trở lại nhập khẩu từ tháng 1/2026 mặc dù có sự thay đổi về thuế nhập khẩu gạo và có khả năng thay đổi quy định về nhập khẩu gạo nhưng là yếu tố thúc đẩy xuất khẩu gạo của Việt Nam trong năm tới. Sự quay trở lại nhập khẩu từ các thị trường truyền thống như Trung Quốc, Bangladesh, châu Phi… cũng như tín hiệu thị trường từ các thỏa thuận thương mại gạo giữa Việt Nam và các nước. Ngoài ra, chất lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam ngày càng được nâng cao gia tăng khả năng cạnh tranh gạo Việt Nam trên thị trường thế giới.
Ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam đã đề nghị cơ quan quản lý nhà nước cần xác định lúa gạo là hàng hóa đặc biệt để theo dõi chặt chẽ vừa đảm bảo tiêu thụ trong nước và an ninh lương thực vừa đáp ứng nhu cầu xuất khẩu có hiệu quả. Đồng thời có sự liên kết trong xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, đáp ứng yêu cầu an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, ổn định chất lượng cũng như xây dựng thương hiệu. Các cơ quan, đơn vị cần xác định sản xuất đáp ứng theo yêu cầu, tiêu chuẩn và số lượng của các quốc gia nhập khẩu. Từ đó, ông Lê Thanh Tùng kiến nghị Hiệp hội Lương thực Việt Nam và các doanh nghiệp thành viên hợp tác với hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam xây dựng thí điểm một số vùng nguyên liệu đạt chuẩn theo tiêu chí của Đề án 1 triệu ha. Các doanh nghiệp ủng hộ, tích cực tham gia xây dựng vùng nguyên liệu theo Đề án "Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030".
Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) đã chỉ ra hạn chế của thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo trên cả nước trong việc tận dụng các ưu đãi từ các FTA mang lại. Trong đó thương nhân chưa chú trọng tới các thị trường lớn, giá trị cao, chưa tập trung phát triển thương hiệu gạo riêng tại thị trường các FTA. Để giải quyết vấn đề này, ông Ngô Chung Khanh đã đề xuất một số giải pháp như xây dựng kế hoạch, chiến lược tận dụng các FTA hiệu quả; phân công chi tiết và đôn đốc việc phối hợp giữa các cơ quan, doanh nghiệp; xây dựng chiến lược và thúc đẩy việc xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam; tăng cường kết nối, cùng tiến cùng lùi với sự điều phối của cơ quan Nhà nước, các hiệp hội.
Đại diện Thương vụ Việt Nam tại các nước Úc, Nigeria, Singapore, Malaysia, Philippines, Ai Cập, Algeria, Trung Quốc… cũng đã cung cấp một số thông tin về chính sách nhập khẩu gạo tại các nước trong đó, Thương vụ Việt Nam tại Philippines đề nghị thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo cần thận trọng trong giao dịch, đàm phán hợp đồng với doanh nghiệp Philippines trong điều kiện Philippines vẫn đang tạm ngừng nhập khẩu mặc dù nhiều nguồn thông tin cho rằng từ tháng 1/2026 Chính phủ Philippines nhập khẩu trở lại. Đại diện các thương vụ cũng đề nghị thương nhân chú trọng vào việc đảm bảo chất lượng đối với gạo xuất khẩu, kiểm dịch, mẫu mã, bao bì; tìm hiểu thông tin cụ thể về doanh nghiệp nhập khẩu, tập quán thanh toán để đảm bảo xuất khẩu gạo mang lại hiệu quả.