Giá thuốc lá ở Việt Nam rẻ đến mức khó tin
Chiều 25/11, tại TP Hồ Chí Minh, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) tổ chức hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về “Thực trạng, thách thức và giải pháp trong phòng, chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam”.
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Hồ Hồng Hải, Phó Vụ trường Vụ Pháp chế, Bộ TT&TT, cho biết theo số liệu điều tra, thống kê của Bộ Y tế, hiện nay Việt Nam vẫn nằm trong số 15 quốc gia sử dụng thuốc lá cao nhất thế giới, tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở Việt Nam giảm chậm và còn cao. Đặc biệt, tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới (thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng) ở các thành phố có xu hướng tăng, nhất là đối tượng học sinh, sinh viên, giới trẻ.
Trong đó, tỷ lệ thanh thiếu niên 15 - 24 tuổi ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh hiện đang sử dụng thuốc lá điện tử trong năm 2020 khá cao, với tỷ lệ chung là 7,3%, ở nam giới là 9,1% và nữ giới là 4,6%; phần lớn người sử dụng thuốc lá điện tử nằm ở độ tuổi 18 - 24.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Hương, Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế, ước tính số người hiện đang hút thuốc lá tại Việt Nam khoảng 15,4 triệu người (trong đó có 14,8 triệu người là nam và 603.000 người là nữ).
Đặc biệt, khoảng 40.000 người tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) dự báo đến năm 2030 sẽ tăng lên tới 70.000 người tử vong/năm nếu các biện pháp phòng chống tác hại (PCTH) thuốc lá hiệu quả không được thực hiện.
Đồng thời, có khoảng 25 căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá như: Đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam. Tỷ lệ bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc lá lên tới 96,8%...
Việc sử dụng nhiều thuốc lá sẽ kéo theo nhiều gánh nặng về kinh tế. Người hút đã bỏ ra khoảng 49.000 tỷ đồng/năm để mua thuốc lá (ước tính từ tổng tiêu thụ năm 2020). Chi phí điều trị 5 nhóm bệnh (ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa - hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ) trên tổng số 25 bệnh do thuốc lá gây ra, trên thế giới khoảng 1-2% GDP, tại Việt Nam khoảng 1% GDP…
Hiện nay, việc thông tin và quản lý nhà nước đối với các sản phẩm thuốc lá mới chưa được đồng bộ và hiệu quả. Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá chưa có quy định điều chỉnh đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Điều này dẫn tới việc số lượng lớn các sản phẩm thuốc lá mới vẫn được đưa vào Việt Nam qua đường nhập lậu, xách tay...
Các sản phẩm này đang được quảng cáo khá phổ biến trên mạng xã hội. Người tiêu dùng có thể dễ dàng mua bất hợp pháp các sản phẩm thuốc lá mới trên Internet, các trang mạng xã hội FB, Zalo cá nhân.
Đáng nói, hiện nay thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. Theo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), thuế TTĐB đối với thuốc lá của Việt Nam là 75% giá xuất xưởng. Nếu tính trên giá bán lẻ mức thuế này chỉ chiếm 39%.
Việt Nam là nước có mức thuế TTĐB đối với thuốc lá gần thấp nhất trong khu vực ASEAN (chỉ cao hơn Campuchia, Lào và Myanmar) và rất thấp so với các nước phát triển.
Theo Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam, giá thuốc lá ở Việt Nam rẻ đến mức khó tin - đồng nghĩa với việc giá cả không phải là rào cản đối với giới trẻ trong việc hình thành thói quen hút thuốc lá… làm tăng khả năng tiếp cận và mua thuốc lá của thanh thiếu niên và người nghèo, giảm hiệu quả của công tác phòng chống tác hại của thuốc lá…
Trước những thực trạng như trên, Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế, đã đưa ra khuyến nghị xây dựng lộ trình tăng thuế đối với các sản phẩm thuốc lá để đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, bảo đảm đến năm 2030 mức thuế đạt tỷ trọng trên giá bán lẻ theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới; Xây dựng phương án sử dụng cơ cấu thuế hỗn hợp.
Mặt khác, cần hoàn thiện các quy định của pháp luật về cấm quảng cáo, khuyến mại các sản phẩm thuốc lá, trong đó có các hình thức quảng cáo, khuyến mại trực tuyến trên nền tảng kỹ thuật số, mạng internet...
Theo Tiến sỹ Angela Pratt, Việt Nam cần phải có những nỗ lực mạnh mẽ hơn nữa để có thể đạt được mục tiêu giảm thiểu việc sử dụng thuốc lá 30% tương đối vào năm 2030 so với tỷ lệ của năm 2015, như đã đề ra trong Chương trình Sức khỏe Việt Nam.
Một trong những cách hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu này là tăng giá thuốc lá thông qua việc tăng thuế thuốc lá. Việc này sẽ làm cho việc bắt đầu cũng như tiếp tục hút thuốc ở những người trẻ trở nên khó khăn hơn...