Giữ lợi thế cho hàng hóa xuất khẩu Việt Nam
Thời gian gần đây, các vụ việc điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại (PVTM) với Việt Nam có xu hướng gia tăng, đặc biệt là thị trường Hoa Kỳ. Do vậy, để hỗ trợ các doanh nghiệp (DN) có sự chuẩn bị trước, chủ động hơn trong việc xử lý, ứng phó với các vụ việc điều tra PVTM của nước ngoài, cần thiết phải đưa vào hoạt động một hệ thống cảnh báo sớm về PVTM.
Trên thực tế, số lượng vụ việc PVTM với hàng hóa XK của Việt Nam đã tăng nhanh trong những năm gần đây. Theo báo cáo của Cục Phòng vệ thương mại, tính đến hết tháng 8/2023, hàng XK của Việt Nam đã phải đối mặt với 234 vụ việc điều tra PVTM từ 24 thị trường; trong đó, đứng đầu là các vụ điều tra chống bán phá giá (129 vụ việc), tiếp đó là các vụ việc tự vệ (47 vụ việc), chống lẩn tránh biện pháp PVTM (34 vụ việc) và chống trợ cấp (24 vụ việc).
Theo bà Nguyễn Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, trong tổng số vụ việc tính đến thời điểm hiện tại thì thị trường Hoa Kỳ chiếm 23%, Ấn Độ 14%, Thổ Nhĩ Kỳ 10%, sau đó là Canada, EU, Philippines, Indonesia. Đến nay, đã có tổng số 24 thị trường đã từng kiện PVTM đối với hàng hóa Việt Nam.
Ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại, Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ thông tin, Hoa Kỳ là thị trường XK chủ lực và lớn nhất của Việt Nam trong thời gian vừa qua. Kim ngạch XK sang Hoa Kỳ chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch XK của Việt Nam ra các nước trên thế giới và chiếm hơn 30% kim ngạch XK của các nước ASEAN. Điều này thể hiện, Việt Nam luôn là đối tác quan trọng, bền vững của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, đi kèm theo đó thì cũng có những rủi ro về PVTM.
Theo thống kê, tỷ lệ các vụ việc PVTM của Hoa Kỳ áp dụng với Việt Nam chiếm khoảng 53% tổng số các vụ việc PVTM đối với hàng hóa XK của Việt Nam. Do đó các nguy cơ PVTM cũng ngày càng lớn hơn. "Các DN của Hoa Kỳ ý thức rất rõ về quyền lợi cũng như các công cụ của mình khi hàng hóa nhập khẩu cạnh tranh khốc liệt, gây ra tổn hại đối với sản xuất trong nước. Do vậy, các vụ việc ngày càng tăng trong thời gian vừa qua", ông Đỗ Ngọc Hưng cho biết.
Để hỗ trợ các DN có sự chuẩn bị trước, chủ động hơn trong việc xử lý, ứng phó với các vụ việc điều tra PVTM của nước ngoài, cần thiết phải đưa vào hoạt động một hệ thống cảnh báo sớm về PVTM. Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm về PVTM (Đề án 316) được ban hành năm 2020 nhằm giải quyết vấn đề này. Ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương cho biết, sau khi có Quyết định 316 của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã tiến hành tiếp tục nâng cấp và hoàn thiện dựa trên những tiền đề đã có về cảnh báo các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra PVTM và xây dựng thành một hệ thống tương đối hoàn chỉnh. Hệ thống này hiện đang tiến hành theo dõi khoảng 170 mặt hàng XK sang các thị trường, trong đó có nhiều thị trường XK chủ yếu, cũng là những thị trường thường xuyên có các cuộc điều tra PVTM như Hoa Kỳ, EU, Canada, Úc, Ấn Độ... Trong quá trình đó, Bộ Công Thương định kỳ lọc ra những mặt hàng nào có nguy cơ cao, có khả năng bị điều tra PVTM. Danh sách này được cập nhật thường xuyên và đến nay, có những mặt hàng sau khi đưa ra cảnh báo một thời gian thì nước nhập khẩu đã tiến hành các cuộc điều tra PVTM đối với sản phẩm đó của chúng ta.
Tham tán Thương mại Việt Nam tại Hoa Kỳ đánh giá cao vai trò của hệ thống cảnh báo sớm vì cung cấp thêm thời gian để DN chuẩn bị các nguồn lực cần thiết để ứng phó khi xảy ra vụ kiện. Trên thực tế, khi bị kiện, các DN Việt Nam sẽ phải đầu tư rất nhiều công sức và nguồn lực con người, thời gian và cả tài chính để tham gia trong suốt quá trình điều tra vụ việc, thông thường khoảng 12 tháng. Hệ thống cảnh báo sớm của cơ quan quản lý Nhà nước giúp cung cấp thêm thời gian cho DN để cung cấp, sắp xếp hồ sơ, giấy tờ, nhất là sổ sách kế toán, giấy tờ xuất nhập khẩu làm tài liệu kiểm chứng cho cơ quan chức năng của Hoa Kỳ nếu bị kiện. Việc này sẽ tạo lợi thế chủ động cho DN ứng phó.
Ông Chu Thắng Trung cho biết, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục hỗ trợ DN tập trung vào các ngành hàng có nguy cơ cao bị điều tra, áp dụng biện pháp PVTM; hướng dẫn kỹ hơn cho DN về quá trình ứng phó, đồng thời sẽ mở rộng hoạt động cảnh báo sớm đến các thị trường mới như Đông Nam Á, Thổ Nhĩ Kỳ… bên cạnh các thị trường chủ lực như Hoa Kỳ, EU, Canada, Australia, Ấn Độ…