Thu thuế giao dịch vàng: Chống đầu cơ, điều tiết thị trường

Tại Nghị quyết 278/NQ-CP ngày 13/9/2025 phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 9 năm 2025, Chính phủ giao Bộ Tài chính phối hợp với Ngân hàng Nhà nước thống nhất quy định thu nhập từ hoạt động giao dịch mua bán vàng thuộc đối tượng chịu thuế để nâng cao tính minh bạch của thị trường, hạn chế đầu cơ vàng. Thông tin này ngay lập tức đã có tác động tới thị trường, ủng hộ có, băn khoăn có.

Chị Nguyễn Thị Hồng (Hà Nội), một khách hàng cho biết từ nhiều năm nay, chị luôn duy trì thói quen mỗi tháng mua 1 chỉ vàng “bỏ ống”. “Tiền mua vàng là tôi chắt chiu từng đồng từ thu nhập của cả 2 vợ chồng, chấp nhận bớt xén chi tiêu các khoản, mong để sớm mua được nhà, đồng thời cũng là “tích cốc phòng cơ”. Giờ, nếu mua bán vàng bị đánh thuế, thì việc tích cóp của chúng tôi lại thêm khó khăn”, chị Hồng bày tỏ lo lắng.

Tâm trạng của chị Hồng cũng là tâm trạng chung của nhiều người đã và đang có ý định mua vàng tích luỹ. Với những người đầu tư, nỗi lo lắng này cũng đỡ hơn, vì họ xác định mua đắt bán đắt. “Tôi thấy giờ giao dịch cái gì cũng đều công khai và việc phải nộp thuế giao dịch vàng là điều hết sức bình thường, vì thuế sẽ tính hết vào giá. Khi giá vàng trong nước chênh cao hơn giá thế giới tới 20 triệu đồng, người ta còn xếp hàng mua vàng được, thì việc đánh thuế chỉ là vấn đề nhỏ đối với những người đầu tư”, anh Trần Hùng, một nhà đầu tư vàng nhận định.

Trong khi đó, một chủ cửa hàng vàng nhỏ trên ở Thanh Liệt (Hà Nội) lại chia sẻ băn khoăn, sợ công việc kinh doanh bị ảnh hưởng nếu giao dịch vàng bị thu thuế. “Chúng tôi kinh doanh vàng thì đã chịu thuế kinh doanh, đồng thời cũng đã nộp thuế thu nhập cá nhân theo tổng thu nhập, giờ lại thu thuế giao dịch vàng, tôi sợ khách hàng sẽ không còn hào hứng giao dịch nữa, việc kinh doanh sẽ khó khăn hơn”.

Trước những băn khoăn này, trao đổi với PV Báo CAND, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng việc bổ sung chính sách ở thời điểm này là để đồng bộ chính sách trong bối cảnh giá vàng đang là vấn đề nóng. Theo đó, thị trường vàng trong nước nhiều tháng qua liên tục biến động mạnh, có lúc giá vàng SJC vượt mốc 135 triệu đồng/lượng, cao hơn giá thế giới khoảng 20 triệu đồng/lượng. Khoảng cách bất thường này phản ánh mức độ đầu cơ lớn khiến nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ mua ở đỉnh rồi thua lỗ nặng khi giá lao dốc xuống gần 129,5 triệu đồng/lượng chỉ trong vài ngày. Khi kỳ vọng giá lấn át cung - cầu thực, rủi ro xã hội cũng gia tăng, từ biến động tài sản hộ gia đình đến tâm lý găm giữ và dòng vốn lệch hướng.

Cùng với đó, chính sách quản lý vàng đang được tái cấu trúc, từ Nghị định 232/2025/NĐ-CP về quản lý thị trường vàng đã mở rộng nguồn cung hợp pháp đến việc chuẩn bị cho các doanh nghiệp và ngân hàng nhập khẩu, sản xuất vàng miếng. Đặt trong bức tranh này, việc đưa vàng ra khỏi "vùng xám" bằng công cụ thuế là cần thiết để đồng bộ khung chính sách và hạn chế đầu cơ. Ngoài ra, hiện nay cá nhân giao dịch vàng gần như không chịu thuế, trong khi chứng khoán đã áp dụng cơ chế thuế TNCN rõ ràng, tạo ra sự bất bình đẳng giữa các kênh đầu tư.

Theo ông Long, hiện thuế kinh doanh vàng chủ yếu áp dụng cho doanh nghiệp, còn cá nhân mua bán vàng miếng hầu như đứng ngoài. Khoảng trống này khiến tình trạng gom - xả quy mô lớn không bị điều tiết, gây biến động khó kiểm soát. Đưa thu nhập từ mua bán vàng vào diện chịu thuế TNCN sẽ giúp "thu đúng - thu đủ - kịp thời", giảm thiểu đầu cơ thông tin bất đối xứng.

“Theo tôi, tác động của chính sách này nằm ở tăng thu ngân sách mà mục tiêu chính là điều tiết hành vi thị trường. Khi chi phí giao dịch tăng lên, hoạt động lướt sóng sẽ giảm, biến động giá cực đoan cũng bớt dần. Chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới sẽ được thu hẹp nhờ đầu cơ ngắn hạn kém hấp dẫn, kết hợp với việc tăng cung hợp pháp theo Nghị định 232 để cân bằng thị trường. Quan trọng hơn, chính sách sẽ đưa vàng vào cùng một mặt bằng thuế với các kênh đầu tư khác, tránh tình trạng "thiên vị" bất hợp lý”, ông Long nhận định.

Trao đổi thêm, Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLaw, cho biết theo Thông tư 111/2013/TT-BTC, thu nhập từ hoạt động kinh doanh (kể cả kinh doanh tài sản) thì phải nộp thuế TNCN. Nhưng Thông tư lại chưa làm rõ: Nếu cá nhân không đăng ký kinh doanh, mà chỉ thực hiện mua - bán vàng miếng thường xuyên, thì có bị coi là một hoạt động kinh doanh hay không? “Trong bối cảnh giá vàng biến động mạnh, nhiều người lướt sóng, đầu cơ vàng miếng, thì việc không kiểm soát thuế TNCN đối với họ vừa gây thất thu ngân sách, vừa thiếu công bằng với người dân và doanh nghiệp khác”, Luật sư Hà nhận định.

Tương tự, chuyên gia vàng Nguyễn Thanh Trúc cũng cho rằng mọi hoạt động kinh doanh đều cần phải nộp thuế và vàng cũng là một loại hàng hoá giao dịch trên thị trường nên phải chịu thuế. “Tuy nhiên, cần phân biệt người đến mua 1 vài chỉ, với những người đầu cơ. Hiện nay, doanh nghiệp kinh doanh vàng thì dễ, vì khi họ bán vàng, họ phải nộp thuế, còn khi những người dân đến bán vàng, chúng ta phải thu thuế như thế nào? Thường, mua bán vàng vật chất ở nước ta là phải mua bán trực tiếp, có thể giao dịch tiền mặt. Điều này sẽ khó quản lý đối với những giao dịch ở các địa phương, cửa hàng nhỏ, lẻ. Theo tôi, việc đánh thuế giao dịch vàng để chống đầu cơ là hết sức cần thiết, song cũng cần tính toán để vừa tránh được thất thu thuế, vừa công bằng cho những người mua vàng nhỏ lẻ, không phải đối tượng đầu cơ”, ông Trúc nói.