Ai kiểm duyệt phụ đề?
Ở thời đại công nghệ có thể giúp người dùng truy cập vào rất nhiều kho dữ liệu một cách nhanh chóng như hôm nay, các nền tảng OTT cũng đang trong một cuộc cạnh tranh khốc liệt ở thị trường giải trí tại nhà. Và Netflix là một trong những cái tên đình đám bậc nhất trên thế giới với kho phim đa dạng, cập nhật. Thậm chí, để tăng tính cạnh tranh, Netflix còn tham gia sản xuất phim và không ít bộ phim của nền tảng này đã tạo dấu ấn lớn trong lòng khán giả.
Việt Nam đang là một thị trường hứa hẹn của các nền tảng OTT giải trí và vì thế, Netflix cũng không thể bỏ qua mảnh đất màu mỡ này. Với sự tham gia của Netflix, nhiều ông lớn như HBO+, Film+… đều phải dè chừng.
Và Netflix cũng đã mang về thị trường Việt Nam rất nhiều phim giá trị, phim kinh điển, phim mới phát hành… giúp người xem có cơ hội được tiếp cận với văn hoá thế giới nhanh và mở rộng hơn. Nhưng cũng từ đó, bắt đầu nảy sinh một số vấn đề mà nếu không kiểm soát chặt chẽ ắt sẽ gây ra rất nhiều hệ quả đáng tiếc.
Một trong những vấn đề nổi cộm ấy chính là việc dịch phụ đề tiếng Việt của phim nước ngoài mà điển hình nhất là bộ phim mới phát hành mang tên "Marriage Story" (Chuyện hôn nhân) do Heyday Films sản xuất và Netflix là nhà phát hành độc quyền.
Đầu tiên, phải thừa nhận, đây là một bộ phim hay về đề tài gia đình, với những mâu thuẫn, diễn biến tâm lý rất con người, rất đời thường. Phim diễn ra nhẹ nhàng nhưng để lại quá nhiều suy nghĩ sâu sắc cho người xem. Diễn xuất của diễn viên cũng rất tuyệt vời. Tuy nhiên, khi xem phim với phần phụ đề của tiếng Việt, lập tức chúng ta cảm thấy bị shock dù chúng ta hiểu rằng nghĩa gốc trong tiếng Anh đúng là như vậy.
Điển hình, ở đoạn tranh luận giữa hai nhân vật chính Charlie và Nicole ở gần cuối phim. Mâu thuẫn vợ chồng trước ngưỡng cửa li dị đã được đẩy lên tận cùng và cả hai văng tục vào nhau rất nặng nề. Tuy nhiên, cách dịch phụ đề lại quá sống sượng, đặc biệt là khi Nicole cáo buộc chồng của mình đã ngoại tình và quan hệ tình dục với người đàn bà khác.
Trong ngôn ngữ gốc (tiếng Anh), cô dùng một từ rất tục và nặng. Song, việc dịch nó ra thành một từ cũng rất tục và nặng sang tiếng Việt liệu có phải là phương cách tối ưu để chứng tỏ rằng cái thoại phim nó căng thẳng như vậy thì cần chuyển tải đúng như vậy?
Nên nhớ, sự căng thẳng của thoại phim không chỉ nằm ở ngữ nghĩa mà còn nằm cả ở âm sắc, tốc độ nói, thái độ nói của nhân vật, tức là nó bao gồm cả âm và hình chứ không chỉ là ngữ nghĩa đơn thuần. Tại sao không thể kiếm các từ "ngủ", "quan hệ"… thậm chí là "chơi" mà cứ phải dùng đúng từ tục nhất trong tiếng Việt? Không chỉ có thế, khi Nicole mắng chồng mình bằng một từ mô tả cơ quan sinh dục của đàn ông, người dịch phụ đề cũng sống sượng dùng từ tục nhất của tiếng Việt để chuyển tải.
Nhiều phim nước ngoài có cảnh văng tục đều được giữ nguyên khi ra rạp nhưng khi chiếu lại trên truyền hình, chúng sẽ bị thay bằng tiếng "beep". Ngay cả ở trong âm nhạc cũng vậy. Gần 15 năm trước, khi nam ca sỹ James Blunt diễn trên BBC, câu hát gốc của anh là "f…ing high" (một từ tục) đã buộc phải bị thay thành "flying high".
Dễ hiểu, khi phát hành ở rạp, hoặc khi trình diễn ở các concert, kiểm duyệt đầu vào nằm ở ngay khâu bán vé. Ví dụ, một phim như "Marriage Story" gắn mác 18 + chắc chắn không ai bán vé cho người vị thành niên. Nhưng nếu chiếu đại chúng trên truyền hình thì khác. Có gắn 18 + đi nữa và gia đình nào có ý thức kiểm soát chặt thành viên vị thành niên đi nữa cũng khó có thể triệt tiêu hoàn toàn khả năng những người vị thành niên bị xem không chủ đích.
Vậy thì có nên dịch phụ đề thẳng thừng như thế hay không khi người dùng Netflix vẫn còn khả năng khiến người vị thành niên trong gia đình mình là người xem bất đắc dĩ? Và không chỉ "Marriage Story" là phim có phụ đề dịch sống sượng như thế.
Câu hỏi đặt ra là "ai kiểm duyệt những phụ đề đó trước khi phim được Netflix phát hành ở Việt Nam?". Còn chuyện những người khen ngợi và cổ súy, đó là quan điểm riêng của họ và ở trong gia đình họ, tự họ phải canh chừng để không có người xem bất đắc dĩ nào.