Quảng bá du lịch bằng điện ảnh: Cái bắt tay... hờ hững

Ngay sau khi bộ phim "Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh" tạo cơn sốt trong phòng vé thì mảnh đất miền Trung Phú Yên, nơi được chọn làm bối cảnh của phim đã trở thành điểm đến của nhiều du khách. Như cách đây hơn chục năm, nhiều lượt người đã đến với Đồng Văn, Hà Giang để tận mắt chiêm ngưỡng căn nhà, mảnh vườn nơi diễn ra câu chuyện trong phim "Chuyện của Pao"... Điều đó khẳng định, chỉ bằng một bộ phim hay thì khả năng quảng bá du lịch còn lớn hơn bất kỳ một chương trình quảng cáo tốn kém nào. Và cũng để thấy, với một đất nước được thiên nhiên ban tặng nhiều danh lam thắng cảnh như nước ta thì dường như điện ảnh và du lịch đang bỏ lỡ rất nhiều cơ hội vàng.

1. Không chỉ tạo một cơn sốt tại phòng vé, "Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh" (đạo diễn Victor Vũ) còn vô tình tạo ra một cơn sốt nữa trong lòng các bạn trẻ mê du lịch về vùng đất Phú Yên. Nhờ những cảnh quay đẹp như mơ trong phim, Phú Yên đang đón một số lượng lớn du khách lớn đến tham quan, nghỉ dưỡng. Không bỏ lỡ cơ hội ngàn vàng này, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Yên còn lên kế hoạch tổ chức một cuộc gặp gỡ, giao lưu với đoàn làm phim. Đây không chỉ là cơ hội để tăng cường sự giao lưu giữa nghệ sĩ với khán giả mà thực sự là một cơ hội tốt để quảng bá cho du lịch của Phú Yên.

Nhớ lại cách đây hơn mười năm, khi bộ phim "Chuyện của Pao" (đạo diễn Đỗ Quang Hải) ra mắt công chúng thì ngay sau đó, ngôi nhà gỗ cùng mảnh vườn đầy hoa cải tại bản Sủng Là, huyện Đồng Văn, Hà Giang đã trở thành điểm đến của nhiều du khách khi đặt chân tới vùng cao nguyên đá này. Cho đến nay, ngôi nhà ấy vẫn là một trong những điểm đến trong lịch trình của các tour du lịch. Tuy nhiên, những bộ phim được làm bởi những đạo diễn trong nước có khả năng hấp dẫn du khách đến những vùng đất đề cập trong phim vô cùng ít ỏi. Hầu hết những bộ phim khai thác được cảnh sắc cùng những nét văn hóa độc đáo của nhiều vùng miền trên quê hương Việt Nam đều thuộc về những đạo diễn Việt kiều. Hẳn nhiều khán giả yêu điện ảnh còn nhớ một miền Tây hiền hòa, mênh mang sông nước trong "Mùa len trâu" (đạo diễn Nguyễn Võ Nghiêm Minh); Hà Nội trầm mặc, cổ kính trong "Xích lô", "Mùa hè chiều thẳng đứng" (đạo diễn Trần Anh Hùng); và gần đây nhất là Phú Yên với cánh đồng xanh ngát, bãi đá lô nhô trong "Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh"...

Trước đó, có công nhiều trong việc giới thiệu cảnh sắc Việt Nam lên phim thường thuộc về những đạo diễn nước ngoài. Những địa danh của TP Hồ Chí Minh như Bến cảng Nhà Rồng, khu phố người Hoa, Nhà thờ Đức Bà... đã xuất hiện trong bộ phim "Người tình" (đạo diễn Jean - Jacques Annaud)  của điện ảnh Pháp hay Nhà hát TP Hồ Chí Minh, phố cổ Hội An, phố cổ Hà Nội... từng được chọn làm bối cảnh chính trong phim "Người Mỹ trầm lặng" (đạo diễn Phillip Noyce), một Việt Nam đặc biệt, ấn tượng cũng hiện lên trong những cảnh quay của phim "Đông Dương'' (đạo diễn Régis Wargnier), "Điện Biên Phủ" (đạo diễn Pierre Schoendoerffer)...

Gần đây nhất, thêm một câu chuyện khiến dư luận dấy lên câu hỏi dường như chúng ta đã và đang bỏ lỡ khá nhiều cơ hội vàng cho quảng bá du lịch thông qua điện ảnh khi bộ phim "bom tấn" của Mỹ "Pan và vùng đất Neverland" của hãng Warner Brothers sản xuất đang làm mưa làm gió trên thị trường phim Bắc Mỹ có sử dụng cảnh quay tại Việt Nam là Hang Én (Vịnh Hạ Long), Tràng An (Ninh Bình)... Nhưng điều đáng nói là khán giả xem phim lại không được biết về điều này. Phía Cục Điện ảnh phân trần họ không nhận được bất kỳ công văn hay kịch bản nào xin quay phim nên không có chuyện bỏ lỡ. Còn thực tế thì trong quá trình đi khảo sát bối cảnh, nghe nói đoàn làm phim đã dùng ngay những hình ảnh của chuyến đi khảo sát ấy vào phim.

Như vậy, vấn đề đặt ra là dường như chúng ta đã thiếu một cơ chế rõ ràng với những hướng dẫn cụ thể để có được mối liên hệ mật thiết với các đoàn làm phim nước ngoài. Để họ sẵn sàng chọn Việt Nam để quay và đóng dấu thương hiệu những cảnh quay ấy trên phim. Đại diện một số đoàn làm phim đã chia sẻ, dù rất muốn quay ở Việt Nam nhưng không biết thủ tục thế nào nên họ lại chuyển sang quay ở những nước lân cận như Thái Lan, Campuchia vì những đất nước này có những quy định rất thông thoáng.

2. Lợi ích từ việc quảng bá du lịch thông qua điện ảnh có lẽ không cần phải nói nhiều nữa. Đơn cử như ngay sau khi phim "Chúa tể của những chiếc nhẫn" ra mắt thì chỉ trong vòng 6 tháng, lượng khách đến New Zealand đã tăng vọt từ 1,6 triệu lên tới 2 triệu. Tại Thái Lan, bộ phim "Mất tích ở Chiang Mai" cũng thu hút lượng khách khổng lồ đến vùng phía Bắc quốc gia này khiến chính quyền địa phương phải áp dụng một số biện pháp hạn chế du khách. Rộng hơn, ngành Du lịch Thái Lan mỗi năm đạt doanh thu gần 10 tỷ USD một phần nhờ tích cực quảng bá du lịch qua điện ảnh. Hoặc khi bộ phim "Triệu phú khu ổ chuột" vinh danh tại lễ trao giải Oscar thì ngay sau đó, những khu ổ chuột tồi tàn ở Dharavi (Ấn Độ) được chọn làm bối cảnh trong phim đã trở thành điểm đến của nhiều du khách trên toàn thế giới. Ngay tại khu vực châu Á, trong hàng nghìn lượt khách đến Hàn Quốc, Thái Lan, Campuchia mỗi năm có rất nhiều người đến vì những hình ảnh đẹp như mơ từng gặp trong những bộ phim.

Tại cuộc họp báo tổng kết tình hình du lịch 9 tháng năm 2015, ông Nguyễn Văn Tuấn, Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch cho biết, thời gian tới du lịch Việt Nam sẽ "trải thảm đỏ" chào đón các đoàn làm phim nước ngoài tới Việt Nam để tăng cường cơ hội quảng bá du lịch. Cụ thể là vào tháng 12 năm nay, trong khuôn khổ Liên hoan phim Ấn Độ tại Việt Nam dự kiến sẽ có chương trình mời các nhà làm phim từ Bollywood, Ấn Độ đến Việt Nam. Trong đó, đoàn làm phim Bollywood sẽ khảo sát một số  danh thắng của nước ta để thực hiện những cảnh quay. Một tin vui là bộ phim "Kinh Kong 2" (đạo diễn Jordan Vogt - Roberts) có thể sẽ quay phần lớn các cảnh phim tại Việt Nam. Tháng 12 cũng là thời điểm đoàn làm phim này dự kiến thực hiện các cảnh quay tại Phong Nha (Quảng Bình) và Tràng An (Ninh Bình).

Được biết, Cục Điện ảnh vừa có cuộc làm việc với Tổng cục Du lịch để bàn về việc xúc tiến làm phim quảng bá cho du lịch Việt Nam. Theo đó, xây dựng kế hoạch làm phim tài liệu để quảng bá cho du lịch Việt Nam qua các kênh ngoại giao như hội chợ, triển lãm của Việt Nam ở nước ngoài, các hoạt động giao lưu tiếp xúc, hợp tác văn hóa như các Tuần Việt Nam hay Ngày văn hóa Việt Nam tại các nước. Trong năm 2016, Cục Điện ảnh sẽ đặt hàng các tác giả trong nước thực hiện phim theo thể loại tài liệu với độ dài chừng 10 - 12 phút để chiếu ở các hội nghị, liên hoan phim quốc tế. Các phim sẽ gắn với các sản phẩm du lịch cụ thể như du lịch homestay, du lịch sinh thái hay du lịch các làng nghề truyền thống... Phía Cục Điện ảnh thì cho rằng họ mong nhận được sự cộng tác tốt hơn từ phía các cơ quan, tổ chức, cá nhân làm du lịch với Điện ảnh, có những kế hoạch dài hơi và những việc làm cụ thể chứ không chỉ dừng lại ở những đề xuất.

Tuy nhiên, lâu nay chúng ta dường như cứ mải tranh cãi rằng trách nhiệm của du lịch đến đâu, vai trò của điện ảnh đến đâu trong việc quảng bá du lịch  mà quên mất rằng, điều cốt lõi nhất chính là việc chúng ta phải có được những bộ phim hay. Bởi nếu đơn thuần để quảng bá du lịch đã có những video clip, những bộ phim tài liệu, thậm chí những phim ca nhạc được quay kỹ lưỡng tại những danh thắng. Nhưng thực tế cho thấy phim truyện điện ảnh luôn chứa đựng sức hấp dẫn đặc biệt. Một câu chuyện phim hay, ám ảnh lồng ghép trong đó là những cảnh quay đẹp, đầy chất thơ về một vùng đất nào đó sẽ là lời mời gọi du khách hấp dẫn hơn bất kỳ một lời giới thiệu nào. Để làm được điều đó, ngoài cơ chế thông thoáng thì quan trọng nhất là  tài năng của những người làm điện ảnh. Phải biết yêu, khai thác những vẻ đẹp của thiên nhiên, con người vùng đất ấy và làm nổi bật lên trong tác phẩm điện ảnh của mình.