Tái bản sách “Đất nước Việt Nam qua các đời” của học giả Đào Duy Anh: Lỗi nhiều như trấu

08:19 10/07/2016
Điều đầu tiên, một cuốn sách cần được thống nhất trong việc biên tập, từ cách in nghiêng, in đậm, viết hoa, viết thường… thì cuốn sách này không hề thống nhất, mà cẩu thả và tùy tiện. Những lỗi đó có ngay từ những trang đầu tiên của phần Lời dẫn. Ví dụ, chỉ riêng trang 28, viết: Chiêm thành, Cao miên, Thủy xá, Hỏa xá, Nhị hà và cả Nam chưởng (viết đúng là Nam Chướng)… 

“Đất nước Việt Nam qua các đời” được học giả Đào Duy Anh hoàn thành năm 1964. Đây là tác phẩm thuộc cụm công trình được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh (năm 2000). Tác phẩm là nguồn tư liệu tham khảo cho việc nghiên cứu địa lý học lịch sử nước ta. 

Vì thế, từ khi ra đời, đã có nhiều nhà xuất bản in lại cuốn sách này. Cuối năm 2015, NXB Hồng Đức và Công ty CP Alpha books đã cho tái bản “Đất nước Việt Nam qua các đời” dựa trên bản in năm 1964, với số lượng 3.000 cuốn, trong bộ “Góc nhìn sử Việt”. Thay vì làm cho cuốn sách tốt hơn, hai đơn vị làm sách đã cho bạn đọc thưởng thức một sản phẩm “thảm họa” của ngành xuất bản.

Quy cách biên tập… có cho vui

Điều đầu tiên, một cuốn sách cần được thống nhất trong việc biên tập, từ cách in nghiêng, in đậm, viết hoa, viết thường… thì cuốn sách này không hề thống nhất, mà cẩu thả và tùy tiện. Những lỗi đó có ngay từ những trang đầu tiên của phần Lời dẫn. Ví dụ, chỉ riêng trang 28, viết: Chiêm thành, Cao miên, Thủy xá, Hỏa xá, Nhị hà và cả Nam chưởng (viết đúng là Nam Chướng)… 

Thảm họa tái bản “Đất nước Việt Nam qua các đời”.

Nhìn chung cả cuốn sách, tính tỷ lệ thì… lỗi cả quyển. Nhiều lỗi rất nực cười như “An Nam truyện” chép, được sửa thành “An Nam truyện” chéo (tr. 531); thất bại thành “thất bạp” (trang 532); theo đường thành “tho đường”, phía tây thành “phái tây”, quanh huyện thành “quan huyện” (đều trong trang 533); nghiên cứu thành “nghiêm cứu” (trang 534); Thoát Hoan - Thái tử nhà Nguyên chỉ huy cuộc xâm lược Việt Nam - thành “Thoát han” (trang 536)… 

Địa danh Chũ (nằm bên sông Chũ) thuộc huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang giáp với Lạng Sơn được thêm móc cho thành Chữ (trang 536, trang 537). Rồi “đường Bộ lộ số 13” là cụm từ được dùng nhiều trong các trang 535, 537, thì người viết bài này không rõ nghĩa là gì?

Đáng chú ý là, ngay trang 8 cuốn sách này, có phần “Quy cách biên tập”, mục 5: Sửa lỗi chính tả trong bản gốc. Không hiểu bản gốc của cuốn “Đất nước Việt Nam qua các đời” có sai để NXB Hồng Đức và Công ty CP Alpha books phải sửa đến be bét như thế này không, hay quy cách biên tập… có cho vui?

Thậm chí, trang 35, ghi lời do Ban biên tập của NXB Hồng Đức và Công ty CP Alpha books có câu: “Quyển sách này tái bản theo bản in năm 1964, do Nhà xuất bản Khoa học cấp phép”. Vậy mà, một số chú thích chân trang có dẫn tài liệu “Lịch sử cổ đại Việt Nam” của Đào Duy Anh, ghi rằng, tác phẩm này xuất bản tại Hà Nội năm 1975 (trang 45, trang 123). Như thế, Đào Duy Anh trích dẫn tư liệu ứng trước từ… tương lai chăng?

“Thảm họa” tái bản

Tên gọi của nhiều tác phẩm viết sai như cuốn “An Nam chí lược” của Lê Tắc thành “An Nam chỉ lược” (trang 20). Lê Tắc là người sống ở thời nhà Trần, đầu hàng nhà Nguyên, sang sống tại Trung Quốc, viết sách “An Nam chí lược”. Vậy mà trang 22 của sách này được biên tập thành: “viết sách này ở Trung Quốc năm 1833”, như thế là Lê Tắc sống thêm những 500 năm nữa?

Các tên sách khác viết sai như “Gia Định thành thông chí” được xẻo bớt một chữ còn “Gia Định thông chí” (trang 26). Sách “Thiên Nam dư hạ tập” thành “Thiên tam dư hạ tập” (trang 23); sách “Lê triều hội điển” (thế kỷ XVIII) hiện còn 3 quyển, trong đó có quyển “Binh thuộc” thì biên tập thành “Bình thuộc” (đó là các quyển “Hộ thuộc”, “Binh thuộc” và “Lễ thuộc”). Bộ “Ức Trai thi tập” của Nguyễn Trãi được biên tập thành “Ức Trai dị tập” (trang 23). “Ức Trai thi tập” là tập thơ chữ Hán, nó đâu kỳ quái đến nỗi thành… dị tập! 

Hay tên danh nhân Nguyễn Thiên Túng, người tỉnh Bắc Ninh, đỗ khoa Minh Kinh năm 1429, làm quan đến Quốc Tử Giám trợ giáo, được biên tập đổi dấu thành Nguyễn Thiên Tùng (trang 23, trang 544). Chắc biên tập viên nghĩ danh nhân gì mà tên lại nghèo túng, nên sửa lại dấu cho ngay ngắn. Tương tự, trang 28, tên danh nhân Trương Quốc Dụng được biên tập cẩn thận chú thêm: (Dung?).

Hoặc đọc bài “Tìm các đèo Khâu Cấp và Nội Bàng trên đường dụng binh của Trần Hưng Đạo” thuộc phần Phụ lục tham khảo thì thật kinh hoàng. Một ví dụ như trích sách Đại Việt sử ký toàn thư, có câu: “Ngày 26 (tháng 12), giặc phạm Vĩnh Châu, các ải Nội Bàng, Thiết Lược, Chi Lăng” (trang 530). Nghĩa là, giặc Nguyên xâm lược đã kéo tới (phạm) Vĩnh Châu và các ải Nội Bàng, Thiết Lược, Chi Lăng; thì biên tập thành “giặc Phạm Vĩnh Châu”. Biên tập như vậy sẽ khiến bạn đọc hiểu nhầm tướng giặc có tên Phạm Vĩnh Châu.

Không thể chấp nhận

Đó là chia sẻ của nhà thơ, nhà báo Lê Minh Quốc. Ông nói: “Sai sót là điều luôn có thể xảy ra, dù người viết đã nỗ lực nhưng cũng khó tránh khỏi. Lực bất tòng tâm là vậy. Ai ai cũng vậy thôi. Tuy nhiên, có một (hoặc nhiều) loại sách nếu để sai sót quyết không thể cảm thông, chấp nhận được. Có thể kể đến sách thuộc loại kinh điển, chuẩn mực, có giá trị của các học giả hàng đầu nước ta (nay hầu hết đã quá cố), nếu tái bản (xin nhấn mạnh) thì tuyệt đối không được để xảy ra sai sót. 

Chẳng hạn, với quyển “Đất nước Việt Nam qua các đời” của nhà sử học, nhà nghiên cứu Đào Duy Anh do NXB Hồng Đức vừa tái bản. Từ các chứng cứ của đồng nghiệp chỉ ra, thú thật chúng tôi đã giật mình, sửng sốt. Những sai sót ấy không thuộc về học thuật, trình độ mà do sự cẩu thả mà ra. Cẩu thả từ khâu “nhập liệu” đến sửa mo-rat. Vì thế, nó sai từ cách viết danh từ riêng đến sai cả chính tả… không một ai có thể chấp nhận. Với kiểu làm ăn cẩu thả này quả: Thương nhau như thế bằng mười hại nhau.

Thời đi học, nói thật, tôi ngưỡng mộ văn hóa Pháp vì có lần thầy giáo kể rằng, khi thực hiện bộ Tự Điển Bách Khoa Larousse, ông Pierre Larousse (1817-1875) cực kỳ cẩn trọng, nếu sách đã in ra mà sai sót, dù một từ thì cũng hủy toàn bộ, in lại. Nhờ đó, Larousse đã trở thành sách tra cứu gối đầu giường của người hiếu học từ nhiều thế hệ. Bao giờ các NXB của chúng ta cũng làm sách theo tinh thần, ý nghĩa của sự cầu toàn này?”.

Lối dịch “hóc xương gà”

Cuốn“ Bước mở đầu của sự thiết lập hệ thống thuộc địa Pháp ở Việt Nam” (1858 - 1897), NXB Hồng Đức - Alpha books liên kết phát hành (2016), mắc phải lỗi dịch mà dịch thuật gọi hài hước là “hóc xương gà”.

Điển tích “hóc xương gà” xuất phát từ việc bài ca dao “Gió đưa cành trúc la đà/ Tiếng chuông Thiên Mụ, canh gà Thọ Xương”, được dịch sang tiếng Pháp rồi chuyển ngữ ngược về tiếng Việt đã ra một bản dịch mới như sau: “Cuồng phong lay ngọn trúc/ Thổi xuống tà-vẹt đường/ Vợ trời đánh một hồi chuông/ Súp gà húp vội, hóc xương mấy lần”.

Trong sách này, các chức vụ của Chánh sứ Phan Thanh Giản được dịch là: Phó ngự sử đại thần, chủ tịch, tòa án lễ nghi, Thượng thư, chủ tịch tòa án tài chánh, tổng giám đốc quốc sứ quân và trường Quốc Tử Giám của Hàn lâm viện Hoàng gia. Còn các chức vụ của Phó sứ Lâm Duy Hiệp được dịch: Chủ tịch tòa án binh, Thượng thư, phó chủ tịch ủy ban phòng thủ kinh thành mặt biển (cùng trang 102).

Không khó để tra cứu chức vụ của Phan Thanh Giản như sau: Thượng thư Bộ Lại (không phải: chủ tịch, tòa án lễ nghi), Thượng thư Bộ Hộ (không phải: Thượng thư, chủ tịch tòa án tài chính), Tổng tài Quốc sử quán (không phải: Tổng giám đốc quốc sứ quân). Còn Lâm Duy Hiệp là: Thượng thư Bộ Binh (không phải: chủ tịch tòa án binh), trước đó từng kiêm công việc ở doanh Thủy sư tại kinh đô Huế (không phải: phó chủ tịch ủy ban phòng thủ kinh thành mặt biển)…

Việc dịch sai này liên quan đến nhiều quan lại cao cấp được nhắc đến trong cuốn sách: Phạm Phú Thứ là Tham tri Bộ Lại thì được dịch thành “phó chánh án, tòa án quan lại” (trang 148)…

Ngoài ra, có thể kể thêm những lỗi khác như “nhãn quan” thành “nhãn quang” trong Lời đề bạt của GS. Maurice Baumont (tr. 8). Hay như sự kiện đánh Chiêm Thành năm 1069 lại gán cho vua Lê Thánh Tông - phải 400 năm sau đó mới trị vì.

Kiều Mai Sơn

Thời gian qua, hầu hết các hành vi gây rối trật tự công cộng đều bị xử lý hình sự, điều này đã tạo được sự răn đe cần thiết, được sự đồng thuận của dư luận vì đã bảo vệ an toàn cho người yếu thế, thiện lương và cương quyết xử lý mạnh tay những kẻ côn đồ, lưu manh xem thường pháp luật…

Từ năm học 2025-2026, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Hà Nội sẽ có một số giải pháp điều chỉnh, cải tiến ở một số khâu trong kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 công lập như: Công bố đồng thời điểm thi và điểm chuẩn trúng tuyển; tăng chỉ tiêu tuyển sinh nhằm nâng tỷ lệ học sinh trúng tuyển vào lớp 10 từ 60-64%; yêu cầu tất cả các trường THPT trên địa bàn phải tuyển sinh trực tuyến để chấm dứt tình trạng phụ huynh xếp hàng nộp hồ sơ xét tuyển.

Trong cơn mưa của ngày đầu tháng 5, những phạm nhân được đặc xá trong dịp 30/4 năm nay tại Trại tạm giam Công an tỉnh Sơn La cảm thấy vui mừng, phấn khởi khi từ hôm nay họ được trở về với vòng tay của gia đình, người thân và toàn xã hội… và từ hôm nay, họ sẽ viết tiếp những ước mơ còn đang dang dở.

Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Tây Ninh vừa phối hợp cùng Công tỉnh Tây Ninh, Cục Phòng chống ma tuý và tội phạm BĐBP, lực lượng Công an, Hiến binh tỉnh Svay Rieng, Vương quốc Campuchia đấu tranh thành công chuyên án mua bán người từ Việt Nam qua Campuchia. Đây là thành tích xuất sắc của sự phối hợp chặt chẽ giữa BĐBP tỉnh Tây Ninh, Công an tỉnh Tây Ninh và các lực lượng chức năng khác phá án.

Liên tiếp những đường dây sản xuất, buôn bán sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng giả vừa bị Bộ Công an triệt phá nhưng dường như đó vẫn chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Đằng sau những hộp sữa, viên thuốc, thực phẩm chức năng dán mác ngoại được làm giả đã phơi bày cả một hệ thống lỏng lẻo trong kiểm soát, quản lý, một thị trường dễ dãi với sản phẩm giả "đầu độc" sức khỏe người dân.

Trong bối cảnh thị trường thế giới có nhiều biến động, để duy trì đà tăng xuất khẩu (XK) các chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp (DN) nên chủ động ứng phó trước nguy cơ sụt giảm thị trường truyền thống, đồng thời đẩy mạnh vào mở rộng các thị trường tiềm năng trong đó có thị trường Halal để mở rộng XK.

Chiều 4/5, ngày nghỉ cuối của kỳ nghỉ lễ 30/4 - 1/5, lực lượng CSGT Thủ đô đã chủ động ứng trực 100% quân số tại tất cả các cửa ngõ ra vào thành phố cũng như điểm nóng giao thông để điều tiết phân luồng, đón người dân trở về Hà Nội. Khu vực cửa ngõ phía Nam của Thủ đô không xảy ra ùn tắc, người dân đi lại thuận lợi, an toàn.

Thông tin từ Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, hôm qua (4/5), khu vực từ Nghệ An đến Quảng Ngãi đã có nắng nóng, có nơi nắng nóng gay gắt. Nhiệt độ cao nhất phổ biến 35-37 độ, có nơi trên 37 độ như: Quỳ Hợp (Nghệ An) 38.0 độ, Hương Sơn (Hà Tĩnh) 37.2 độ, Đông Hà (Quảng Trị) 37.5 độ… Độ ẩm tương đối thấp nhất phổ biến 55-60%.

Theo các công ty lữ hành, lượng khách đến TP Hồ Chí Minh dịp lễ tăng từ 20 – 50%. Tour nội đô tăng gấp đôi so với năm 2024, 58% khách chọn đi tour trong nước, riêng lượng khách doanh nghiệp và khách đoàn tăng 25%.

Đã tròn nửa thế kỷ trôi qua kể từ ngày Bắc Nam thống nhất, non sông liền một dải, người Việt Nam dù ở trong hay ngoài nước vẫn luôn đoàn kết chung lòng dựng xây quê hương, đất nước. Dẫu vậy, một số người trước đây từng “bên kia chiến tuyến”, rời đất nước sau giải phóng, đến nay họ vẫn định kiến, giữ cách nhìn tiêu cực, thù hận về quê hương, cho rằng “bị phân biệt đối xử” nên không có khái niệm hòa hợp…

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.