Về mấy câu thơ trên bia mộ cụ Tú Xương

08:59 31/01/2011
Những lần về Nam Định, tôi thường ghé qua mộ cụ Tú Xương thắp cho cụ nén nhang. Ngôi mộ cụ Tú nằm khiêm nhường giữa vườn cây bên cạnh hồ Vị Xuyên. Ngày trước còn mộ cỏ, xung quanh đóng mấy cái cọc quây sợi xích sắt, sau này mới xây kiên cố, có dựng bia hẳn hoi. Cả hai mặt bia đều có khắc thơ: Mặt trước là hai câu của cụ Tú, mặt sau là hai câu được cho là của cụ Nguyễn Khuyến khóc cụ Tú.

Về hai câu thơ này, tôi thấy cần phải xem lại.

Hai câu mặt trước:

Vẳng nghe tiếng ếch bên tai
Giật mình lại tưởng tiếng ai gọi đò

Hai câu này trong bài "Sông lấp" của cụ Tú Xương. Theo tôi, ở câu thứ hai, phải thay chữ "lại" bằng chữ "còn" mới đúng. Trong sách "Tú Xương - tác phẩm, giai thoại" của Hội Văn học Nghệ thuật Hà Nam Ninh xuất bản năm 1986 cũng in là "còn". "Giật mình lại tưởng" chỉ là giật mình nghe lộn, xong thôi. "Giật mình còn tưởng" mới thảng thốt hoài niệm, và hoài niệm da diết mãi về dòng sông đã lấp.

Hai câu mặt sau:

Kìa ai chín suối xương không nát
Có lẽ ngàn thu tiếng vẫn còn.

Cũng trong sách "Tú Xương - tác phẩm, giai thoại" nói trên, giáo sư Nguyễn Đình Chú (trong lời giới thiệu sách) cho biết: "gần đây đã có người cải chính rằng đó là hai câu đối ở hai cột lăng của Đoàn Triển tại làng Hữu Thanh Oai, Hà Sơn Bình, nhưng từ lâu nhiều người vẫn tin là của Nguyễn Khuyến viếng Tú Xương" (sách chú thích: Đoàn Triển (1854-1919) hiệu Mai Viên, quê làng Hữu Thanh Oai, Hà Sơn Bình, đậu cử nhân, làm quan đến hàm Hiệp biện đại học sĩ, có trước tác). Như vậy, vẫn có sự tồn nghi về tác giả của hai câu thơ này, và việc giải quyết nó thuộc về các nhà nghiên cứu văn học. Riêng tôi, chỉ băn khoăn về chữ "ngàn" trong câu thứ hai.

Giữa "nghìn" và "ngàn" (đồng nghĩa) thì người miền Nam hay nói "ngàn". Dân vùng Nam Định - Hà Nam (có thể cả khu vực đồng bằng Bắc bộ) ít khi nói "ngàn" mà quen nói "nghìn". Nghìn năm, nghìn thu, trăm nghìn vạn mớ… Cụ Nguyễn Khuyến người Hà Nam, chữ nghĩa cụ dùng luôn tự nhiên, hồn nhiên như lời ăn tiếng nói hằng ngày của người dân quê cụ. Nếu đúng hai câu trên là của cụ, chắc cụ chả dại gì viết "ngàn". Vậy theo tôi, nên thay "ngàn" bằng "nghìn".

Nhân đây, cũng xin nói thêm 2 việc:

Việc thứ nhất là về ngôi nhà của cụ Tú ngày trước. Ngôi nhà này nằm ở phố Hàng Nâu (tên mới là Minh Khai). Từ những năm 50 của thế kỷ trước, con cháu cụ Tú đã bán cho người khác. Hiện tại, nhà chính ở mặt tiền đã bị phá đi xây lại. Chỉ còn cái gác văn của cụ ở phía sau - nơi cụ cho ra đời những vần thơ bất hủ. Cái gác ấy đang âm thầm từng ngày từng giờ xuống cấp. Mặc dù người chủ hiện tại là một nhà giáo rất biết quý trọng nâng niu giá trị tinh thần, ra sức chèo chống giữ gìn, nhưng… lực bất tòng tâm - căn gác có thể "biến mất" bất cứ lúc nào.

Việc thứ hai là về tên giải thưởng văn học nghệ thuật (5 năm xét tặng một lần) của tỉnh Nam Định. Nghe nói người ta đã bỏ phiếu kín để chọn ra tên giải thưởng. Tên cụ Tú - Trần Tế Xương - được "đề cử" cùng với một số tên tuổi khác, trong đó có cả cụ Trần Nhân Tông. Danh sách các cụ được in ra phiếu. Và các thành viên của hội đồng đặt tên cũng dùng bút gạch tên các cụ không được "tín nhiệm"! Cuối cùng cụ Tú - "chuyên gia" hỏng thi - một lần nữa lại… không đậu! Tên cụ Lương Thế Vinh (Trạng Lường) đã được chọn. Ai cũng biết cụ Lương Thế Vinh có tài văn chương, nhưng thành tựu nổi bật của cụ lại ở lĩnh vực toán học và khảo cứu. Vậy tên cụ được dùng làm tên giải thưởng văn học nghệ thuật, liệu có thỏa đáng hay không?

Ứng xử với tiền nhân sao cho đầy đặn, có trước có sau - nói ra mấy suy nghĩ như trên không nhằm mục đích nào khác. Rất mong được các vị có kiến thức và có tấm lòng chỉ bảo

Trần Đức Tiến - VNCA Xuân 2011

Công an TP Hà Nội phối hợp với các đơn vị nghiệp vụ Bộ Công an đồng loạt tiến hành triệu tập 26 đối tượng và khám xét khẩn cấp 8 địa điểm, thu giữ nhiều tài liệu, tang vật gồm 129,3 tấn nguyên liệu khí N2O ("khí cười"); 14 hệ thống máy móc, thiết bị san chiết khí; 2 máy bơm khí; 610 kg viên nén khí N2O; 71.668 chai khí thành phẩm; 6.586 vỏ bình khí; 50 kg vỏ bóng; nhiều điện thoại di động, máy tính cá nhân…; tạm giữ 23,17 tỷ đồng cùng 9.300 USD liên quan hoạt động phạm tội. 

Dù lực lượng chức năng đã có nhiều biện pháp để hạn chế tình trạng spam (rác) cuộc gọi bằng cách hạn chế sim rác, cho phép người nghe báo cáo cuộc gọi làm phiền, tuy nhiên tình trạng gọi điện thoại để chào mời hàng hóa, dịch vụ, thậm chí lừa đảo tham gia các sàn giao dịch vàng, chứng khoán... vẫn chưa có dấu hiệu giảm nhiệt. Góp phần không nhỏ cho hiện trạng này, không ai khác chính là những đơn vị, hội nhóm chuyên mua bán các loại data trên chợ đen.

Lực lượng phòng vệ dân sự Lebanon ngày 23/11 cho biết một cuộc không kích dữ dội ở trung tâm Beirut đã khiến ít nhất 11 người thiệt mạng, làm rung chuyển thủ đô khi Israel tấn công nhóm vũ trang Hezbollah.

Nhân Ngày Di sản Văn hoá Việt Nam, chiều tối 23/11, tại Đại Nội Huế; UBND tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức Lễ đón Bằng công nhận di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương của UNESCO cho “Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế”; công bố hoàn thành Dự án bảo tồn, tu bổ tổng thể di tích Điện Thái Hòa…

Thời gian gần đây, một số người tham gia giao thông ở TP Hồ Chí Minh có hành vi sử dụng vũ lực, côn đồ hung hãn sau khi xảy ra va chạm giao thông, thậm chí gây án mạng. Từ những ứng xử thiếu văn hóa như trên đã dẫn đến những hậu quả đáng tiếc, hệ lụy lâu dài cho bản thân họ, gia đình và xã hội.

Chiều 23/11, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Ngãi cho biết, đang phối hợp với cơ quan chức năng điều tra, làm rõ việc phát hiện 1.500 viên nén nghi ma túy trôi dạt vào bờ biển xã Bình Trị, huyện Bình Sơn.

Liên quan đến vụ tai nạn xe chở rác BKS 75C-044.83 khi đi qua cầu treo Bình Thành (xã Bình Thành, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế) bất ngờ gặp tai nạn rơi xuống sông làm 2 người mất tích như Báo CAND đã thông tin, sáng nay (23/11), lực lượng cứu nạn cứu hộ (CNCH) đã tìm thấy được 2 thi thể trên sông.

Thanh tra Chính phủ vừa ban hành Thông báo số 2414/TB-TTCP thông báo kết luận thanh tra việc tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp cổ phần hóa sang kinh doanh đất, xây dựng nhà ở giai đoạn 2011-2021 tại Bộ Giao thông vận tải (GTVT).

Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) vừa công bố Dự thảo quy chế tuyển sinh đại học năm 2025, trong đó có nhiều điểm mới về xét tuyển sớm như quy định các trường đại học không được dành quá 20% chỉ tiêu để xét tuyển sớm, riêng xét học bạ phải dùng điểm cả năm lớp 12 thay vì dùng điểm 3-5 kỳ như hiện nay.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.
English | 中文