Về mấy câu thơ trên bia mộ cụ Tú Xương

08:59 31/01/2011
Những lần về Nam Định, tôi thường ghé qua mộ cụ Tú Xương thắp cho cụ nén nhang. Ngôi mộ cụ Tú nằm khiêm nhường giữa vườn cây bên cạnh hồ Vị Xuyên. Ngày trước còn mộ cỏ, xung quanh đóng mấy cái cọc quây sợi xích sắt, sau này mới xây kiên cố, có dựng bia hẳn hoi. Cả hai mặt bia đều có khắc thơ: Mặt trước là hai câu của cụ Tú, mặt sau là hai câu được cho là của cụ Nguyễn Khuyến khóc cụ Tú.

Về hai câu thơ này, tôi thấy cần phải xem lại.

Hai câu mặt trước:

Vẳng nghe tiếng ếch bên tai
Giật mình lại tưởng tiếng ai gọi đò

Hai câu này trong bài "Sông lấp" của cụ Tú Xương. Theo tôi, ở câu thứ hai, phải thay chữ "lại" bằng chữ "còn" mới đúng. Trong sách "Tú Xương - tác phẩm, giai thoại" của Hội Văn học Nghệ thuật Hà Nam Ninh xuất bản năm 1986 cũng in là "còn". "Giật mình lại tưởng" chỉ là giật mình nghe lộn, xong thôi. "Giật mình còn tưởng" mới thảng thốt hoài niệm, và hoài niệm da diết mãi về dòng sông đã lấp.

Hai câu mặt sau:

Kìa ai chín suối xương không nát
Có lẽ ngàn thu tiếng vẫn còn.

Cũng trong sách "Tú Xương - tác phẩm, giai thoại" nói trên, giáo sư Nguyễn Đình Chú (trong lời giới thiệu sách) cho biết: "gần đây đã có người cải chính rằng đó là hai câu đối ở hai cột lăng của Đoàn Triển tại làng Hữu Thanh Oai, Hà Sơn Bình, nhưng từ lâu nhiều người vẫn tin là của Nguyễn Khuyến viếng Tú Xương" (sách chú thích: Đoàn Triển (1854-1919) hiệu Mai Viên, quê làng Hữu Thanh Oai, Hà Sơn Bình, đậu cử nhân, làm quan đến hàm Hiệp biện đại học sĩ, có trước tác). Như vậy, vẫn có sự tồn nghi về tác giả của hai câu thơ này, và việc giải quyết nó thuộc về các nhà nghiên cứu văn học. Riêng tôi, chỉ băn khoăn về chữ "ngàn" trong câu thứ hai.

Giữa "nghìn" và "ngàn" (đồng nghĩa) thì người miền Nam hay nói "ngàn". Dân vùng Nam Định - Hà Nam (có thể cả khu vực đồng bằng Bắc bộ) ít khi nói "ngàn" mà quen nói "nghìn". Nghìn năm, nghìn thu, trăm nghìn vạn mớ… Cụ Nguyễn Khuyến người Hà Nam, chữ nghĩa cụ dùng luôn tự nhiên, hồn nhiên như lời ăn tiếng nói hằng ngày của người dân quê cụ. Nếu đúng hai câu trên là của cụ, chắc cụ chả dại gì viết "ngàn". Vậy theo tôi, nên thay "ngàn" bằng "nghìn".

Nhân đây, cũng xin nói thêm 2 việc:

Việc thứ nhất là về ngôi nhà của cụ Tú ngày trước. Ngôi nhà này nằm ở phố Hàng Nâu (tên mới là Minh Khai). Từ những năm 50 của thế kỷ trước, con cháu cụ Tú đã bán cho người khác. Hiện tại, nhà chính ở mặt tiền đã bị phá đi xây lại. Chỉ còn cái gác văn của cụ ở phía sau - nơi cụ cho ra đời những vần thơ bất hủ. Cái gác ấy đang âm thầm từng ngày từng giờ xuống cấp. Mặc dù người chủ hiện tại là một nhà giáo rất biết quý trọng nâng niu giá trị tinh thần, ra sức chèo chống giữ gìn, nhưng… lực bất tòng tâm - căn gác có thể "biến mất" bất cứ lúc nào.

Việc thứ hai là về tên giải thưởng văn học nghệ thuật (5 năm xét tặng một lần) của tỉnh Nam Định. Nghe nói người ta đã bỏ phiếu kín để chọn ra tên giải thưởng. Tên cụ Tú - Trần Tế Xương - được "đề cử" cùng với một số tên tuổi khác, trong đó có cả cụ Trần Nhân Tông. Danh sách các cụ được in ra phiếu. Và các thành viên của hội đồng đặt tên cũng dùng bút gạch tên các cụ không được "tín nhiệm"! Cuối cùng cụ Tú - "chuyên gia" hỏng thi - một lần nữa lại… không đậu! Tên cụ Lương Thế Vinh (Trạng Lường) đã được chọn. Ai cũng biết cụ Lương Thế Vinh có tài văn chương, nhưng thành tựu nổi bật của cụ lại ở lĩnh vực toán học và khảo cứu. Vậy tên cụ được dùng làm tên giải thưởng văn học nghệ thuật, liệu có thỏa đáng hay không?

Ứng xử với tiền nhân sao cho đầy đặn, có trước có sau - nói ra mấy suy nghĩ như trên không nhằm mục đích nào khác. Rất mong được các vị có kiến thức và có tấm lòng chỉ bảo

Trần Đức Tiến - VNCA Xuân 2011

Khi biết Trung tâm Công nghệ sinh học TP Hồ Chí Minh (Trung tâm CNSH) triển khai dự án trên 425 tỉ đồng, Nguyễn Thị Thanh Nhàn đã làm quen, mua chuộc những lãnh đạo chủ chốt, bằng cách thường xuyên thăm hỏi, biếu quà. Khi đã thân thiết, Nhàn nhờ các lãnh đạo nâng giá thiết bị, nâng dự toán theo ý Nhàn. Sau đó, Nhàn lập liên danh dự thầu, bày "quân xanh" , thâu tóm các gói thầu, để AIC ngồi không hưởng lợi hàng trăm tỉ đồng.

Chính trị nội bộ của đảng Cộng hòa Mỹ lại trở nên bất ổn do nghị sĩ Marjorie Taylor Greene quyết tâm phế truất Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson sau khi ông này thuyết phục Hạ viện thông qua gói viện trợ quân sự cho nước ngoài, trong đó có Ukraine.

Ngày 4/5, Công an TP Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc cho biết, đơn vị đã ra quyết định tạm giữ hình sự đối với Nguyễn Đức Bình, SN 1994, trú tại xã Hợp Thịnh, huyện Tam Dương, để điều tra về hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ khiến 1 người tử vong.

Thiếu tướng Mai Hoàng, Phó Giám đốc Công an TP Hồ Chí Minh đánh giá vụ án cướp tài sản táo tợn xảy ra trên địa bàn quận 12 do Phòng Cảnh sát hình sự và Công an quận 12 phối hợp với Công an tỉnh Đồng Nai và Công an tỉnh Bình Dương khám phá mới đây là rất kịp thời, thể hiện sự chính quy, tinh nhuệ của các lực lượng tham gia phá án.

Lê Phương Nam đã lừa của các bị hại xin vào làm việc tại các Chi cục Kiểm ngư với giá 200-250 triệu đồng/suất; xin chuyển công tác trong lực lượng Công an có giá từ 200 - 450 triệu đồng/suất; xin vào học tại Trường Trung cấp Cảnh sát có giá từ 450-700 triệu đồng/suất…

Sự phát triển nhanh chóng của Internet, đặc biệt là các nền tảng mạng xã hội kéo theo việc người sử dụng tăng nguy cơ phải tiếp xúc với tin giả. Việc người dùng mạng xã hội thường xuyên phải tiếp cận với tin giả có thể dẫn tới hậu quả nghiêm trọng. Thế nên việc nhận diện và xử lý tin giả là rất quan trọng, góp phần giữ vững an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova hôm 3/5 cho biết, một lần nữa cầu Crimea lại nằm trong tầm ngắm của Kiev với sự hỗ trợ từ phương Tây. Bà Zakharova cảnh báo, bất kỳ hành động gây hấn nào nhằm vào Crimea đều sẽ bị đáp trả nặng nề.

Cơ quan phòng vệ dân sự bang Rio Grande do Sul, miền Nam Brazil, ngày 3/5 (giờ địa phương) cho biết trận lũ lụt kỷ lục ở bang đã khiến 39 người thiệt mạng và 68 người khác vẫn mất tích, buộc hàng nghìn người phải rời bỏ nhà cửa.

Dự án Trường THPT Trần Đại Nghĩa (huyện Quế Sơn, Quảng Nam) đang được triển khai xây dựng theo kiểu “rùa bò”, chậm tiến độ do nhiều nguyên nhân, trong đó có việc giải tỏa đền bù gặp khó khăn. Trong khi trường mới chưa được xây xong, thầy cô giáo cùng 562 học sinh nhà trường phải dạy và học trong ngôi trường cũ xập xệ, mất an toàn.

Một quan chức Liên hợp quốc (LHQ) cho hay, bất kỳ một cuộc tấn công bộ binh nào nhằm vào thành phố Rafah đều sẽ gây ra đau khổ, tổn thất lớn đối với cả triệu người Palestine tị nạn tại đây.

Lừa đảo chiếm đoạt tài sản không chỉ các cá nhân riêng lẻ thực hiện, mà nay hoạt động này còn được “nâng cấp” bởi những ổ nhóm tội phạm có tổ chức dưới mác công ty, tập đoàn. Thay vì thành lập công ty, tập đoàn để hoạt động kinh doanh, sản xuất, mang lại giá trị tinh thần, vất chất cho xã hội, không ít đối tượng đã lấy đó làm bình phong để lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.
English | 中文