Ngoại ô

Con đường nhựa bé nhỏ men theo đồi vắng đã có những thửa ruộng xinh xinh vỗ về ấm áp. Thật lạ, ở đâu có ruộng là ở đó có sự ấm cúng lạ thường của một đời sống nông nghiệp, một sinh khí làng quê hồn hậu. Ruộng mùa này đang để ải, bên lề cỏ hoa đồng nội vẫn trổ bông tím biếc khiến bước chân người khách từ phố thị thêm ngỡ ngàng để rồi cứ đi tiếp mãi như đang bị hút hồn bởi vẻ hoang sơ, mộc mạc.

Tôi được nghe kể: Xưa, ngoại ô là một xã nằm men bờ sông Đà. Con sông hung hãn trong tùy bút Nguyễn Tuân đã từng vào hùa với Thủy Tinh dâng nước lên núi Tản. Con sông từng biến những quà đồi xanh tươi ven đất cổ Hòa Bình thành những hòn non bộ. Nhưng, chỉ qua một quèn sông phù sa đặc sánh, nước đã lặng. Lặng đến mơ màng, như muốn thay tên, đổi họ, cố giấu đi quá khứ trên thượng nguồn hiểm ác mà làm thân với bờ bãi trung du. Từ đây nhìn xuống, dòng sông thoáng hiện rồi ngại ngùng xuôi về phía Trung Hà nhưng vẫn không quên gửi lại vị gió mát lành cho vườn tược, đồi rừng để lại một dư ba văn hóa đa tầng của đất Yên Mông này.

Vào phố chợ chợt gặp bác thợ già đang cặm cụi đóng thuyền. Nhưng, chỉ dăm bước chân lại đã thấy chàng trai trẻ đang loay hoay sửa chiếc lồng bẫy lên đồi bẫy chim rừng. Sông chưa rời phố, rừng vẫn hẹn sông, trăm thứ hoa trái xuống thuyền về xuôi, nết ăn ở của người đường xuôi ngược bến đò lên làm sang phố mới. Dọc theo con đường ấy tôi bắt gặp ngòi Thia hoang dại. Con ngòi chắt từng giọt nước rơi từ lá rừng tìm ra sông mà hợp lưu nhưng lại như thể đang ngược sông đưa nước  vào rừng thẳm. Dòng nước hiền hòa bé nhỏ được bản mường gìn giữ vẫn nguyên  dòng xanh trong mà không bọ vùi lấp bởi cái ngẫu nhiên của đô thị hóa.

Đứng từ chiếc cầu bê tông trên ngòi nhìn xuống cả một dải đồi chợt gợi cho ta nghĩ tới cái mạch sống, nếp nghĩ của cha ông xưa mạch lạc như đường nét phong thủy. Mỗi con ngòi, dòng suối là một chứng tích cho sự sinh thành văn hóa lấy ứng xử với thiên nhiên mà tạo lập cái ăn, cái mặc, dựng nhà, lập làng của người Việt xưa.

Qua ngòi Thia là đò bến Bún, bến sông cổ xưa và quan trọng nhất đã góp phần giữ lại cho ngoại ô nếp sống cổ truyền. Người dân ở đây không cần ngược ra phố, không bị cái ồn ã của cầu cảng làm đổi thay, chính bến sông này là nơi giao tiếp, đổi trác đặc biệt nhất. Trăm thứ lâm thổ sản đã xuống bến về xuôi, lại có bao thứ hàng hóa, bao thợ thuyền, thương lái ngược bến lên đây sinh sống. Chính sự hoang sơ, vắng lặng đã thành một phép thanh lọc những thói thường chợ búa. Con đường duy nhất ấy được định danh bằng một tấm bảng gỗ viết sơn trắng. Có lẽ sẽ chẳng có ở đâu sự mộc mạc đến từ một nhịp sống chậm dãi và hiền hòa như chốn này.

Con đường nhỏ xuống đến khu phố nhỏ mươi hàng quán. Quán xá ở đây là những căn nhà bé nhỏ nép dưới lùm cây, không bị nhịp sống thương trường lấy đi nếp sinh hoạt bình dị quê mùa. Bên ngoài là cửa hàng, bên trong vẫn là vườn cây ao cá, tiếng lợn dụi mõm trong chuồng, đàn gà mải kiếm mồi nhao ra ngoài mặt đường nhựa. Tôi cố gắng lục trong trí nhớ một ngôi nhà xưa cũ, tên một người con gái gắn với loài hoa mọc bên thềm nhà. Nhưng, có lẽ tất cả đã chìm vào  quên lãng. Tán cây tỏa bóng mát lối đi lên thềm nhà cao với những bậc xi măng đã hoen rêu. Nắng cuối thu yên ả lọt qua kẽ lá điểm những chấm sáng trên thềm nhà yên ắng.

Có điều gì đó rất xa, lại như chưa hề thay đổi. Thời gian như ngừng trôi, lặng đọng ngoài cầu ngòi Thia, ngoài bến Bún để mảnh đất này lặng lẽ xanh tươi như một chốn "đào hoa nguyên kí" không có tuổi. Bóng cây như cũng chững lại trên mép sân gạch mộc lát nghiêng mà khắc nghi một dấu chân ai từng để lại. Người con gái ấy đã xuống thuyền theo chồng về dưới dưới xuôi từ ngày ấy. Mười năm có phải là chỉ mới hôm qua đâu mà đất ngoại ô vẫn bình yên thế? Thành phố còn rất trẻ nhưng ngoại ô chưa kịp già đi trong tâm trí mỗi người. Và để rồi, ai chợt nao lòng nhớ quê hương thì vẫn còn đấy một lối đi về…