Những mùa xưa cũ
Gió bắt đầu phả một chút se se vào không khí. Những tàng cây xanh mướt mát như mời gọi. Và nắng vàng như mật ong chảy tràn trên mặt đất. Thu đã chạm vào vai người trên phố. Trong quán cà phê nhỏ, âm nhạc chảy như một nỗi buồn dịu nhẹ. Những người già ngồi uống cà phê, mắt như nhìn ngược vào quá khứ. Một chút gì như thể luyến tiếc dâng lên.
Tôi thích những ngày đầu thu Hà Nội. Khi những chị áo nâu quẩy gánh cốm xanh trên phố cổ. Lá sen ngủ một giấc thơm tho trên chiếc thúng nhỏ. Và những hạt cốm ngọt ngào nằm trong lòng tay, như con mắt của mùa thu đang nhìn ta. Khi ta đặt hạt cốm lên đầu lưỡi, mùa thu như thể đã tan biến vào ta từ lúc nào.
Những ngày thu, ngồi quán cà phê vỉa hè là thích nhất. Không gian dịu mát, không còn tí oi nồng bức bối nào của mùa hè. Người đi trên phố, dù bận rộn mấy, cũng như thư thả hơn. Một chiếc khăn choàng mỏng vắt hờ trên vai thiếu nữ cũng gợi cho ta bao nhiêu là trìu mến, thân thuộc. Bạn bè đi xa thường hẹn nhau mùa thu nếu về Hà Nội, thì sẽ uống cà phê vỉa hè nhìn ra hồ Ha-le, ngắm mặt nước sóng sánh và hàng cây bên kia đường. Hoa sữa trên đường Nguyễn Du bắt đầu lác đác những bông trắng đầu tiên, thả một vốc hương rất nhỏ, rất ngọt, rất sẽ sàng trên đường phố. Những người yêu nhau thích những cuộc hẹn hò mùa thu, nó có gì đó lãng mạn hơn, đẹp hơn, sâu sắc hơn thì phải.
Song, những kẻ xa quê như tôi, những ngày đầu thu còn mang một nỗi nhớ khác. Có thể gọi tên là nỗi nhớ tuổi thơ. Mùa thu dường như cấp cho ta một đôi vé để trở lại tuổi thơ vậy. Vì những mùa thu trong ký ức mỗi người sinh ra ở làng quê thường gắn với nhiều phong vị, kỷ niệm khó phai. Ở vùng đông bằng nơi tôi sinh ra, mùa thu là mùa của lúa chín. Tôi đã đi chân trời góc bể, nhưng không có bức tranh nào có màu vàng đẹp như màu vàng của cánh đồng lúa quê tôi. Cả một thảm vàng trải dài ngút ngàn, ngỡ như không có điểm cuối. Cái màu vàng no ấm ấy, màu vàng thấm đẫm mồ hôi của mẹ ấy, là bức tranh đẹp nhất trong đời tôi.
Có nhiều đêm mùa thu phố thị, tôi mơ mình về nằm ngủ trên thảm vàng lúa chín ấy, nghe con cuốc kêu trong những gồi rạ của thửa ruộng nhà ai vừa gặt sớm. Và dáng những người mẹ người chị nón trắng, nhấp nhô xa xa như một nét vẽ sinh động. Cánh đồng là một phần rất lớn trong tình yêu quê hương của tôi những năm tuổi thơ. Nhưng giờ đây mỗi lần về làng tôi mang tâm trạng của một người dường như đã mất ký ức tuổi thơ. Vì cánh đồng làng đã thu nhỏ lại. Đô thị hóa đã lấy mất đi không gian của lũ trẻ nhà quê bây giờ, thu hẹp những giấc mơ của chúng. Những người nông dân nón trắng áo nâu giờ là công nhân khu công nghiệp. Vẫn biết đó là một sự phát triển mang tính quy luật. Nhưng sao lòng tôi cứ xót xa, cứ vương vấn, tiếc nuối hoài những cánh đồng đã mất. Những mùa thu đã mất…
Nhắc về quê nhà, những mùa thu trong tuổi thơ, với tôi còn là màu vàng hoa cúc. Khi cha mẹ bắt đầu mua sách vở, sắm quần áo cho chúng tôi để đón ngày tựu trường, thì cũng là lúc hoa cúc bừng nở. Khắp nơi trong làng, chỗ nào cũng hoa cúc. Hoa cúc tuổi thơ tôi khác với những bông cúc phố thị bây giờ. Đó là những bông cúc nhỏ, xinh như những chiếc cúc áo, màu vàng rực rỡ như thể không gì rực rỡ hơn.
Trong vườn nhà, hoa cúc mẹ không trồng, nhưng cứ thu này qua đi thu kia tới, nó mọc lên đều đặn. Gió đã mang những hạt đến gieo ở vườn nhà. Và mỗi sớm, mẹ thường ngắt hoa cúc đẫm sương vào đặt lên bàn thơ ông bà. Tôi hái hoa cúc bỏ vào cặp sách những buổi đến trường. Những bông cúc ép khô còn vướng vào trang sách của tôi từ bấy đến giờ, như một kỷ vật bé mọn mà thiêng liêng trong tuổi thơ. Con đường làng tôi đi học, sỏi đá lạo xạo dưới chân, và miên man hoa cúc dại nở hai bên vệ đường. Ôi loài hoa khiêm nhường, nó chưa bao giờ đi vắng trong tâm hồn tôi, dù sau này tôi đã đi rất xa, đã nhìn ngắm rất nhiều loài hoa kiêu kỳ khác…
Thu vừa chớm, lòng đã dậy lên những bồi hồi ký ức. Không có mùa nào trong năm khiến ta hay nhớ về những cũ xưa như mùa thu. Phải chăng vì chút gió lạnh làm lòng ta se sắt. Hay vì chút lá vàng rơi làm lòng ta bâng khuâng hồi tưởng. Hay vì màu trời quá xanh màu nắng quá vàng làm những xốn xang bừng thức sau một mùa hè cất giữ… Thật khó để gọi thành lời chút khoảnh khắc ấy, khoảnh khắc một bàn tay nhẹ lướt qua vai mình. Và trong một chút thảng thốt nhìn lại, quá khứ như một cuốn phim hiện về. Với rất nhiều nhớ thương…