Phân loại rác Tiêu chuẩn của văn minh

• Đau đầu xử lý rác thải môi trường nông thôn
• Công ty xử lý rác gây ô nhiễm môi trường

Một anh bạn người Đức của tôi từng nói: “Dù sinh sống và định cư ở Đức bao nhiêu lâu, bạn sẽ không được công nhận là người Đức nếu không biết… phân loại và xử lý rác đúng cách”.

Trên thế giới, người Đức là dân tộc đứng đầu về các nỗ lực phân loại tái chế rác. Họ luôn cảm thấy vui vẻ khi họ cẩn thận, tỉ mỉ phân loại rác thải của mình vào những thùng chứa có màu sắc khác nhau để tiện lợi cho việc tái sử dụng hoặc xử lý theo cách thân thiện với môi trường. Chính vì thế người Đức đã đạt được tỷ lệ tái chế rác tới mức 65%.

Con số này phần nào thể hiện sự tiên tiến của một quốc gia. Xếp thứ hai trong danh sách này là người Hàn Quốc với lệ tái chế rác đạt 59%, nước Mỹ chỉ đạt 35%, cao hơn một chút so với các quốc gia đang phát triển. Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kì lại có tới 99% số rác thải bị chôn xuống đất. Điều này tạo lên một nguy cơ tiềm tàng về nhiễm độc nguồn nước ngầm.

Người dân Ðức tỉ mỉ phân loại rác thải của mình vào những thùng chứa có màu sắc khác nhau.

Ở nhiều nước trên thế giới, hiện nay thậm chí còn chưa có văn hóa phân loại rác, Việt Nam cũng nằm trong số đó, và số rác thải của những nước này đa số là được đem đốt, thải ra biển, chôn vùi dưới đất hoặc xử lý bằng hóa chất độc hại, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường, suy thoái tiềm năng của đất, đồng thời khiến con người phải đối mặt với nhiều nguy cơ đe dọa tới sức khỏe.

Việc tái chế rác không chỉ giúp giảm thiểu các tác hại tới môi trường, mà cũng giúp chúng ta sử dụng năng lượng một cách hiệu quả hơn hẳn. Ví dụ, tại nước Mỹ, tỷ lệ tái chế rác chỉ đạt 35%, không có một hệ thống phân loại rác hoàn chỉnh như Đức, và người dân cũng ít có ý thức hơn. Hệ quả là người Mỹ sử dụng năng lượng hiệu quả chỉ bằng 1/2 so với người Đức.

Các nhà khoa học cho biết với mỗi lon nước được tái chế, chúng ta đã tiết kiệm đến 95% năng lượng và nguyên liệu được dùng để chế tạo ra một lon nước mới. Với mỗi tờ giấy được tái chế, 50% lượng nước để chế tạo ra giấy mới cũng được bảo toàn.

Vì vậy, thành quả của người Đức đã được rất nhiều người ủng hộ và học hỏi. Theo báo cáo của Ủy ban môi trường châu Âu, hầu hết các quốc gia ở phát triển như Úc, Thụy Sĩ, Hà Lan và Thụy Điển đều rất ngưỡng mộ thành quả của người Đức, và họ cũng đã bước đầu tái chế được một nửa số rác thải.

Nhờ đâu người Đức có thể thành công với việc phân loại và tái chế rác thải? Đó là nhờ “sáng kiến Green Dot”, một sáng kiến giúp phân loại rác dễ dàng, hiệu quả; và dĩ nhiên, mọi sáng kiến sẽ trở thành tối kiến nếu người dân không có ý thức cao.

Theo sáng kiến Green Dot, nhựa và bao bì được cho vào thùng màu vàng, giấy và giấy bìa, thùng các tông chứa vào thùng màu xanh dương. Thủy tinh có 2 thùng, màu trắng cho chất liệu sáng, và màu xanh lá cây cho thủy tinh màu.

Đặc biệt là chất thải hữu cơ được chứa đựng trong thùng màu nâu và chúng được đưa đi để ủ phân bón hữu cơ. Từ năm 2015 Đức ban hành luật thu gom chất thải hữu cơ để sử dụng cho công trình khí sinh học hay phân bón hữu cơ. Mỗi năm người Đức tái chế được khoảng hơn 10 triệu tấn rác hữu cơ.

Các thùng rác theo mã màu như vậy được nhà chức trách đặt khắp nơi, từ nhà ga tầu điện ngầm tới các vỉa hè trên phố, các quảng trường của thị trấn, hoặc công viên công cộng, trường học, hay những sân vận động. Trên thùng có hướng dẫn viết bằng cả tiếng Anh và tiếng Đức để giúp khách nước ngoài trong việc ư thức phân loại rác vào đúng các thùng theo chỉ dẫn. Vì sự rõ ràng đó mà bạn sẽ ít khi thấy người Đức phải lên tiếng nhắc nhở một người khách lạ về việc vứt nhầm cái cốc giấy hay vỏ chai soda vào thùng rác chung.

Ngoài ra, đối với các loại rác cồng kềnh khó xử lý như đồ nội thất, bạn cũng không được phép vứt chúng bừa bãi. Bạn buộc phải gọi cho các công ty môi trường, họ sẽ tân trang và bán lại chúng ở các khu chợ đồ cũ.

Điểm mấu chốt của hệ thống này là các nhà sản xuất và nhà bán lẻ phải trả phí “Green Dot” cho các sản phẩm: sản phẩm càng có nhiều bao b́ đóng gói thì mức phí này càng cao. Nhờ quy định này mà dù mỗi năm nước Đức có 30 triệu tấn rác nhưng hệ thống này đã giúp giảm tỷ lệ giấy, bìa, thủy tinh và kim loại hơn. Do vậy mà họ phải tái chế ít rác hơn. Báo chí Đức dự đoán rằng nhờ hệ thống “Green Dot”, mỗi năm sẽ giảm được 1 triệu tấn rác.

Để sáng kiến Green Dot thành công được như hiện nay, phụ thuộc rất lớn vào ý thức của người Đức thực sự coi trọng việc phân loại rác, coi đó như một phần nghĩa vụ của mình với môi trường. Ý thức trách nhiệm với môi trường của người Đức được nuôi dưỡng từ khi còn nhỏ, các cô cậu bé được giáo dục về việc bảo vệ môi trường một cách thực tế và gần gũi nhất.

Gia đình anh Neumann là một ví dụ tiêu biểu về việc giáo dục cho trẻ nhỏ về môi trường ở Đức. Anh có hai cậu con trai là Leander và Joost 4 tuổi, anh bắt đầu dạy cho các con về môi trường khi chúng mới 2 tuổi và đồng thời dạy chúng cách phân loại rác thải trong nhà. Hiện nay chú bé Joost đã biết tách giấy, hộp ra khỏi thực phẩm thừa, đồng thời phân loại được các loại chai lọ.

Phân loại rác chỉ là một khía cạnh trong việc giáo dục môi trường mà Neumann dạy các con. Hàng ngày, anh đều kể cho các con nghe những câu chuyện về thiên nhiên. Từ khi hai con còn nhỏ, Neumann đã kể cho chúng nhiều chuyện về môi trường ví như việc bảo vệ gấu bắc cực, bảo vệ các núi băng trôi…

Đến khi hai con trai của Neumann vào học mẫu giáo, hàng tuần chúng đều dành một tiếng để nghe kể các câu chuyện về bảo vệ môi trường. Hiện nay, hàng tuần, cậu con trai lớn đang học lớp 2 của Neumann đều cùng các bạn thảo luận về việc bảo vệ môi trường. Các em nói với nhau về cách bảo vệ cá voi, rồi cách làm sạch nguồn nước.

Và dĩ nhiên, ở đâu cũng có những kẻ thiếu ý thức. Vì vậy, một số thành phố của Đức còn áp dụng một mức tiền phạt (có khi lên đến cả ngàn EUR) nếu như có những món rác không được phân loại đúng cách.

Nhưng quan trọng nhất vẫn là giáo dục. Mọi thành công đều có xuất phát điểm từ nền tảng giáo dục để hình thành nên ý thức của mỗi cá nhân cho tới cả một quốc gia. Chúng ta không thể ngay lập tức áp dụng cách người Đức phân loại rác, cách người Do Thái đọc sách, cách người Nhật xếp hàng.. mà không đi từ giáo dục nhận thức.