Tặng tivi hỏng cho dân nghèo

• Người dân Mexico biểu tình phản đối Tổng thống Mỹ
• Giá cuối cho bức tường biên giới Mỹ-Mexico
• Bức tường biên giới Mexico - Mỹ được xây bằng vật liệu gì?

Nói cách khác, đấy là chương trình ‘’Lấy mỡ nó rán nó”. Chương trình trị giá 1,3 tỷ USD  để  tặng 10,5  triệu TV màn hình phẳng cho dân nghèo bị Quốc hội Mexico phát hiện lãng phí tàn bạo

Đầu tháng 3-2017, khi Văn phòng kiểm toán thuộc Quốc hội Mexico xem xét các khoản chi tiêu công của chính phủ trong năm 2015, đã phát hiện 339.000 máy truyền hình bị hỏng, mất 12.000 TV. Văn phòng này ước tính ngân sách Mexico bị lãng phí 39 triệu USD.

Khi được hỏi về vụ kiểm toán, Bộ Thông tin - vận tải Mexico (cơ quan điều hành chương trình) nói Bộ đã kiện để đòi công ty trúng thầu cung cấp TV hoàn trả tiền đã chi để mua TV hỏng. Bộ không cho biết tên công ty này.

Về số 12.000 TV bị mất, Bộ nói đã chuyển 8.000 chiếc đến tay người dân sau khi Văn phòng kiểm toán hoàn tất báo cáo, số còn lại đang được chuẩn bị tặng cho dân.

“Phải vay tiền để đẩy nhanh tiến độ kịp hạn chót”

Theo báo The Wall Street Journal, hợp đồng của 2/3 số TV là ký với Công ty bán sỉ đồ điện nội địa Comercializadora Milenio SA, một công ty con của Tập đoàn sản xuất TV Diamond Electronics SA (Mexico).

Chương trình tặng TV cho dân nghèo được mở năm 2014 và 2015, là một trong những hoạt động trợ giá lớn nhất trong lịch sử Mexico hiện đại. Chính phủ Tổng thống Mexico Enrique Nieto đã lập chương trình trị 1,3 tỉ đôla Mỹ, khi nước này chuyển từ tín hiệu analog sang tín hiệu kỹ thuật số cho các loại TV.

Chính phủ nói chương trình nhắm đến những bà mẹ thu nhập thấp, công dân cao tuổi và những người hưởng trợ cấp, như một mô hình hòa nhập xã hội và là cách tốt nhất để thúc đẩy chuyển đổi từ thời đại tín hiệu analog sang thời đại kỹ thuật số. Số TV tặng gần gấp đôi số TV người dân Mexico mua trong một năm.

Mexico là “khổng lồ” tầm cỡ thế giới trong lĩnh vực TV, lắp ráp nhiều TV xuất khẩu hơn bất kỳ nước nào khác, và là quốc gia xuất khẩu TV màn hình phẳng lớn nhất thế giới.

Thế nhưng, không một nhà sản xuất TV hàng đầu nào hoạt động ở Mexico giữ vai trò nổi bật trong chương trình tặng TV cho dân nghèo.

Vào giai đoạn đầu của chương trình, chính phủ loại Samsung, nhà sản xuất lớn nhất ở Mexico, vì những lý do kỹ thuật, cụ thể là các kiểu TV của hãng này không đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, theo kết quả tranh thầu của chính phủ.

Một đơn vị của Tập đoàn Foxconn Technology Group về nhì trong cuộc tranh thầu, đã giao gần 1, 5 triệu TV trong 3 đợt đầu tiên. Diamond cung cấp 63% trong gần 6,5 triệu TV với giá 900 triệu đôla Mỹ. Đây là công ty duy nhất được trao hợp đồng trong toàn bộ các vụ mua bán lớn do Bộ Thông tin - vận tải Mexico tổ chức. Lãnh đạo Bộ này là Bộ trưởng Gerardo Ruiz Esparza, một trợ lý thân cận của Tổng thống Nieto.

Ông Esparza và Bộ trưởng Tài chính Rodrigo Ramirez đều có chức vụ cao khi ông Nieto còn là Thống đốc bang Mexico và trong chiến dịch tranh cử của ông Nieto. Đa số TV màn hình phẳng được tặng cho cư dân của bang Mexico đông dân nhất nước này.

Các tài liệu chính phủ mà The Wall Street Journal có được cho thấy Tập đoàn Diamond được quyền bán 460.000 TV cho chính phủ (mà không phải tranh thầu) vào tháng 11-2015, trước hạn chót 31-12 phải đổi hết sang TV kỹ thuật số.

Sau khi được Bộ Thông tin - vận tải Mexico chỉ định làm nhà thầu hợp đồng, Diamond cần vay ngắn hạn vài trăm triệu USD của những ngân hàng tư nhân nhưng không được.  

Kế đó, Diamond được miễn thuế nhập khẩu cho một số linh kiện TV, được Ngân hàng Nhà nước Bancomext (thuộc Bộ Ngoại thương Mexico) cho vay để có vốn cần thiết liên quan vụ đặt hàng TV hàng loạt. Họ nói rằng cần có vốn để thực hiện sản xuất - phân phối cho kịp thời gian.

Theo người phát ngôn Bancomext, các qui định nội bộ không cho phép cung cấp thêm chi tiết.

Diamond và công ty con đều khẳng định họ không làm gì sai phạm. Diamond nói: “Quan điểm của chúng tôi là không có sự bất thường nào, công ty tuân thủ luật pháp và giao hàng đúng hạn, đúng hợp đồng”.

Công ty quốc tế bị ngó lơ vì “không biết lại quả”

Các quan chức cấp cao trong chính phủ nói việc trao quả thầu là hợp pháp và minh bạch. Bộ Thông tin - vận tải Mexico cung cấp thư của Diamond và 4 công ty khác khẳng định không công ty nào chính thức kháng nghị những kết quả trao thầu.

Trong một báo cáo vào tháng 8-2016 của Cơ quan quản lý viễn thông Mexico, cho thấy khoảng một nửa số TV tặng cho dân đã có bộ chuyển sóng hoặc là TV kỹ thuật số. Bộ Thông tin - vận tải Mexico giải thích họ dựa vào danh sách những gia đình cần có TV. Danh sách này do Bộ Phát triển xã hội cung cấp.

Bộ trưởng Tài chính Ramirez cho biết không hợp đồng không tranh thầu nào được trao, sau khi có hơn 1 triệu người được tặng TV được đăng ký thêm trong danh sách này, trước hạn chót. Ông nói, không có thời gian tổ chức tranh thầu và việc hụt hạn chót thì sẽ vi phạm Hiến pháp Mexico.

Ông Ramirez còn nói những nhà bán sỉ địa phương như Diamond có khả năng phân phối nhanh TV đến toàn quốc, một tiêu chuẩn để chỉ định quả thầu.

Người biết vụ chính phủ mua ồ ạt TV 24 inch nói chương trình có tiêu cực tràn lan ở giai đoạn cuối. Tháng 9-2016, báo The Wall Street Journal thông tin đã có cáo buộc một quan chức cấp cao Mexico “đòi lại quả” trong thời gian rao thầu thực hiện chương trình.

Và nhiều hợp đồng mua hàng trăm ngàn TV được ký mà không phải tranh thầu. Một người biết rõ vụ việc nói: “Đó là sự gian lận,và là cả một dây chuyền tiêu cực”. Và lý do khác khiến các công ty quốc tế bị ngó lơ là họ không chịu “lại quả”. Người này nói khoản “lại quả” này từ 12 -18 đôla Mỹ cho mỗi chiếc TV.

Bộ trưởng Ramirez bác cáo buộc này, ông nói: “Đấy là những công ty làm ăn nghiêm túc, có hợp đồng với châu Á, với Mỹ, dù không là công ty quốc tế”.

Người chỉ trích nói chương trình tặng TV có động cơ chính trị, nhằm làm tăng uy tín cho chính phủ Tổng thống Nieto. Bởi tất cả TV đều có dán khẩu hiệu hành động “Mexico chuyển động” của chính phủ.

Họ  nói chính phủ tránh các giải pháp thay thế ít tốn kém hơn (do chính phủ Tổng thống tiền nhiệm Felipe Calderon thiết kế), gồm các bộ chuyển sóng mà rất nhiều nước sử dụng.

Gustavo Rivera, Giám đốc Tổ chức chống tham nhũng Opciona (ở Mexico) nói Mexico là quốc gia duy nhất trên thế giới phát không TV cho chương trình chuyển qua kỹ thuật số, vì ngay cả Chính phủ Venezuela cũng không làm thế: “Đấy một chương trình tốn kém và cho thấy có cả sự cẩu thả lẫn tham nhũng”.

Giáo sư Marco Fernandez của Tổ chức nghiên cứu Mexico Evala nói: “Những bất thường do Văn phòng Kiểm toán phát hiện cho thấy vấn nạn tham nhũng của chương trình này, và cũng cho thấy chính phủ không có khả năng thực hiện chương trình một cách chính đáng”.