Bệnh “nhạc liêu”

20:27 05/11/2024

Muốn thu hút sự chú ý của công chúng cho các chương trình mít tinh thì luôn phải có ca múa nhạc. Những người thực hiện chương trình muốn những tiết mục này làm mềm mại cảm xúc nhằm chuyển tải thông điệp một cách tự nhiên nhất. Có những chương trình sân khấu sàn diễn đồ sộ và diễn viên huy động kiểu “biển người”.

Cảm giác vẫn mơ hồ. Người xưa nói “quý hồ tinh bất quý hồ đa”, nên các tiết mục xưa số lượng người vừa và nhỏ, đôi khi chỉ là đội văn nghệ xung kích nhưng tác phẩm vẫn đi vào lòng người và trở thành bài ca đi cùng năm tháng.

Hiện nay có nhiều chương trình chịu chi lắm, mời những danh ca hàng đầu, đạo diễn gạo cội nhưng hiệu quả thì nhàn nhạt mờ sương, cái mới thì không hay, cái hay thì không mới. Rất nhiều ca khúc viết mới nhiều cảm xúc sử thi lắm, giai điệu cùng ca từ có vẻ cuồn cuộn bão giông nhưng không thấm thía, không đi vào tim. Nói như ngày xưa là không đi vào lòng người, còn nói như giới trẻ GenZ là không “đốn tim”.

Có khán giả nói rằng có những bài hát lộng lẫy trên sân khấu. Khi kết thúc, khán giả về nhà thì họ quên ngay, bài hát ở lại sân khấu. Có bài hát khi kết thúc thì khán giả về nhà vừa đi vừa hát. Khi về nhà, vừa rửa rau, nấu cơm vừa hát…

Có nhà văn gọi hiện tượng như vậy là tác phẩm đi đúng mạch sống. Những gì nằm ngoài mạch sống thật sẽ bị loại bỏ. Đó là chưa kể có những tác phẩm xây dựng bằng các thủ thuật sáng tác lão luyện, chỉ để “gia cố” cho cảm xúc giả.

Có nhiều cuộc vận động sáng tác, cuộc thi ca khúc, các trại sáng tác dành cho địa phương, ban ngành đoàn thể nhưng không gặt hái được tác phẩm tốt. Chung kết vẫn có tác phẩm in tuyển tập, làm CD, Music video, công diễn, giải thưởng, nhưng tiếng vang cụt lủn.

Những tác phẩm trên có những đặc điểm dễ thấy, tiến trình giai điệu phát triển và hòa âm hoàn toàn hợp lý nhưng thiếu cá tính. Ca từ thì đẹp đẽ lộng lẫy đấy nhưng không hề có câu chuyện nào dẫn dắt cả. Không có câu chuyện thì nhân vật cũng nhàn nhạt, thiếu sức sống.

Trong phạm vi bài báo in thì khó giãi bày được những yếu tố hòa thanh, tiết tấu, nhưng có thể bàn một chút về ca từ. Chúng ta hẳn sẽ nhận ra nhiều ca khúc hiện nay thiếu một nhân vật như anh lái xe trong bài “Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây” (phổ thơ Phạm Tiến Duật); anh lính lái xe tăng trong “Năm anh em trên một chiếc xe tăng” (phổ thơ Hữu Thỉnh); cô thanh niên xung phong trong “Cô gái mở đường” (nhạc và lời Xuân Giao); anh quân bưu trong “Anh quân bưu vui tính” hay chiến sĩ nuôi quân trong “Tôi là Lê Anh Nuôi” là những ca khúc đi vào tâm hồn nhiều thế hệ của Đàm Thanh.

Theo NSND Trần Hiếu kể thì nhân vật Lê Anh Nuôi là có thật. Nhạc sĩ Đàm Thanh đã khái quát hóa một “binh chủng” đặc biệt qua câu chuyện của một con người. Chuyện anh quân bưu mang tin vui đến với mọi người với hình ảnh cụ thể sinh động nhưng cũng mang tính biểu tượng rõ nét: “Thư này là lệnh của trên/ Thư đây là tin chiến thắng/ Có lá thư tình yêu mà sao dán đến năm con tem… Bên này công văn nhà nước, bên kia công văn trái tim/ Lòng sướng vui vẻ đẹp cuộc đời, lòng tôi vui vẻ đẹp cuộc đời/ Cười chi anh nuôi thân mến? Có thư anh gửi tôi đi/ Và cô quân y yêu quý, có thư, thư của cô đây… Ai da da Ái dà dà…”.

Đoạn lặp đi lặp lại “Ái da da, ái dà dà” đã trở thành dấu hiệu nhận biết để bài không lẫn vào đâu được. Các giáo trình dạy sáng tác thế kỷ 21 từ Âu Mỹ luôn khuyến cáo mọi ca khúc nên có câu chuyện nào đó để kể. Chuyện tình yêu, chuyện xã hội, thậm chí là chuyện của trái đất. Gì cũng được nhưng không thể không có chuyện. Ballad vốn là thể loại kể chuyện. Pop Âu Mỹ tràn ngập thị trường cũng nhờ kể chuyện. Bob Dylan đoạt giải Nobel Văn học nhờ phần ca từ cũng là những câu chuyện. Các phương pháp đều không quên nhắc đến khái niệm “hook”, là một thủ pháp khiến người nghe bị ám ảnh không dứt.

“Hook” có thể là một câu điệp khúc, cũng có thể một lời, hình ảnh nào đó giàu cá tính được nhấn mạnh. Cũng có thể một câu nhạc hoặc một nhịp điệu, hoặc một âm sắc riêng có được đặt đúng chỗ. Thủ pháp này tạo ra hiện tượng “con sâu trong não” khiến người nghe không thể thoát ra khỏi bài ca. Nghe câu chữ có vẻ tân kỳ chứ kỳ thực các “đòn thế” này được các nhạc sĩ tiền bối, các tác giả khuyết danh trong dân ca cũng làm từ thượng cổ.

Suốt thời kháng chiến, các nhạc sĩ tiền bối đi thực tế là sống cùng với nhân vật thật, với chiến sĩ, thợ lò, tự vệ, giáo viên... Họ hiểu rõ âm sắc của đàn ta lư, hiểu rõ tâm tình tiếng tích tà của tín hiệu mật mã Morse mà người chiến sĩ thông tin làm hàng ngày. Chất liệu cuộc sống thô nhám trở thành vàng ròng trong tác phẩm.

Ngày nay, một bộ phận tác giả nhạc chưa làm được do xa dân, không có điều kiện chia ngọt sẻ bùi với dân nên chỉ có cảm xúc trên giấy. Nhiều trại sáng tác mong có được những tác phẩm hay nhất về địa phương, ban ngành đoàn thể nhưng lại quá chú trọng vào đón tiếp kiểu trống giong cờ mở chứ không tạo cơ hội cho nhạc sĩ “ba cùng” với nhân vật. Bệnh quan liêu đã được chúng ta bớt dần nhưng “nhạc liêu”, “thơ liêu”… có vẻ đang tăng lên.

Tả Từ

Những ngày đầu tháng 7, thời tiết tại Hà Nội khi mưa dông lúc nắng cháy với nhiệt độ ngoài trời có thời điểm lên tới gần 40 độ C. Thế nhưng, tại khuôn viên Đại học Quốc gia Hà Nội, bước chân của những người chiến sĩ Công an nhân dân vẫn vang đều, dứt khoát trên thao trường luyện tập cho lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9.

Sau hơn 100 năm bị cấm bơi do ô nhiễm, sông Seine – biểu tượng thơ mộng của Thủ đô Paris, đã chính thức chào đón người dân tới giải nhiệt vào ngày 5/7. Hàng trăm người đã không bỏ lỡ cơ hội được đắm mình trong làn nước mát giữa khung cảnh tráng lệ của nước Pháp, mở màn một mùa hè đáng nhớ và đánh dấu bước tiến lịch sử về môi trường của đất nước này.

Ngày 5/7, tại Đại học Quốc gia Hà Nội (xã Hoà Lạc, TP Hà Nội), Sở Chỉ huy diễu binh, diễu hành Bộ Công an tổ chức hợp luyện cụm các khối đi của lực lượng CAND tham gia diễu binh, diễu hành trong Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hoà XHCN Việt Nam.

Trước tình huống khẩn cấp, Trung tá Trần Quang Anh chỉ đạo Trung tá Phùng Ngọc Hiệp trực tiếp điều khiển phương tiện đưa nạn nhân vào Bệnh viện Đa khoa Đức Giang cấp cứu. Nhờ được hỗ trợ kịp thời, người bệnh đã được cấp cứu và ổn định.

Chiều 5/7, Sở Văn hóa – Thể thao TP Huế cho biết, lễ hội mừng lúa mới (Bhuôih Haro Tơme) của đồng bào Cơ Tu và “Tri thức dân gian về Bún bò Huế” của TP Huế chính thức được ghi danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Chiều 5/7, thông tin từ Công ty TNHH MTV Đường sắt Hà Nội (Hà Nội Metro) cho biết, từ 1/8, giá vé hai tuyến đường sắt trên cao (tuyến 2A Cát Linh-Hà Đồng và tuyến 3.1 Nhổn-ga Hà Nội) sẽ được điều chỉnh tăng so với giá cũ. Cùng thời gian này, đơn vị cũng sẽ ngừng triển khai vé tháng tập thể.

Trong thư khen Thứ trưởng Bộ Công an gửi Cục Cảnh sát hình sự nêu rõ, đây là chiến công xuất sắc thể hiện sự tận tụy, tinh thần trách nhiệm cao và sự sắc bén về nghiệp vụ của Cục Cảnh sát hình sự trong triển khai chỉ đạo của Đảng ủy Công an Trung ương và lãnh đạo Bộ Công an về phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm có tổ chức, tội phạm sử dụng công nghệ cao.

Viện KSND tối cao vừa ban hành cáo trạng truy tố cựu Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Hồ Đại Dũng trong vụ chi 7 triệu USD (khoảng 182 tỷ đồng) đánh bạc. Ngoài ra, còn có hàng loạt doanh nhân, ca sĩ, bác sĩ bị truy tố với cáo buộc tham gia đánh bạc dưới hình thức trò chơi điện tử có thưởng tại Câu lạc bộ Doanh nghiệp Việt kiều - Chi nhánh Hà Nội (King Club). Tổng số tiền mà 136 người tham gia đánh bạc tại “sòng bạc” King Club là 107 triệu USD (tương đương gần 2.600 tỷ đồng).

Theo một nguồn thạo tin của trang Avia.pro và nhiều blogger chuyên theo dõi xung đột Nga - Ukraine, đêm 4/7 (giờ địa phương), sân bay quân sự ở Khmelnitsky (Ukraine) đã xảy ra nhiều vụ nổ lớn. Nguồn này cho rằng, căn cứ không quân Starokonstantinov ở Khmelnitsky bị tập kích bởi nơi đây được cho là đồn trú hàng loạt máy bay chiến đấu F-16 của Ukraine.

Ngày 5/7, Công an TP Hà Nội cho biết, đã tạm giữ hình sự giang hồ cộm cán Nguyễn Thị Hạnh, tức Hạnh "sự" cùng 4 đối tượng khác, để điều tra làm rõ hành vi cưỡng đoạt tài sản.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.