Nếu những hạt gạo nếp cái hoa vàng thơm ngon của cánh đồng làng Vân Xá đã tạo nên rượu Làng Vân, danh tửu xứ Bắc thì những truyền thuyết đẹp lại tạo nên nét đặc sắc văn hóa nơi đây.
Tục truyền rằng, hai anh em danh tướng Trương Hống, Trương Hát đi theo Triệu Quang Phục đánh giặc, thắng trận trở về đến đầm Dạ Trạch thì bị bọn quỷ đen quấy phá. Hai bên xung trận quyết liệt, cuối cùng bọn quỷ đen thua trận và quy phục Đức Thánh Tam Giang (danh xưng gọi chung hai vị Trương Hống, Trương Hát).
Từ đó hàng năm vào ngày 12~14-4 âm lịch, người dân địa phương mở hội vật cầu (còn gọi là hội Khánh Hạ) với ý nghĩa mừng chiến thắng và khấn cầu ban cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu…
|
| Quả cầu tượng trưng cho mặt trời được các quan cầu nâng lên thể hiện mong muốn một vụ mùa chan hòa ánh nắng, bội thu và sung túc. |
|
Quả cầu được làm bằng gỗ lim đường kính chừng 40cm và chỉ được mang ra vào những ngày làng có hội.
|
|
Hố cầu được đào ở hai bên đầu sân vừa đủ lọt quả cầu. Hố sẽ ngập dưới nước và bùn, đội nào đặt được quả cầu vào hố sẽ thắng.
|
|
Khoảnh khắc đặc sắc của lễ hội khi một quan cầu dứt khoát không buông cầu. Lập tức quan cầu hai đội sẽ nâng cầu lên và đưa đi diễu khắp sân.
|
|
Mặc cho nắng nóng và bùn đất, khoảng sân trước cửa đình vẫn đông kín người.
|
|
Các quan cầu hai đội làm lễ trước sân đình trước giờ thi đấu.
|
|
Những pha tranh cầu khiến bùn đất trong sân văng lên bám đầy vào những người đi xem hội. Dân làng cho rằng càng nhiều bùn dính vào người thì càng gặp nhiều may mắn…
|
|
Một pha tranh cầu quyết liệt của các quan cầu.
|