Họa sĩ Đặng Tiến: Những trầm tích thời gian

• Họa sĩ Thành Chương và câu chuyện lên 3 tuổi ôm gà đi hỏi vợ

1. Phải gần 20 năm, một quãng thời gian quá dài cho những bộn bề lựa chọn của cuộc sống, người nghệ sĩ ấy mới tìm lại được chính mình, từ khởi nguyên của mình, hội họa. Ở đó, Đặng Tiến đã chạm tới cái đẹp vĩnh cửu của đời sống trong tĩnh lặng thời gian.

“Tôi và Thời gian” của Đặng Tiến là một khoảng lặng trước sự vận động không ngừng của dòng chảy, của suy tưởng, của những buồn vui, của vẻ đẹp lụi tàn. Tranh của Tiến gợi lên vẻ u buồn, thẳm sâu. Tôi nói với Đặng Tiến rằng, tranh của anh nhuốm màu tâm tưởng. Phong cảnh ấy, con đò ấy, bến nước ấy hay cả những hàng cây khẳng khiu trụi lá ấy, vừa như thực như mơ.

Đặng Tiến vẽ phong cảnh, nhưng anh không tìm đến những vẻ đẹp rực rỡ của sắc màu. Phong cảnh trong tranh của anh u buồn, những bức tranh phủ màu ký ức. Không thể tìm trong tranh phong cảnh của Đặng Tiến một địa chỉ cụ thể. Cũng là Tam Bạc (Hải Phòng), Hà Nội, Đà Lạt nhưng tất cả chỉ còn là hồn cốt trong cách nhìn, suy nghĩ của người nghệ sĩ.

Đặng Tiến nói, cách đây 20 năm, khi anh mới cầm cọ, có một câu nói của họa sĩ Đặng Xuân Hòa khiến anh tâm đắc: “Người vẽ bình thường chỉ cho ta xem bề mặt của bức tranh, người vẽ hay sẽ cho ta nhìn thấy đằng sau bức tranh”. Vì thế, tranh phong cảnh của Tiến dù gam màu mạnh hay nhẹ, đậm hay nhạt cũng mang vẻ man mác nội tâm. Anh tâm sự: “Thực ra khi gặp cảnh vật gây xúc động cho mình, tôi thường ghi chép tài liệu, suy nghĩ bố cục vào mặt toan và hòa sắc để diễn tả những cảm xúc đang ngồn ngộn trong lòng”.

Cái thực đã được anh gọt giũa, sắp đặt lại theo tư duy, tình cảm vì thế, tranh của Đặng Tiến vẫn giữ được hồn cốt của một vùng đất, một địa chỉ nào đó, nhưng không theo khuynh hướng tả thực. Ta sẽ gặp trong tranh Đặng Tiến những vùng đất quen thuộc, như Hà Nội, Đà Lạt, Hải Phòng, như một người lạ rất thân quen.

Trong số 20 bức triển lãm lần này của Đặng Tiến, anh vẽ nhiều về sông nước, bến đò. Có gì ở những bến sông ám ảnh anh đến thế. Đặng Tiến kể, anh lớn lên ở vùng đất nắng gió Hải Phòng. Ngày còn bé, anh vẫn thường đi câu. Những con thuyền đậu ở bến Tam Bạc luôn hấp dẫn và gây xúc động với anh. Đặng Tiến cũng không lý giải được cảm xúc đó, nó đến với anh một cách tự nhiên.

Tiến nhớ lần đầu ra Bến Bính, thầy thuyền căng buồm đi ngang trước mặt, anh xúc động nổi da gà. Rồi lần đầu tiên lên Hà Nội, nhìn thấy Hồ Gươm, Đặng Tiến đã rơi nước mắt vì xúc động. Những cảm xúc trong trẻo đó đã nuôi dưỡng tâm hồn Đặng Tiến, trở thành một ám ảnh trong tranh của anh.

Tiến vẽ nhiều về những bãi bồi, con nước như những dòng sông cuộc đời. Nhưng anh chọn khoảng tĩnh lặng trong cái động của thời gian. Tôi rất ấn tượng với bức “Hoàng hôn trên sông” - con thuyền cô độc nằm giữa bãi bồi lễnh loãng đỏ.

Cái màu đỏ gợi lên nỗi cô đơn, xa thẳm. Văn là người, tranh cũng là người, thì tranh của Đặng Tiến ấm nồng tình người trong nỗi buồn, trong sự cô đơn. Ngay cả khi Tiến vẽ về sự lụi tàn thì tranh của anh vẫn nồng ấm hơi thở tình yêu cuộc sống. Anh đã tìm thấy mình trong màu thời gian, trong vẻ đẹp trầm sâu của ký ức.

2. “Khá lâu rồi, phòng tranh ở Eight Gallery số 8A Phùng Khắc Khoan, quận 1, TP Hồ Chí Minh mới có một triển lãm nồng ấm đến thế”. Nhà sưu tập Trần Hậu Tuấn thú nhận. Xem vài bức tranh của Đặng Tiến qua giới thiệu của họa sĩ Đặng Xuân Hòa, Trần Hậu Tuấn không ngần ngại mời Tiến bày triển lãm ở TP Hồ Chí Minh.

Hơn một năm chuẩn bị, có cả sự háo hức chờ đợi, bởi quá lâu, sau cuộc triển lãm ở Hà Nội cách đây 20 năm, Tiến không có triển lãm cá nhân dù anh vẫn vẽ. Anh gọi cho tôi xúc động. Anh không nghĩ, cuộc triển lãm lại thành công đến thế. Bạn bè khắp nơi, người từ Hà Nội, Hải Phòng bay vào, người ở thành phố.

Tiến không tưởng tượng được, một mình lọ mọ nơi xa xôi kia sẽ thế nào. Nhưng anh chưa bao giờ phải một mình, vì bên cạnh anh luôn có bạn bè. Tình của Đặng Tiến đã kéo bạn bè lại gần anh. Và gần anh, họ nể anh hơn vì thực tài hội họa.

Ngay trong khai mạc triển lãm đã có 5 bức tranh được đeo nơ (có người đặt mua) và bây giờ con số đã lên 8. Điều đó giống như là giấc mơ trong không khí thị trường mỹ thuật ảm đạm. “Nhiều người Việt không phải quá giàu có đã có ý thức chơi nghệ thuật, họ chọn nghệ thuật chứ không phải một món đồ để mua, đó là một tín hiệu đáng mừng trong thời buổi các giá trị đang bị vật chất hóa”. Họa sĩ Hoàng Phượng Vĩ vui mừng. Bạn bè thân tín còn chắc nỏm, chuyến này, Tiến sẽ ra Bắc tay không. Hiếm có cuộc triển lãm nào ấm áp đến thế. Tôi hiểu, Đặng Tiến sống rất tình, cũng giống như tranh của anh vậy.

Một người bạn họa sĩ chia sẻ: “Thời gian là sự trải lòng mình với hoạt cảnh. Đặng Tiến đã mang thời gian phủ lên những bức tranh của mình để chúng khoác trên mình mỗi bức một bảng màu bảng lảng, lãng đãng đâu đó trong góc cuộc sống hay chốn thiên nhiên để rồi từ đó cho người xem đọc ra anh. “Tôi và Thời gian” - một cuộc triển lãm đủ sức hút để kéo bầu bạn từ Bắc vào, anh em đồng nghiệp trong Nam đến dự thật ấn tượng và thân thiện. Rồi mọi cái sẽ qua đi nhưng thời gian thì dừng lại trong từng bức tranh của Tiến, dừng lại trong tâm tưởng người thưởng ngoạn”.