Nghệ sĩ ưu tú Minh Phương: Chèo là hơi thở cuộc sống …

Sinh ra như thể… cho chèo

Sinh năm Giáp Dần, trong một gia đình nghệ thuật có mẹ (NSƯT Thúy Mơ) và các em đều là nghệ sĩ của các đoàn chuyên nghiệp, nên từ khi biết nói, cũng là lúc Minh Phương biết lẩm nhẩm hát theo mẹ những làn điệu chèo quen thuộc. Minh Phương bảo, không biết mình gắn với chèo từ khi nào. Có lẽ, chính cái gien chèo của mẹ đã truyền sang, nó đã gắn bó với chị ngay từ khi còn trong bụng mẹ...

Nghệ sĩ Thúy Mơ- Nguyên Phó Giám đốc Nhà hát Chèo Hải Dương, một giọng hát nổi tiếng nhiều thập kỷ trước của chiếu chèo xứ Đông, kể lại: "Học hết lớp 4 ở trường làng, lên lớp 5 tôi đưa em ra Hải Dương học, rồi để em sinh hoạt ở Cung Thiếu nhi thành phố. Ban đầu không có ý định cho con theo nghề của mẹ, nhưng nhiều người khen nó có chất giọng. Thế là tôi rèn cặp, rồi đưa vào Đoàn chèo Hải Dương (nay là Nhà hát chèo Hải Dương)".

Minh Phương không quên được những năm tháng ở Đoàn Chèo Hải Dương - nơi cô bé Minh Phương đã được mẹ và các cô chú dạy cho từng cách lấy hơi nhả chữ, luyến láy… Từ vai diễn đầu tiên trên sân khấu là vai đứa bé hát rong trong vở “Nỗi đau tình mẹ”, Minh Phương nhanh chóng được đoàn tin tưởng giao những vai nữ chính. Năm 1990, sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông, chị chính thức trở thành diễn viên Đoàn Chèo Hải Dương.

Cuối năm 1992, trong hội diễn chèo, tuồng toàn quốc, người mến mộ nghệ thuật cổ truyền Việt Nam thật cảm động khi nghe một giọng chèo rất trẻ của nữ diễn viên Minh Phương trong vai cô Tấm ở đoạn hát xót thương con cá bống bị hại. Ngay từ đó, khán giả đã nhận ra một Minh Phương đằm thắm, chín chắn, có vẻ già trước tuổi trong bi kịch mà cô thể hiện. Minh Phương tâm sự: "Khi vào vai diễn, tôi thấy mình hoá thân vào những nhân vật với những số phận khác nhau, cảm thấy như được thăng hoa".

Xem Minh Phương diễn, các nhà đạo diễn sân khấu chuyên nghiệp như Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Doãn Hoàng Giang, NSND Bùi Đắc Sừ, NSND Lê Hùng... đánh giá cao sự nhuần nhuyễn rất nghề của chị. Giọng chèo Minh Phương rất hợp với bi kịch. Nó cứ lan tỏa, thấm thía vào những suy tư ngổn ngang. Nó tự sắp xếp những lối đi bí mật dẫn tới thẩm mỹ cho người nghe mê đắm. Điều đó cũng được thể hiện bởi một Thị Phương đoan trang, nết na, thảo hiền trong vở Trương Viên; một Ngọc Liên đằm thắm, đôn hậu trong Nam dược thánh nhân; một Dịu Hiền nồng nhiệt, say mê trong tình yêu của Hai giọt nước...

Một cảnh diễn của nghệ sỹ Minh Phương với vai diễn Thị Phương trong vở Trương Viên.

Với giọng hát đằm thắm, nồng ấm, có cái chất riêng, mộc mạc, giản dị như bờ tre, ruộng lúa, cánh cò, những miền quê xanh ngắt…, Minh Phương sinh ra như thể cho chèo. Chị đến với chèo hồn nhiên và rất bản năng với cách diễn chân thực, tình cảm. Chị hát say sưa, như người lên đồng và cảm thấy hạnh phúc vì điều đó. Minh Phương cho hay: "Hát chèo còn có những yếu tố kỹ thuật rất đặc biệt, rất khó thể hiện, có trường đoạn mình phải múa hát liền tù tỳ gần 20 phút nên rất mệt. Mình hát như con tằm rút ruột nhả tơ, từ đáy lòng, tâm can mình. Nhưng với Phương, mỗi lần được diễn là mình rất hạnh phúc".

Tỏa sáng nhờ đam mê…

Đắm mình trong nghệ thuật dân gian, không chỉ hát chèo, Minh Phương còn thể nghiệm mình trong các bài hát mang âm hưởng dân gian. Hai album Khúc hát sông quê 1 và 2 của Minh Phương đã được ấn hành và chiếm được cảm tình của người nghe với những giai điệu mượt mà, những luyến láy điêu luyện. Qua giọng hát của Minh Phương, khán giả cảm nhận được những làn điệu chèo một cảm xúc mới, một cách xử lý mới để chúng thêm nồng nàn, sang trọng. Minh Phương chia sẻ: "Để công chúng đón nhận, trước tiên mình phải luôn luôn đầu tư, trau rồi nghề nghiệp. Thời gian tới, Phương sẽ cho ra tiếp CD chèo Câu hát sân đình, đáp lại những yêu mến của quý khán giả đã ưu ái dành cho mình".

Mới 39 tuổi, với gần 20 năm trong nghề, Minh Phương đã có một "kho" giải thưởng không phải nghệ sĩ trẻ nào cũng có được, đó là kết quả cho những đóng góp, những cố gắng và tài năng của chị. Năm 1992, chị giành Huy chương vàng (HCV) trong Cuộc thi Giọng hát Chèo, tuồng hay tổ chức tại Hải Dương và cũng là nghệ sĩ trẻ tuổi nhất cuộc thi. Năm 1993, tại Liên hoan các trích đoạn chèo hay tổ chức tại Ninh Bình, chị tiếp tục giành HCV trong vai Cúc Hoa (vở Tống Chân - Cúc Hoa); đạt giải nhì (không có giải nhất) dòng nhạc dân gian trong Cuộc thi Giọng hát hay trên sóng phát thanh lần thứ nhất. Năm 1994, tại Hội diễn các tỉnh duyên hải tổ chức ở Thái Bình, Minh Phương một lần nữa giành HCV cho vai diễn Dịu Hiền trong vở Hai giọt nước và giải thưởng Diễn viên xuất sắc nhất. Năm 1995, tại Hội diễn Sân khấu chèo chuyên nghiệp toàn quốc chị tiếp tục đạt HCV.

Thời gian tới, Minh Phương tiếp tục sẽ cho ra mắt CD chèo Câu hát sân đình.

Năm 1998, tại Liên hoan các giọng hát hay dân ca dân tộc trên sóng phát thanh lần thứ nhất, Minh Phương lại giành HCV. Năm 1999, chị đạt Huy chương bạc Hội diễn Sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc. Năm 2001, với vai diễn Thị Phương trong vở Trương Viên do Đoàn tham gia Hội diễn các vở chèo cổ tại Quảng Ninh, Minh Phương đoạt nhiều giải thưởng lớn: HCV cho vai diễn và nữ Diễn viên xuất sắc có giọng hát chèo hay nhất. Năm 2005, tại Hội diễn Sân khấu chèo chuyên nghiệp, Minh Phương tiếp tục giành HCV cho vai Ngọc Liên trong vở Nam dược thánh nhân và giải Diễn viên tài năng trẻ... Bên cạnh đó, Phương cũng giành nhiều giải thưởng lớn của UBND tỉnh Hải Dương xét tặng: Giải thưởng Côn Sơn năm 2001 và 2006.

Dù đạt nhiều giải cao nhưng trước mỗi hội diễn, Phương lại chạnh buồn khi chèo không giữ được vị trí như xưa và không vì thế mà chị "tìm" khán giả bằng mọi giá. Theo Minh Phương, chèo muốn tồn tại và phát triển thì ngoài việc gìn giữ những giá trị truyền thống thì cần phải phản ánh đời sống đương đại. Nghệ thuật chèo cần được thổi vào một luồng sinh khí mới, với những lối tư duy mới mang đầy tính sáng tạo. Chèo vẫn có nhiều người quan tâm nếu chúng ta thật sự nghiêm túc với nó. Minh Phương nhận thấy chèo là loại hình nghệ thuật cao cấp, được đệm bởi 8 loại đàn, cùng lúc quyện vào nhau. Chèo lại hội tụ đủ bốn yếu tố: ca, vũ, nhạc, kịch mà lớp diễn viên chèo trẻ bây giờ mấy ai hiểu được.

Tháng 1/2007, Minh Phương được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú, và đến cuối năm đó chị chuyển ra Hà Nội, làm việc ở Nhà hát ĐTNVN. Điều đó khiến nhiều cán bộ ở Đoàn chèo Hải Dương tiếc nuối. Tạm biệt những vai diễn và ánh đèn sân khấu hàng đêm của Đoàn Chèo Hải Dương, dù không còn những buổi đi diễn cho bà con xem, nhưng giọng hát chèo nồng ấm của chị vẫn đến được với những công chúng qua làn sóng của Đài TNVN. Ra Hà Nội, có điều kiện tiếp xúc với nhiều nghệ sĩ nổi tiếng hơn, công việc đỡ vất vả hơn, Minh Phương càng có cơ hội làm nghề và tỏa sáng.

Mặc dù nổi danh trong nghề nhưng Minh Phương vẫn giữ lối sống giản dị, gương mặt mộc mạc, không chút son phấn. Chị có cách nói chuyện thẳng thắn, chân tình, không màu mè, giấu giếm. Với Minh Phương, chèo là cuộc sống, là hơi thở... Chị sẽ chung thủy với chèo suốt đời. Điều đó như một định mệnh không thể nào khác!