Bono một chân dung thời đại
"Hòa bình trên Trái đất/ Không người nào và lý do gì/ Không ai phải khóc như tiếng khóc của một người mẹ…/ Thiên đường trên Trái đất/ Chúng ta cần điều này ngay bây giờ…/ Tôi mệt mỏi trước những nỗi buồn/ Tôi chán ngán trước những nỗi đau/ Và tôi ngấy phải nghe đi nghe lại rằng rồi sẽ có hòa bình trên Trái đất"… Đó là một phần của ca khúc Peace on earth của ca sĩ Bono, một trong những ngôi sao sáng chói nhất trong những hành động vì nhân loại.
Cuộc chiến của Don Quixote
Bono và nhóm U2 của anh là nhóm "ca khúc chính trị" duy nhất hiện nay. Nói đến U2, không khỏi không thán phục tài nghệ và sức bền gần ba thập niên cống hiến với những ca khúc bất tử của họ.
Nói đến U2, không thể không nhắc đến linh hồn của nhóm - Bono (tên thật Paul Hewson) - gương mặt ca sĩ duy nhất được giới chính khách thế giới trọng thị và kính nể, từ Tổng thư ký LHQ Kofi Annan, cố Giáo hoàng John Paul II, các cựu tổng thống Bill Clinton, Jacques Chirac… đến đương kim Tổng thống Nga Vladimir Putin...
Hoạt động từ thiện của Bono không phải là trò phô diễn hình thức và thời thượng. Từ giữa thập niên 1980, Bono đã xuất hiện trong nhiều chương trình hòa nhạc gây quỹ giúp nước nghèo, đặc biệt châu Phi, trong đó có chương trình Band Aid và Live Aid.
Không thuần túy dùng tài năng âm nhạc để lôi kéo sự chú ý nhất thời, bản thân Bono cùng vợ (Alison Stewart) từng đến sống hòa nhập tại Wello (Ethiopia) trong sáu tuần để hiểu thấu đáo nỗi khổ của dân địa phương.
Cuộc đấu tranh chống nghèo của Bono còn thể hiện tại chương trình Jubilee 2000 do cố Giáo hoàng John Paul II thực hiện nhân kỷ niệm Năm lễ thánh. Mục tiêu của Jubilee 2000 là kêu gọi Mỹ cùng các nước giàu xóa nợ cho nước nghèo, kêu gọi Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) động lòng trước nỗi khổ của hàng triệu người có cuộc sống khốn khó tại 52 nước nghèo nhất thế giới.
Bằng cách duy nhất xóa sổ 350 triệu USD nợ, những quốc gia khốn cùng này mới có thể đầu tư cho y tế và giáo dục - hai trong những phương tiện tối quan trọng trong việc khắc phục nạn lạc hậu và nghèo khổ.
Cuộc vận động Jubilee 2000 thoạt đầu khó khăn và vô vọng như thể cuộc chiến của Don Quixote quyết đấu với cái cối xay - theo lời kể của Marie Dennis, giám đốc Văn phòng Maryknoll về những quan tâm toàn cầu (một tổ chức Công giáo).
Cuối cùng, một buổi tiệc trong Nhà Trắng được tổ chức, với sự tham dự của những chàng Don Quixote trong Jubilee 2000, nhằm ăn mừng việc Chính phủ Mỹ quyết định xóa 435 triệu USD trong 90 tỉ USD mà hơn 30 nước nghèo đang nợ. IMF và WB cũng ngưng thúc đòi tiền 22 nước nghèo nhất thế giới…
Để đạt được điều này, Bono đã nhiều lần gặp riêng các ông nghị Mỹ nhằm thuyết phục Quốc hội Hoa Kỳ chuẩn y đề xuất của Tổng thống Clinton (và có lần gặp cả George W. Bush hồi ông còn là thống đốc Texas).
Chiến dịch Jubilee 2000 thành công, với cuộc đấu tranh dài hơi và góp được tổng cộng 22,1 triệu chữ ký. Sau Jubilee 2000, Bono tung ra chương trình Drop the debt (Xóa nợ) rồi tiếp đó là DATA (Debt, Aid, Trade for Africa). DATA ra đời nhằm kêu gọi xóa nghèo, viện trợ tài chính ngắn hạn và bỏ cấm vận cho nhiều nước châu Phi.
Thành công của Bono (xét ở yếu tố hoạt động xã hội) là anh khéo léo dùng sự nổi tiếng trong lĩnh vực nghệ thuật của mình để tiếp cận giới chính trị. Hơn nữa, sự chân thật của anh khiến nhiều nguyên thủ và chính khách phải cảm động. Anh đấu tranh cho nước nghèo với tinh thần bất vụ lợi. Cây bút báo Time Josh Tyrangiel từng gọi Bono "vừa là ngôi sao vừa là vị thánh" (half star-half saint)...
Chữ "nhân" trong con người Bono
Ngay từ khi mới thành lập nhóm, các thành viên U2 đã đặt mục tiêu tối thượng theo tôn chỉ nghệ thuật vị nhân sinh. Hát xướng không chỉ để giải trí mà còn phải cứu đời.
Từ giữa thập niên 1980, gần như tất cả tour diễn U2 đều đi kèm với vài tổ chức hoặc nhân vật tài trợ tinh thần, từ Tổ chức Ân xá quốc tế, cựu Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela đến Tổ chức Hòa bình xanh. Trong ca khúc Silver and Gold (1987), Bono viết: "Đây là bài hát về một người đã mệt mỏi nhìn xuống nòng súng của người da trắng Nam Phi; một kẻ mất niềm tin vào những người gìn giữ hòa bình…".
Như nhận xét của tác giả James Traub (trong bài viết gần 10.000 từ về Bono trên New York Times Magazine), định nghĩa về từ "hát" của Bono còn bao hàm thông điệp diễn văn, họp báo và những lần "đăng đàn" tại các hội nghị thượng đỉnh G-8 hoặc trụ sở Quốc hội Mỹ. Trong tất cả vấn đề mang tính mặt trái thời toàn cầu (ảnh hưởng môi trường hoặc hiệu ứng nhà kính), xóa đói nghèo mới là mục tiêu số một của Bono, đặc biệt tình trạng bi thảm kinh niên từ Lục địa đen.| Red (với hậu thuẫn Bono và Bill Gates) kỷ niệm 10 năm thành lập (2006-2016) với 350 triệu USD cho cuộc chiến chống AIDS toàn cầu. |
Một lần, trước một (trong nhiều) buổi gặp Tổng thống Bush tại Nhà Trắng vào đầu năm 2002, trên đường đến Tòa bạch ốc, Bono yêu cầu tài xế đánh xe lòng vòng để có thời giờ suy nghĩ cách thuyết phục Bush. Đặt quyển Kinh Thánh trên đùi, Bono lật từng trang, tìm đoạn nói về những người chăn chiên và những kẻ nghèo khổ. Cuối cùng, Bono tìm được đoạn ưng ý.
Trong phòng oval, Bono đã trích lại cho Bush nghe: "Vì tôi là kẻ đói, người cho tôi thịt; tôi là kẻ khát, người cho tôi uống; tôi là kẻ lạ, người cho tôi vào…". Sau cuộc gặp, Bush ủng hộ chương trình cứu trợ châu Phi với việc hứa thành lập Tài khoản Thách thức Thiên niên kỷ (MCA).
850 triệu người ở Lục địa đen hiện nghèo hơn cách đây 25 năm. Mỗi ngày có khoảng 30.000 trẻ em châu Phi bỏ mạng vì đói, thiếu nước sạch và đủ thứ bệnh tật. Chẳng lẽ tiếp tục bàng quan nhìn những đứa trẻ châu Phi trơ xương và cạn sức đến mức không đuổi nổi đám ruồi bu kín chúng? Bono đã đến Hội nghị G-8 (được xem là hội nghị quan trọng nhất trong ba thập niên của các nước công nghiệp) với trăn trở như vậy.
Trước đó, Bono đã vận động tổ chức cũng như tham gia chương trình hòa nhạc Live 8 với sự ủng hộ của rất nhiều nghệ sĩ tên tuổi, nhằm kêu gọi ý thức toàn cầu về những đứa trẻ chết đói tại châu Phi.
Ngay sau hôm cuối cùng của Live 8 (được tổ chức vào ngày 6-7-2005), Bono tiếp tục lên đường đến Berlin gặp Thủ tướng Đức Gerhard Schroeder rồi bay qua Gleneagles (Scotland, nơi tổ chức G-8) để gặp Tổng thống Pháp Jacques Chirac cùng nhiều nguyên thủ khác…
Năm 2005, Bono phát động chiến dịch One - một phong trào thiện nguyện với mục đích gây ảnh hưởng đến các nhà lập pháp Hoa Kỳ nhằm kêu gọi tài trợ cho những tổ chức giúp thay đổi đời sống người nghèo toàn cầu, trong đó có Pepfar (chuyên cung cấp thuốc kháng siêu vi); Global Fund (tổ chức phi lợi nhuận chuyên hỗ trợ tài chính các chương trình địa phương chống AIDS, lao, sốt rét); Gavi (cung cấp vắcxin cho trẻ em)…
Năm nay, One đã đưa 200 nhân viên thiện nguyện đến gặp 30 thượng nghị sĩ Mỹ để tiếp tục vận động gây quỹ cho Global Fund. Chỉ riêng châu Phi, nhân viên thiện nguyện One hiện có hơn 3 triệu thành viên…
Năm 2006, Bono khởi động chương trình Red nhằm tìm những cách thức sáng tạo để các công ty đóng góp tài chính cho Global Fund. Đến nay, sau 10 năm, hơn 350 triệu USD đã đến Global Fund, thông qua Coca-Cola, Starbucks hoặc Nike. Riêng Apple đã đóng góp hơn 106 triệu USD, trong khi Coca-Cola góp 8 triệu USD kể từ 2011 và sẽ góp thêm 6 triệu cho đến năm 2018.
Một sự nghiệp khổng lồ (22 giải Grammy; hai đề cử Oscar; 6 đề cử Quả Cầu Vàng-giành được hai; được chọn vào Viện bảo tàng vinh danh Rock & Roll 2005; được tạp chí Entertainment Weekly chọn là nghệ sĩ thứ 22 trong 100 nghệ sĩ vĩ đại nhất mọi thời); một nhân cách đáng nể (được Tổng thống Pháp Jacques Chirac trao Huân chương Bắc đẩu bội tinh vào tháng 2-2003);
một người đàn ông có tư cách và chung thủy (chưa từng tai tiếng, kể từ khi thành hôn với cô bạn thời trung học Alison Stewart); người thứ 14 trong danh sách những nhà lãnh đạo vĩ đại thế giới do Fortune 2016 bình chọn…, Bono - một tâm hồn khoáng đạt và sống đẹp - đáng được xem là một mẫu mực của người nổi tiếng, trong thời đại có rất nhiều người dễ nổi tiếng và mau nổi tiếng, không hẳn bằng tài năng, mà bằng sự nhảm nhí phù phiếm và sống ích kỷ với chính tâm hồn mình.
Chỉ là tiếng gọi của trách nhiệm và lương tâm. Với những người như Bono có lẽ chỉ nói vậy là đủ. Ngôn từ đẽo gọt trau chuốt đôi khi không cần thiết khi nói về những người "vừa là ngôi sao, vừa là vị thánh".
| Tháng 12-2015, với sự vận động không mệt mỏi của Bono, Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật Điện châu Phi (Electrify Africa Act), có hiệu lực vào tháng 2-2016, giúp khoảng 50 triệu người Hạ Sahara lần đầu tiên có điện sinh hoạt. |