Cần cảnh giác cao độ với bệnh viêm não do virus

• Đã có bệnh nhân bị di chứng nặng do viêm não Nhật Bản
• Gây viêm não không chỉ có virus viêm não Nhật Bản B
• Người dân cảnh giác với bệnh viêm não do virus

Căn bệnh này nếu không phát hiện và chữa trị kịp thời rất dễ để lại những di chứng nặng nề, ảnh hưởng tới cả cuộc đời của trẻ, thậm chí nguy cơ tử vong cao…

Viêm não đặc biệt nguy hiểm lại tưởng cảm sốt bình thường

Có mặt tại Khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi Đồng 1 TP Hồ Chí Minh để chăm sóc con gái, chị Nguyễn Thị Phượng là mẹ bé Nguyễn Ngọc Ph. (5 tuổi, huyện Xuyên Mộc, Bà Rịa-Vũng Tàu) đang nằm điều trị tại đây buồn bã cho biết: "Qua chụp CT, làm xét nghiệm tại BV Nhi Đồng 1, các bác sĩ (BS) nói con tôi bị viêm não do siêu vi.

Virus đã tấn công não gây viêm thần kinh trung ương để lại di chứng khiến bé mất trí nhớ, hay nói sảng. Cháu giờ giống như một đứa trẻ mới sinh, hay đòi bú mẹ, đòi được bà bồng lên tay ru ngủ. Cho dù ở nhà, bé cũng nói con nhớ nhà, nhớ ông ngoại rồi khóc lóc".

Theo chị Phượng thì trước đó bé Ph. được gia đình đưa đến Trung tâm Y tế dự phòng huyện Xuyên Mộc điều trị với các triệu chứng ho, sốt, chán ăn. Tại đây, các BS chẩn đoán bé bị cảm sốt bình thường. Sau ba ngày điều trị, ngày 11-5, các BS cho bé xuất viện, dặn về nhà uống thuốc và nghỉ ngơi khoảng 2-3 ngày sẽ khỏi.

Tuy nhiên, sau khi về nhà, từ chiều 12-5, bé Ph. bắt đầu mệt lả, không ăn uống được và đến ngày 13-5, Ph. rơi vào hôn mê. Thấy tình trạng con mình ngày càng xấu đi, gia đình quyết định đưa bé vào BV Nhi Đồng 1 khám.

Tại đây, bé Ph. mặc dù đã thoát khỏi tình trạng hôn mê nhưng lại chuyển sang giai đoạn quấy khóc, mất nhận thức. Trong suốt hơn hai tuần điều trị tại khoa Nhiễm - Thần kinh, bé Ph. khóc liên tục, người luôn bứt rứt và không ăn được gì.

Điều đáng nói là trước đó bé Ph. rất lanh lợi, thông minh, bình thường như bao đứa trẻ khác. Sau hơn một tháng chật vật với căn bệnh, ngày 21-6, gia đình đành đưa bé về nhà và chấp nhận thực tế con gái sẽ không thể đi học được. "BS bảo không thể điều trị được nữa. Từ nay bé sẽ mãi sống như vậy mà không thể đi học và vui chơi như bao đứa trẻ khác nữa" - chị Phượng nghẹn ngào nói.

Một trường hợp khác bị viêm não may mắn hơn là em Trần Văn Ch. (14 tuổi, ngụ ấp Qui Long, xã Thạnh Mỹ, huyện Vĩnh Thạnh, TP Cần Thơ) cũng đang điều trị tại khoa Nhiễm - Thần kinh, BV Nhi Đồng 1.

Theo ông Trần Văn Chanh - ông ngoại của em Ch. kể lại rằng em Ch. đang khỏe mạnh, bình thường thì vào trưa 16-6, sau khi đi học về thì Ch. bị sốt, người lừ đừ. Ông Chanh đã nhanh chóng chở cháu mình ra một người thầy thuốc trong xóm để chích thuốc. Điều đáng nói là sau khi chích thuốc xong, Ch. vẫn đi chơi, đi học bình thường.

Qua hôm sau, Ch. lại bị sốt, lừ đừ nên được người nhà đưa vào BV huyện và tại đây đã truyền nước cho Ch. rồi cho về. "Buổi tối hôm đó, cháu nóng hơn, than nhức đầu nên tôi đưa lại vô BV huyện và được chuyển lên BV Cần Thơ rồi chuyển tiếp lên BV Nhi Đồng 1.

Vừa vô BV thì cháu hôn mê. BS cho chọc dò tủy sống và thông báo cháu bị viêm não Nhật Bản (VNNB), phải điều trị lâu dài. Hai ngày sau tôi thấy cháu tỉnh lại và đã nói được một vài từ… Tôi cầu mong cháu sẽ hồi phục lại và không bị di chứng nào. Nếu không cháu tôi sẽ khổ cả đời", ông Chanh kể lại.

Được chẩn đoán lúc đầu là bị bệnh tay chân miệng nhưng do mắc bệnh ở cấp độ 3 (cấp độ cao nhất là 4) nên bé Nguyễn Trung P. (3 tuổi, ngụ An Phú, Củ Chi) cũng bị biến chứng não. Tuy nhiên, sau mấy ngày được điều trị tích cực tại Khoa Nhiễm - Thần kinh, BV Nhi đồng 1, bé P. đã hồi phục và chuẩn bị được ra viện.

Trước đó, thấy bé P. có biểu hiện bị sốt cao, vợ chồng anh Bộ và chị Lan tưởng rằng con trai của mình chỉ bị cảm sốt bình thường. Tuy nhiên, sau 2-3 ngày sốt cao bỗng nhiên bé P. có biểu hiện tay chân run rẩy và đi không vững.

Đưa con trai vào Bệnh viện Nhi Đồng 1 khám bệnh, bố mẹ cháu bé mới biết con mình bị tay chân miệng cấp độ nặng đã ít nhiều ảnh hưởng tới não với khá nhiều nguy cơ biến chứng… May mắn là sau khi chọc dò tủy sống để xét nghiệm cho kết quả bé P. không bị viêm não, sau đó bé P. đã vượt qua cơn nguy kịch và hồi phục.

Theo BS. Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, BV Nhi Đồng 1, hàng năm BV này tiếp nhận từ 200-300 ca mắc viêm não do siêu vi. Vào mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10 được xem là mùa trẻ mắc viêm não nhiều nhất.

Viêm não là một trong những bệnh rất nặng, bởi vậy hầu hết trẻ nhập viện đều phải thở máy hoặc nằm ở phòng cấp cứu. Tỷ lệ viêm não có thể chữa được và sống bình thường chiếm khoảng 50% và tùy thuộc vào di chứng.

Viêm não vào mùa cao điểm

Cũng theo BS Trương Hữu Khanh, bệnh viêm não do siêu vi có nhiều biểu hiện khác nhau. Các triệu chứng viêm hô hấp, nóng ho, sổ mũi có thể chỉ là dấu hiệu ban đầu khiến phụ huynh ít quan tâm, thậm chí BS cũng có thể nhầm lẫn với cảm cúm thông thường hay sốt virus do chúng có triệu chứng ban đầu giống nhau như: sốt, nôn ói, đau đầu và đau người.

Những triệu chứng này, ngay cả một số BS cũng có thể nhầm lẫn, chỉ đến khi trẻ bị rối loạn tri giác, hôn mê thì đã vào giai đoạn nặng do virus đã tấn công lên não, gây ra viêm não, có nhiều nguy cơ gây biến chứng như yếu chi, liệt nửa người, thậm chí sống đời sống thực vật hoặc tử vong..

Có một điểm khác nhau giữa sốt viêm não và sốt virus là viêm não với triệu chứng ngày càng tăng, trong khi sốt virus sẽ tự ổn định. Nếu có co giật hay hôn mê thì khả năng viêm não rất cao.

Bệnh viêm não do nhiều loại virus gây ra như Arbovirus, các virus đường ruột, virus thủy đậu, quai bị… nhưng trong mùa hè chủ yếu vẫn là Arbovirus. Nó gây ra các bệnh viêm não St. Louis, viêm não Nhật Bản B và các bệnh sốt Dengue, sốt vàng, sốt xuất huyết. Trong các bệnh viêm não thì viêm não Nhật Bản có mức độ nguy hiểm và để lại di chứng nặng nề nhất. Bệnh thường gặp ở trẻ em dưới 10 tuổi, thời gian ủ bệnh từ 5 đến 15 ngày.

Bệnh lý của viêm não tùy vào tác nhân virus mà có biểu hiện ban đầu khác nhau. Ví dụ virus đường ruột có tiêu chảy đi kèm, virus hô hấp thì có ho, sổ mũi đi kèm, hoặc virus đường máu do bị muỗi chích thì nó xâm nhập vào rất đột ngột, sốt cao, nhức đầu, nôn ói…

Tất cả tùy thuộc vào từng loại virus mà ra. "Khi bệnh tiến triển nặng, bệnh nhân có thể sốt cao, ói mửa, nhức đầu theo kiểu của bệnh lý thần kinh trung ương, sau đó đi vào hôn mê, co giật" - BS Trương Hữu Khanh lưu ý.

Điều đáng chú ý là viêm não diễn biến rất nhanh, từ lúc biết trẻ bị viêm não cho tới lúc tử vong chỉ trong vòng 24 giờ đồng hồ. Trong 24 giờ đó BS có thể chẩn đoán được bé đã nặng hay chưa qua tình trạng hôn mê. Khi ở tình trạng nặng, trẻ sẽ hôn mê sâu, co giật nhiều hoặc co giật không khống chế được dẫn tới ngưng thở và tử vong.

Theo BS Trương Hữu Khanh, đối với viêm não siêu vi, chẩn đoán sớm hay muộn chỉ góp một phần nhỏ vào việc điều trị vì đây là một căn bệnh rất nặng. Yếu tố quan trọng nhất phụ thuộc vào tác nhân gây bệnh như thế nào và sức đề kháng của em bé ra sao.

Đặc biệt, khi trẻ chưa có dấu hiệu hôn mê, thay đổi về tri giác, ngủ lừ đừ nhiều giờ thì rất khó phát hiện, do dấu hiệu của viêm não siêu vi khá giống với dấu hiệu khi trẻ gặp các vấn đề về đường hô hấp.

Một trong những nguyên nhân chính tác động đến việc gia tăng bệnh viêm não virus là thời tiết. Các khảo sát dịch tễ cho thấy thời tiết đang từ nắng nóng đột ngột chuyển sang mưa khiến sức đề kháng của trẻ suy giảm, dễ bị virus tấn công.

Trong khi đó, nguồn lây bệnh là một số loài động vật có vú như bò, lợn và một số loài chim, ngựa... Mùa hè vốn đã nóng, lại thêm những cơn mưa chuyển mùa làm độ ẩm không khí tăng cao khiến muỗi phát triển nhiều.

Muỗi hút máu những con vật mang mầm bệnh rồi hút máu người, truyền virus vào người. Riêng với trẻ em, do  thời tiết nóng bức, trẻ thường chỉ mặc quần đùi, áo ngắn tay hoặc cởi trần, không ngủ mùng nên dễ bị muỗi đốt, dẫn đến nguy cơ bị viêm não càng cao.

Do đó, để phòng ngừa viêm não siêu vi, nhất là vào mùa trẻ mắc viêm não Nhật Bản nhiều như thời điểm này, cách phòng ngừa tốt nhất cho trẻ và gia đình là ngủ mùng, diệt muỗi, nhất là ở vùng nông thôn.

Trẻ cần được chích ngừa vaccine viêm não Nhật Bản trong chương trình tiêm chủng mở rộng, được ăn sạch uống sạch, ăn đủ vitamin để tăng sức đề kháng; rửa tay sạch sẽ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.

Một điều cần được các phụ huynh lưu ý là nếu trẻ chỉ được tiêm một mũi vaccine viêm não Nhật Bản thì sẽ không có hiệu lực phòng bệnh, vì thế cần phải tiêm đủ liều; tiêm đủ hai mũi hiệu lực bảo vệ đạt trên 80%; tiêm đủ ba mũi, hiệu lực bảo vệ đạt 90%-95% trong khoảng ba năm.

Nhiều cha mẹ chỉ cho con chích một liều hoặc hai liều, rồi ngưng nên hiệu quả phòng bệnh không cao. Nhất là cha mẹ cũng không biết phải chích nhắc lại sau mỗi ba năm/lần cho đến lúc trẻ 15 tuổi.

Khi thấy trẻ có dấu hiệu sốt cao không hạ, ói, nhức đầu liên tục, lừ đừ, không tỉnh táo, bỏ ăn, bỏ bú, cần nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện để các bác sĩ thực hiện các xét nghiệm vì với bệnh viêm não do virus, chỉ có xét nghiệm và theo dõi mới có chẩn đoán chính xác.