Cần một ‘bàn tay sắt’ để chống ‘cát tặc’

Tít mù rồi lại vòng quanh

Trong rất nhiều lần thực tế về vấn nạn "cát tặc" hoành hành trên các tuyến sông, chúng tôi chứng kiến những con tàu cuốc công suất lớn ngang nhiên khai thác mà không hề có dấu hiệu hoảng sợ. Theo những  người dân tại một số khu vực này, gần đây lực lượng Cảnh sát giao thông đường thủy, Thanh tra giao thông, lực lượng liên ngành của các tỉnh tuần tiễu, tuần tra liên tục. Tuy nhiên khi lực lượng này rời khỏi là các tàu hút cát trở lại và hoạt động bình thường.

Ông Nguyễn Công Láng (Phú Xuyên, Hà Nội) chia sẻ: "Đúng là lực lượng chức năng gần đây đã tăng cường tuần tra nhưng "cát tặc" rất khôn. Khi thấy lực lượng tuần tra, lập tức "cát tặc" cho tàu chạy sang phía bờ tả ngạn sông Hồng (thuộc địa phận tỉnh Hưng Yên) để tránh. Và khi bên kia có cơ quan chức năng chúng lại làm ngược lại. Khi không thấy bóng dáng của lực lượng chức năng, các tàu này lại trở lại hoạt động như bình thường. Chúng tôi đành phải "sống chung với lũ" thôi chứ biết làm sao". Ông Nguyễn Đông Trường, Chủ tịch UBND xã Mễ Sở (Văn Giang, Hưng Yên) từng phải than rằng: "Chính quyền địa phương không đủ thẩm quyền để xử lý nạn "cát tặc". Chúng tôi có đuổi thì họ lại chạy sang bờ bên kia…".

Điều khó khăn hơn cả là "cát tặc" đã hợp thức hóa cát khai thác trái phép. Khi khai thác xong họ thường đổ buôn cho những bãi hợp pháp và không hợp pháp dọc ven sông. Các bãi tập kết vật liệu xây dựng lại thiếu sự giám sát chặt chẽ của cơ quan chức năng. Chính vì thế đây là đầu mối tiêu thụ rất lớn của "cát tặc".

Minh Sang (một công nhân hút cát thuê tại địa phận huyện Phú Xuyên) nói: "Họ thích mua cát của chúng tôi vì giá rẻ hơn rất nhiều so với cát từ nơi khác chuyển về. Nếu mua cát ở xa giá cao hơn rất nhiều vì phải bù chi phí vận chuyển. Nói thật nếu họ không tiêu thụ cát thì chúng tôi khai thác làm gì, bán cho ai?". Theo tiết lộ của Sang, cát khai thác bao nhiêu tiêu thụ bấy nhiêu, lợi nhuận rất lớn. Đây là nguyên nhân chính khiến những kẻ khai thác cát trái phép bất chấp, coi thường pháp luật bấy lâu.

Thiết nghĩ cơ quan liên ngành cần thường xuyên giám sát, kiểm tra hành chính. Không nên kiểm tra theo kiểu chiếu lệ, qua loa. Bởi chính quyền địa phương cho rằng họ không có thẩm quyền và cũng không có trách nhiệm phải kiểm tra. Ông Lê Đình Triển - Chủ tịch UBND xã Thắng Lợi (huyện Văn Giang, Hưng Yên) cho rằng: "Việc cấp phép cho các bến bãi là thẩm quyền của tỉnh, địa phương chúng tôi không có quyền gì ngoài việc bàn giao đất cho họ. Hoạt động như thế nào, có vi phạm theo giấy phép hay không thuộc thẩm quyền của cấp cao hơn chứ chúng tôi không biết, cũng không được biết".

Xóa nạn "cát tặc" không khó

Thực tế có không ít trường hợp khai thác cát trái phép đã bị pháp luật trừng trị. Tuy nhiên câu hỏi đặt ra là tại sao vấn nạn này vẫn còn xảy ra "như cơm bữa"? Khi chưa trả lời được câu hỏi đó thì nhiều người dân đã đặt ra câu hỏi: Phải chăng "cát tặc" đang được một "thế lực" nào đó chống lưng? Những người đứng đầu tại các địa phương có nạn "cát tặc" được hỏi đều khẳng định rằng: Việc chống "cát tặc" không có gì khó khăn. Chỉ có điều muốn làm quyết liệt hay không.

Ông Lê Đình Triển - Chủ tịch UBND xã Thắng lợi thẳng thắn: "Cần phải có sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan chức năng có trách nhiệm của những tỉnh, thành phố có địa phận giáp ranh. Ngăn chặn việc "cát tặc" bị đuổi chỗ nọ di chuyển sang chỗ kia. Chế tài xử lý thật nghiêm minh, bắt được là thu trắng tàu, phạt thật nặng, tuyệt đối không có chuyện nể nang, xin xỏ… Lúc đó chẳng khó khăn gì mà không cấm được".

Trong khi đó, tại địa bàn xã Tứ Dân, Khoái Châu, Hưng Yên gần đây cũng nóng lên với nạn khai thác cát khiến hàng trăm ngôi nhà bị sụt lún, hàng chục héc ta đất màu của bà con bị cuốn trôi. Người dân nhiều ngày lên trụ sở UBND xã kêu cứu. Tuy nhiên chính quyền địa phương cũng đành bất lực trả lời rằng không thể xử lý được.

Ông Nguyễn Văn Tiến, Phó chủ tịch UBND xã Tứ Dân cho rằng: "Việc người dân bức xúc là rất đúng. Tuy nhiên việc cấp giấy phép hoạt động là do UBND tỉnh Hưng Yên ký. Chúng tôi không đủ thẩm quyền đề xử lý. Việc khai thác có đúng giấy phép hay không chúng tôi biết cũng không thể xử lý được. Chúng tôi chỉ biết báo lên chính quyền cấp trên xem xét xử lý".

Việc "cát tặc" lộng hành chính quyền địa phương rất bức xúc nhưng cũng đành "lực bất tòng tâm", bởi họ không có thẩm quyền bắt giữ. Ông Nguyễn Đông Trường - Phó chủ tịch UBND xã Mễ Sở (Văn Giang, Hưng Yên) bức xúc: "Bắt một tên trộm giữa biển người còn được cơ mà. Bắt "cát tặc" với những chiếc tàu hoạt động rầm rộ có gì là khó? Chả lẽ cơ quan chức năng không nhìn thấy, hay không thể bắt được?".

Rõ ràng ý kiến của những người đại diện chính quyền địa phương, địa bàn có "cát tặc" hoạt động là điều đáng suy ngẫm. Việc chống "cát tặc" không khó, có điều cơ quan chức năng có thẩm quyền đã làm quyết liệt hay chưa? Và, có ý thức được hậu quả khủng khiếp của việc khai thác cát bừa bãi hay không mà thôi. Ví dụ đơn giản, nếu các cơ quan chức năng của TP Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương… ngồi lại với nhau, cùng đưa ra phương án phối hợp hành động cụ thể chắc chắn sẽ không còn hiện tượng những người khai thác cát di chuyển từ địa bàn tỉnh nọ sang tỉnh kia mà không xử lý được.

Nhiều ý kiến cho rằng, cần trao thẩm quyền cho chính quyền địa phương, đó sẽ là lực lượng quan trọng hỗ trợ lực lượng chức năng trong việc chống "cát tặc". Chính quyền địa phương, người dân trực tiếp chịu ảnh hưởng mới là người nắm bắt rõ nhất phương thức hoạt động, mánh khóe tinh vi của giới "cát tặc".