Chung tay ngăn chặn thuốc lá ngoại nhập lậu

• Nỗ lực ngăn chặn buôn lậu thuốc lá ở địa bàn phía Nam
• Tìm giải pháp chống buôn lậu thuốc lá địa bàn trọng điểm phía Nam
• Tấn công mạnh mẽ hơn vào các đầu nậu và đường dây buôn lậu thuốc lá

Giật mình về thực trạng buôn lậu thuốc lá

Tình trạng thuốc lá điếu ngoại nhập lậu vào Việt Nam với số lượng ngày càng tăng như vậy đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế đất nước, cụ thể là gây thất thu thuế nặng nề cho ngân sách nhà nước.

Theo đó, năm 2012, con số thất thu thuế khoảng 6.500 tỉ đồng, sang năm 2013 lên 6.700 tỉ đồng và hai năm gần đây, con số đã lên đến khoảng 10.000 tỉ đồng/mỗi năm. Chính vì thế, thuốc lá lậu đã lấy đi trên 20% thị phần trong nước, mất sản lượng nguyên liệu 18.000 tấn/năm (tương đương diện tích trồng 10.000 hecta); làm mất 5 triệu công lao động/năm của nông dân; mất việc làm của 600.000 công nhân lao động/năm... và rất nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng khác.

Có thể thấy những con số như trên đã phản ánh khá rõ thực trạng buôn lậu thuốc lá điếu hiện đang rất phức tạp và ngày càng gia tăng về số lượng và chủng loại ở hầu hết các tỉnh thành trên phạm vi toàn quốc.

Dù thời gian qua, các địa phương mà trực tiếp là Ban chỉ đạo 389 và các lực lượng chống buôn lậu đã ra quân thực hiện quyết liệt và đã thu về những kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, so với lượng thuốc lá lậu tuồn vào trong nước, kết quả đó vẫn còn khá khiêm tốn; đó là chưa nói đến tỷ lệ xử lý hình sự các đối tượng buôn lậu chưa đến 1% trên tổng số vụ bị bắt giữ hàng năm. 

Tại buổi tọa đàm với chủ đề "An toàn - hiệu quả trong phòng chống buôn lậu thuốc lá địa bàn trọng điểm phía Nam"do Báo Công an nhân dân, Văn phòng Thường trực Ban chỉ đạo Quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (gọi tắt là Ban Chỉ đạo 389 quốc gia) và Tổng cục Cảnh sát -Bộ Công an phối hợp tổ chức tại TP Hồ Chí Minh ngày 7-10, Trung tướng Đồng Đại Lộc, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát cho biết, trong 2 năm qua (10/2014 - 9/2016) lực lượng Công an cả nước đã phát hiện bắt giữ 3.979 vụ, tịch thu hơn 9 triệu bao thuốc lá lậu các loại, khởi tố 327 vụ và 438 bị can.

Riêng Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm buôn lậu (C74) từ khi được thành lập vào tháng 6-2015 đến nay đã phát hiện bắt giữ 16 vụ thu giữ 264.770 bao thuốc lá lậu các loại và 206,5 tấn nguyên liệu thuốc lá lậu.

Tuy vậy, tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép mặt hàng thuốc lá vẫn diễn ra phức tạp trên cả ba tuyến biên giới Trung Quốc, Lào và Campuchia. Theo đó, tại địa bàn phía Bắc, tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới diễn ra chủ yếu tại các tỉnh Cao Bằng, Quảng Ninh, Lào Cai.

Tại đây, trên các tuyến đường các đối tượng lợi dụng đêm tối, rạng sáng thuê người mang vác vận chuyển thuốc lá điếu qua biên giới, sau đó sử dụng xe máy vận chuyển hoặc cất giấu trên các xe tải, xe khách vận chuyển vào nội địa tiêu thụ…

Trong khi đó, ở địa bàn miền Trung, buôn lậu thuốc lá đa số diễn ra ở các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Trị…; thủ đoạn chủ yếu là nhập thuốc lá vào khu kinh tế cửa khẩu, hợp thức hóa việc bán hàng cho cư dân biên giới để vận chuyển vào nội địa.

Thuốc lá từ Lào nhập lậu vào Việt Nam còn được các đầu nậu thuê người gửi cõng hàng hóa qua các trạm kiểm soát hoặc dùng thuyền máy vận chuyển hàng dọc theo bờ sông, lợi dụng trời tối, địa hình phức tạp đưa thuốc lá vào điểm tập kết và chia nhỏ, xé lẻ thuốc lá cất giấu hoặc gia cố trên các phương tiện xe khách, xe tải và các loại phương tiện khác.

Đặc biệt, trên tuyến biên giới Tây Nam, tình hình buôn lậu nghiêm trọng chủ yếu diễn ra tại các tỉnh Tây Ninh, An Giang, Long An, Đồng Tháp, Kiên Giang. Các đối tượng buôn lậu thường sử dụng các phương thức thủ đoạn phổ biến là lợi dụng địa hình biên giới phức tạp, có nhiều kênh rạch, đường mòn, lối tắt, dùng lợi ích vật chất lôi kéo người dân tham gia vận chuyển thuốc lá lậu qua biên giới để cất giấu, tập kết, chuyển sâu vào nội địa.

Các đầu nậu thường thuê người theo dõi để báo cho đồng bọn tẩu tán hàng hóa khi các lực lượng chức năng tổ chức bắt giữ. Thuốc lá lậu ở tuyến này chủ yếu cung cấp cho TP Hồ Chí Minh và các tỉnh miền Đông Nam bộ…

Điều đáng nói, tại địa bàn này, các đối tượng vận chuyển, buôn bán thuốc lá lậu gần như công khai, thách thức các nỗ lực chống buôn lậu của các cơ quan vì siêu lợi nhuận. Các đối tượng buôn lậu thuốc lá không chỉ mang vác, vận chuyển bằng phương tiện thô sơ như lâu nay mà dùng cả ôtô, taxi, xe tải, thậm chí xe biển xanh hóa giá từ cơ quan nhà nước.

Tình trạng đối tượng buôn lậu thuốc lá tổ chức thành nhóm điều khiển xe máy chở hàng lậu di chuyển trên đường với tốc độ cao, gây tai nạn giao thông cho người dân, gây bất bình trong dư luận. Nghiêm trọng và đáng ngại hơn, các đối tượng sẵn sàng chống trả lực lượng chống buôn lậu nếu bị phát hiện, ngăn chặn.

Đơn cử như vào trung tuần tháng 9/2016 vừa qua, đã xảy ra vụ đối tượng trong khi tổ chức cướp lại số thuốc lá lậu đã dùng cây đánh khiến anh Nguyễn Kim Danh, cán bộ Đội QLTT số 1, Chi cục QLTT tỉnh Long An, tử vong…

Cần thống nhất trong việc xử lý buôn lậu

Những thực trạng trên cho thấy tính chất cam go, phức tạp trong cuộc chiến chống buôn lậu, bắt nguồn từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Trong đó, có thể kể đến những khó khăn lớn trong công tác chống buôn lậu hiện nay như đa số các địa phương hay đơn vị đều cho rằng thiếu biên chế cán bộ công chức, chiến sĩ làm nhiệm vụ chống buôn lậu; phần lớn thực hiện kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ nên không thể thực hiện thường xuyên công tác chống buôn lậu.

Chẳng hạn như Đội Quản lý thị trường số 1 thuộc Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Long An phụ trách địa bàn biên giới huyện Đức Huệ và huyện Đức Hòa là hai địa bàn rất rộng nhưng biên chế bố trí chỉ có 9 kiểm soát viên phải thực hiện đồng thời nhiều nhiệm vụ, vừa chống buôn lậu, vừa chống gian lận thương mại và hàng giả. Lực lượng Bộ đội Biên phòng vừa thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh biên giới vừa làm nhiệm vụ chống buôn lậu.

Bên cạnh đó, các điều kiện vật chất phục vụ cho công tác chống buôn lậu của các lực lượng chức năng chưa được trang bị đầy đủ nhằm đảm bảo công tác chống buôn lậu đạt hiệu quả cao, và nhất là phải bảo đảm an toàn cho người thực thi công vụ.

Thực tế, một số phương tiện phục vụ công tác chống lậu như ca nô, xe ôtô, công cụ hỗ trợ chưa được trang bị đầy đủ cho các Đội Quản lý thị trường, trong khi đó một số phương tiện được trang bị đã xuống cấp, không đáp ứng yêu cầu công tác.

Một vướng mắc khác cũng khiến các lực lượng chức năng gặp nhiều khó khăn trong công tác phát hiện, xử lý các vụ vận chuyển, tàng trữ thuốc lá lậu, đó là sự thiếu nhất quán trong quy định của Nhà nước liên quan đến xử lý các hành vi buôn bán, tàng trữ, vận chuyển các loại pháo, thuốc lá điếu nhập lậu.

Cụ thể, Nghị định số 124/2015/NĐ-CP của Chính phủ, quy định hành vi buôn bán hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu có số lượng từ 500 bao trở lên thì người có thẩm quyền đang thụ lý vụ việc phải chuyển ngay hồ sơ vụ vi phạm cho cơ quan tiến hành tố tụng hình sự để truy cứu trách nhiệm hình sự; tuy nhiên Thông tư liên tịch số 36/2012/BCT-BCA-BYT-VKSNDTC-TANDTC quy định số lượng làm căn cứ để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi buôn bán, vận chuyển thuốc lá điếu nhập lậu phải từ 1.500 bao trở lên.

Do có sự chồng chéo trong hệ thống văn bản nên hiện nay, việc bắt giữ các đối tượng vận chuyển thuốc lá điếu từ 500 bao trở lên vẫn không khởi tố hình sự được. Vì thế, vướng mắc này cần được sửa đổi, bổ sung làm căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự cho phù hợp…

Theo quy luật hàng năm, thời điểm cuối năm và trước Tết Nguyên đán, hoạt động buôn lậu thuốc lá có xu hướng tăng mạnh. Để góp phần ngăn chặn, hạn chế hoạt động buôn lậu thuốc lá, theo Trung tướng Đồng Đại Lộc, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát, để phòng, chống buôn lậu thuốc lá, Bộ Công an đã chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ thuộc Bộ Công an, Công an các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương mở nhiều cao điểm, đồng loạt ra quân tấn công trấn áp các loại tội phạm buôn lậu.

Tổng cục Cảnh sát đã tham mưu với lãnh đạo Bộ Công an tổ chức nhiều đoàn công tác để kiểm tra đôn đốc Công an các địa phương triển khai thực hiện Chỉ thị số 30 của Thủ tướng Chính phủ; tham mưu với các cấp ủy đảng, chính quyền huy động sức mạnh của hệ thống chính trị vào cuộc, vận động quần chúng nhân dân không tham gia buôn lậu, vận chuyển hàng lậu và tích cực tố giác tội phạm; 

phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng chống buôn lậu của Bộ Công an với lực lượng chống buôn lậu của Hải quan, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát Biển, Quản lý thị trường, cơ quan Thuế và Thanh tra ngành trao đổi thông tin tội phạm, chủ động nắm chắc tình hình địa bàn, tuyến trọng điểm để bắt giữ xử lý các vụ buôn lậu thuốc lá, tạo thành một mặt trận thống nhất, rộng rãi để thực hiện có hiệu quả Chỉ thị 30 của Thủ tướng Chính phủ…