Phải chừa chỗ cho người mất nhà

• Nhà giàu Đại lục đổ xô mua bất động sản Mỹ

Chương trình này  chính xác là một luật được thông qua năm 1971, khuyến khích các nhà thầu xây dựng xây dựng công trình nhà ở tại những vùng thưa người của New York, đổi lại các nhà thầu được giảm thuế.

Trong chương trình này, ngoài số căn hộ được bán theo giá thị trường, các nhà thầu bất động sản phải dành ra 20% căn hộ để bán cho người có thu nhập thấp. Một nửa số căn hộ giá rẻ này từng được phân phối thông qua hình thức bốc thăm, một nửa còn lại được các nhà thầu bán trợ giá cho dân cư địa phương, người già, người tàn tật và các cựu quân nhân (gọi tắt là nhóm 2).

Nay, chính quyền Thị trưởng Bill de Blasio muốn dành thêm không gian (của nhóm 2) cho người đang phải sống ở những nhà tạm. Trong một tòa nhà có 300 căn hộ, điều này có nghĩa 15 căn hộ dành cho người từng bị mất nhà. 

Theo báo New York Times, chính quyền lặng lẽ triển khai chủ trương mới từ vài tuần qua. Nhưng nhiều nhà thầu “bị choáng” khi hay tin, vì họ sợ sự tràn ngập người có vấn đề về ma túy hoặc rượu, hoặc người cần được chăm sóc sức khỏe tâm thần, theo Alvin Schein, một luật sư chuyên về nhà đất đã phản đối chủ trương.

Một số nhà thầu sợ danh tiếng của các công trình của họ bị mờ xỉn, vì sự hiện diện của người từng không có nhà ở. Ron Moelis, Tổng giám đốc nhà thầu L&M Partners-xây cả công trình nhà ở theo giá thị trường lẫn nhà cho người có thu nhập thấp - nói chủ trương mới “phi lý”. 

Vì chủ tòa nhà vẫn có quyền phỏng vấn người thuê căn hộ. Các nhà thầu hoặc nhân viên tiếp thị của họ thường “xét” người thuê có tiền án - tiền sự hay không, hoặc “có vấn đề” về uy tín hay không.

Nhà thầu Gary Barnett không chấp nhận chuyện đổi chủ trương vì một số rất ít người, và chủ trương mới gây nguy hiểm cho chương trình 421-a vốn đã tạo ra hàng chục ngàn căn hộ giá rẻ. Chương trình 412-a đã mất hiệu lực hồi đầu năm 2016, sau cuộc cãi nhau giữa các quan chức chính quyền bang New York với chính quyền thành phố cùng các công đoàn xây dựng, dù đã có hàng chục công trình nhà ở đang được xây và hưởng sự trợ giá qua hình thức giảm thuế.

Ông Barnett cho biết chủ trương mới sẽ tác động đến 555Ten, một tòa nhà 56 tầng sắp xây xong, công tác tiếp thị các căn hộ bán giá thị trường và căn hộ có trợ giá đang được tiến hành. Để được hưởng sự giảm thuế hàng triệu đô-la từ chương trình 421-a, cùng quyền xây dựng tòa nhà cao hơn mức cho phép, ông Barnett đã đồng ý nhường 120 căn hộ (25 % trong tổng số 478 căn hộ) cho người thuê có thu nhập thấp hoặc thu nhập khiêm tốn.

Các quan chức dân cử từng chỉ trích việc ông Barnett trước đây lập “cửa nghèo”-cổng vào tòa nhà cho người thuê được trợ giá-ngăn cách với “cổng giàu” vào dành cho chủ những căn hộ hạng sang  của tòa nhà Extell 33 tầng, và ở nhiều công trình khác. Nhưng ông giải thích: việc lập 2 cổng khác nhau là để bán được căn hộ hạng sang với giá cao nhất, nhằm trợ giá cho các căn hộ bán cho người có thu nhập. Nhưng sau đó, chính quyền cấm mở “cửa nghèo”.

Người phát ngôn của Tòa Thị chính cho biết, chính quyền đang nỗ lực tìm những cách xử lý vấn nạn gia tăng người mất nhà. Một đề xuất là mở rộng chương trình “Sống với các cộng đồng” (LINC) tức tặng tiền cho người sống ở các nhà tạm để họ dùng tiền vào nhiều lựa chọn nơi ở. Nhưng đề xuất này vướng ở chỗ có thể các chủ cho thuê nơi ở không thích tham gia LINC.

Các quan chức chính quyền cố trấn an, nói các căn hộ được trợ giá sẽ không đến tay “người cần được xã hội chăm sóc kỹ”, và các căn hộ sẽ chỉ đến tay người không chịu nổi giá nhà ở New York. 

Ủy viên thị chính phụ trách nhà ở, bà Vicki Been nói rằng: sự thay đổi chủ trương chỉ là một cách giải quyết vấn nạn gia tăng người không nhà, và người thuộc nhóm 2 lẽ ra là người có việc làm, nhưng gần đây bị mất nhà ở những khu vực có xây các công trình nhà ở thuộc chương trình 421-a: 

“Giải quyết tình trạng người không nhà là một vấn đề đạo đức. Chúng ta phải tìm ra cách ổn định những gia đình bị tác động mạnh nhất, đặc biệt là các gia đình có con nhỏ, là những người mà sự học tập và tương lai bị phá vỡ do không còn nhà ở và phải dọn đi”.

Trong 3 năm qua, số người mất nhà, phải sống ở các nhà dành cho người không nhà (do cơ quan quản lý người không nhà giám sát) đã tăng từ 51.000 lên khoảng 60.000 người. Theo Sở Phục vụ người không nhà New York ngày 2-11, hiện có 60.252 người không có nhà ở.