Tiền ảo - Tung chảo hay gia bảo?

• Cảnh báo đối với các loại tiền ảo
• Mỹ mạnh tay với tội phạm tiền ảo
• Thăng trầm của 2 đồng tiền ảo Ethereum và Bitcoin
• Lại trắng tay vì… đa cấp tiền ảo

Chính các chuyên gia kỳ cựu của ngân hàng đầu tư nổi tiếng thế giới Goldman Sachs cũng phải thốt lên: "Dù bạn có tin rằng đầu tư vào tiền ảo là xứng đáng hay không, những đồng USD rất thật đang chảy vào thị trường này và không thể phủ nhận đây là điều đáng để lưu tâm theo dõi".

Vậy, vấn đề đặt ra với chính phủ các nước hiện nay là nên ứng xử như thế nào trước sự xuất hiện của đồng tiền này: cấm cản hay hỗ trợ đưa vào vòng kiểm soát? Với người tiêu dùng và nhà đầu tư, vấn đề đặt ra là liệu việc tích trữ, đầu tư bằng các loại tiền này có an toàn?

Phân trung và tập trung

Để xem xét mức độ an toàn của một đồng tiền ảo, đầu tiên người ta sẽ xét xem đó là đồng tiền tập trung (centralised) hay phân trung (decentralised). Cũng như các loại tiền giấy hiện nay được phát hành bởi ngân hàng trung ương của mỗi nước, tiền ảo tập trung cũng chỉ có một nhà phát hành duy nhất. 

Nhà phát hành này có các quyền hạn tối cao như quy định cách sử dụng của tiền ảo; duy trì sổ cái trung tâm; và có thể chấm dứt việc lưu thông nó. Tỷ giá của loại tiền ảo này có thể được thả nổi theo nhu cầu thị trường hay bị nhà phát hành cố định với một loại tiền nhất định.

Ở mức độ thấp và phổ biến, nó có thể là tiền trong các tựa game trực tuyến nhiều người chơi. Trong mỗi hệ thống game đều có các loại tiền riêng, và đôi khi người chơi phải bỏ tiền thật ra để mua tiền ảo của người chơi khác, sau đó dùng tiền ảo mua các trang bị trong game. Điều hạn chế là tiền ảo trong game chỉ có thể sử dụng trong một mạng lưới web của game đó. 

Ở hình thức cao hơn, nó là các loại tiền ảo đã có ở Việt Nam như Ngân Lượng hoặc Bảo Kim, những loại tiền ảo này được chấp nhận rộng rãi hơn ở một số trang web có liên kết với Ngân Lượng hoặc Bảo Kim. Hiện nay, phần lớn giao dịch tiền ảo trên thế giới liên quan đến các loại tiền ảo tập trung, như Onecoin, “Linden dollar” trong Second Life, PerfectMoney, “WM unit” của WebMoney và “gold” trong trò chơi World of Warcraft...

Trái với tiền ảo tập trung, tiền ảo phân trung là các loại tiền ảo không chịu sự chi phối của một cá nhân/công ty/định chế/tổ chức/cơ quan nào, mà được phân phối ngang hàng, mã nguồn mở và không có cơ quan quản lý tập trung, không có sự giám sát tập trung. Tiền ảo phân trung được tạo ra bởi toàn bộ hệ thống tiền ảo cộng lại, theo tỷ lệ được xác định khi hệ thống được tạo ra và hoàn toàn công khai. Để có được tiền ảo phi tập trung, người ta phải “đào” bằng cách giải các thuật toán.

Thông thường, tiền ảo phân trung được đánh giá an toàn hơn tiền ảo tập trung. Vì sao? Vì với tiền ảo tập trung, mọi quyền “sinh sát” đối với đồng tiền ảo đó đều nằm trong tay một cá nhân hoặc một tổ chức. Lúc đó, số phận của đồng tiền ảo và tài sản của các nhà đầu tư tiền ảo đều phụ thuộc vào hành vi của cá nhân hay tổ chức đó. Giả sử cá nhân hay tổ chức này có hành vi lừa đảo thì tất cả những nhà đầu tư tiền ảo đó đều bị thiệt hại. Còn với đồng tiền phân trung, không cá nhân hay tổ chức nào có thể “một tay che trời” được, nên được đánh giá là an toàn hơn.

Công nghệ phân trung blockchain

Công nghệ tiền ảo phân trung phổ biến được biết đến hiện nay là blockchain (chuỗi khối). Blockchain là một cuốn sổ cái ghi lại tất cả các giao dịch. Dữ liệu trong cuốn sổ cái liên tục được mạng lưới máy tính ngang hàng trên thế giới cập nhật và bảo trì. 

Cuốn “sổ cái” này là cơ sở dữ liệu phân cấp lưu trữ thông tin trong các khối thông tin được liên kết với nhau và mở rộng theo thời gian. Mỗi khối thông tin đều chứa thông tin về thời gian khởi tạo và được liên kết tới khối trước đó, vì vậy cơ sở dữ liệu này được gọi là chuỗi khối. Blockchain được thiết kế để chống lại việc thay đổi của dữ liệu: Một khi dữ liệu đã được ghi thì sẽ không có cách nào thay ðổi ðýợc nó.

Blockchain ðýợc ðảm bảo nhờ cách thiết kế sử dụng hệ thống tính toán phân cấp với khả nãng chịu lỗi byzantine cao. Vì vậy, sự đồng thuận phân cấp có thể đạt được nhờ blockchain. Do đó, blockchain phù hợp để ghi lại những sự kiện, hồ sơ y tế, xử lý giao dịch, công chứng, danh tính và chứng minh nguồn gốc. Việc này có tiềm năng giúp xóa bỏ các hậu quả lớn khi dữ liệu bị thay đổi trong bối cảnh thương mại toàn cầu.

Blockchain đầu tiên được phát minh và thiết kế vào năm 2008 bởi Satoshi Nakamoto, và nó được hiện thực hóa vào năm sau đó như là một phần cốt lõi của đồng tiền ảo Bitcoin (BTC), khi công nghệ blockchain đóng vai trò như một cuốn sổ cái cho tất cả các giao dịch. 

Qua việc sử dụng mạng lưới ngang hàng và một hệ thống dữ liệu phân cấp, Bitcoin blockchain được quản lý tự động. Việc phát minh ra blockchain cho Bitcoin đã làm cho nó trở thành loại tiền tệ kỹ thuật số đầu tiên giải quyết được vấn đề double spending (chi tiêu gian lận khi một lượng tiền được dùng 2 lần). Công nghệ này của Bitcoin đã trở thành nguồn cảm hứng cho một loạt ứng dụng khác.

Blockchain là một cơ sở dữ liệu phân tán vô chủ; các máy tính liên tục thực hiện việc kiểm toán độc lập bằng cách xác minh dữ liệu nhận tới và so sánh với chữ ký của giao dịch đó. Càng có nhiều máy tính tham gia vào hệ thống ngang hàng cho blockchain thì sức mạnh xử lý và độ an toàn của hệ thống blockchain đó càng cao.

Cuộc cách mạng mà blockchain đem lại thể hiện rõ ở nhiều lĩnh vực khác nhau và không chỉ giới hạn ở ngành tài chính. Với yếu tố linh hoạt đáng kinh ngạc, tiềm năng thật sự của blockchain mới chỉ được khám phá ở một mức độ hạn hẹp nhất định. Một khi sự thiết thực của blockchain được các chính quyền công nhận và blockchain được tích hợp vào các công việc chính quy như ngành thuế, những dự án "kết nối vạn vật" hay bảo vệ bản quyền trí tuệ v.v… Khi đó, bức tranh tổng thể về blockchain mới phần nào được trải ra.

Cho đến nay, blockchain đã được thừa nhận là một trong những tính chất không thể thiếu của đồng tiền ảo phân trung. Nói cách khác, khi giới thiệu một đồng tiền ảo phân trung, người ta phải chứng minh được nó dựa trên công nghệ blockchain. Có một số đồng tiền tập trung, nhưng vì muốn lôi kéo nhà đầu tư, đã rêu rao rằng được dựa trên công nghệ blockchain. Kỳ sau chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một số đồng tiền ảo là phân trung thật và giả danh phân trung.

(Còn tiếp...)