60 năm "gác cửa tử" trên dòng Thạch Hãn

Lọt lòng mẹ trên chiếc thuyền nan của gia đình đã 4 đời làm nghề chài lưới, 18 tuổi, ông là tay thợ lặn nổi tiếng khắp vùng. Cưới vợ, ra riêng, cha mẹ cho chiếc thuyền thêm vài tay lưới rồi lênh đênh xuôi ngược trên các dòng sông kiếm kế sinh nhai. Trong một lần cùng vợ ngược dòng Thạch Hãn lên vùng chiến khu Ba Lòng, bỗng nghe tiếng kêu cứu phía sau, ông quay thuyền lại rồi lao mình xuống nước cứu sống một cô gái trẻ. "Năm ấy tui 19 tuổi" - ông bảo.

Từ đó cứu người chết đuối như một duyên nợ gắn liền cuộc đời sông nước của ông cho đến bây giờ. Năm nào cũng có, nhiều thì trên 10 người, ít cũng vài ba người. "Người làm nghề chài lưới trên sông rất sợ lời nguyền cứu người hại mình nên mấy chục vạn chài ở đây chỉ có mình tui dám bước qua lời nguyền ấy để cứu người chết đuối". Những năm chiến tranh, ban ngày ông cùng gia đình làm nghề chài lưới, ban đêm ông bí mật xuôi thuyền về vùng hạ lưu làm nhiệm vụ đưa cán bộ hoạt động cách mạng qua sông, vận chuyển lương thực, vũ khí lên chiến khu.

Ngày ngày trên con đò làm nghề chài lưới, hễ nhìn thấy người bị nạn là ông lập tức nhảy xuống sông cứu đưa vào bờ, nhẹ thì tự hô hấp cho nạn nhân, nặng thì đưa đến bệnh viện cấp cứu. Mới đây, chị Đoàn Thị Bòn trong lúc đi vớt rong đã bị sẩy chân rơi xuống vực sâu. Người chồng lao theo nhưng không cứu được vợ, cả hai bị chìm dần, rất may ông Cơ lao ra, lặn xuống vớt cả hai vợ chồng chị Bòn vào bờ và kịp thời cứu sống. Hay như trường hợp ông Cường ở xã Triệu Thượng kế bên trên đường dự một đám giỗ trở về, khi thuyền ra giữa sông, sóng gió nổi lên làm lật thuyền, ông vẫy vùng trong dòng nước xoáy. Nghe tiếng kêu cứu, ông Cơ bỏ dở bát cơm dùng chiếc thuyền nan ra lặn cứu.

Theo kinh nghiệm của ông Cơ, người chết đuối thường vùng vẫy rất mạnh, nhiều trường hợp tự vẫn thì tỏ thái độ chống cự quyết liệt. Do đó, không nên cho họ ôm vào người mình vì như thế sẽ dìm cả hai xuống đáy. Mỗi lần cứu phải lặn xuống tận đáy, đạp một cái thật mạnh để lấy đà trườn tới chủ động nắm lấy tay, túm tóc hoặc quần áo của họ kéo lên mới an toàn.

Không chỉ "cướp" khỏi lưỡi hái thủy thần cả trăm sinh mạng, ông còn làm công việc mà nhiều người e ngại là vớt xác chết. Chạy thuyền trên sông hễ thấy tử thi là ông nhảy xuống vớt đưa vào bờ nhang khói, rồi báo chính quyền. Nhiều nạn nhân chết lâu ngày đang trong quá trình phân hủy. Những lần lặn vớt như thế khi về nhà ông không thể nào ngồi vào mâm cơm cùng gia đình. "Ui chao! Thời buổi giặc giã chiến tranh thuyền đò trúng đạn, người chết biết bao nhiêu mà kể. Có ngày trên một đoạn sông mấy cây số thôi mà hàng chục xác chết, một chắc tui nhảy xuống vớt lên bờ".

Do nắm được quy luật dòng chảy, thuộc như lòng bàn tay các vị trí xung yếu trên tuyến sông này nên ông đoán rất chính xác nạn nhân mắc kẹt chỗ nào, sâu hay cạn. Biết tiếng ông, thân nhân của nạn nhân xấu số ở các xã trong vùng phía hạ lưu sông Thạch Hãn đều tìm đến nhờ cậy ông. Nắng, mưa, gió rét hay nửa đêm khi có người cầu cứu là ông vùng dậy đi ngay. Đầu tháng 7 vừa qua, chị N.T.N ở An Lộng bức xúc chuyện gia đình đã ra đoạn sông ở Triệu Ái tự vẫn, nhờ ông Cơ nên hai ngày sau gia đình mới tìm thấy thi hài. Theo ông Cơ, "người chết đuối trong vòng 3 ngày thì thường chết trong tư thế ngồi, tóc tai rũ rượi trông rất sợ hãi. Mỗi lần lặn xuống vớt lên phải tác động một lực thật mạnh vào tử thi mới kéo lên được". Hỏi về khoản bồi dưỡng mỗi lần cứu người và vớt xác, ông lắc đầu dứt khoát: "Từ ngày tui cứu người, vớt xác đến nay chưa có khi mô tui lấy tiền của họ. Đã làm việc nghĩa thì đừng nghĩ đến lợi ích cá nhân và muốn làm phúc cho đời thì cũng chẳng cần chi phải nhớ họ, cũng chẳng cần để họ trả ơn".

Hơn 60 năm làm phúc cho đời, giành lại sự sống từ lưỡi hái thủy thần cho không biết bao nhiêu sinh mạng, nhưng nghiệt ngã thay, gia đình ông lại gánh chịu tai ương. Hai đứa con gái cùng đứa cháu nội bị thủy thần cướp đi mạng sống cách đây 20 năm. Ông Cơ vẫn còn nhớ mãi cái đêm định mệnh ấy, đó là năm 1985, cơn bão số 8 ập vào. Hôm ấy, sau khi đưa khách lên thị xã Đông Hà, hai cha con ông nhổ neo rời bến, nhưng đi được 2 cây số, thuyền của ông bị nhấn chìm. Trong đêm tối loay hoay đưa thuyền vào bờ, không may con gái ông bị dòng nước xoáy nhấn chìm. Vớt được xác con đưa lên thuyền tiếp tục về nhà, nhưng đến ngã ba Gia Độ hay tin đứa con gái lấy chồng ở Cửa Việt đêm ấy cũng bị nước lũ cuốn trôi. Tai họa đến thế là cùng, nào ngờ chỉ sau một năm, đứa cháu nội 6 tuổi rơi xuống sông trước cửa nhà, tử nạn. Trái tim ông Cơ như hóa đá. "Tui cứu người ta, nhưng con cháu tui thì chẳng ai cứu được", ông Cơ lau nước mắt nghẹn ngào.

Đội thuyền 30 chiếc hành nghề chở khách của ông Cơ cách đây 5 năm đã chuyển sang nghề khai thác cát sạn vì làm ăn thua lỗ, chỉ còn lại một chiếc đò khách của ông Cơ, nhưng mỗi tuần ông chỉ chạy được hai chuyến lên Đông Hà. Trừ chi phí, trung bình mỗi chuyến kiếm được khoảng 20.000 đồng. Cuộc sống gia đình ông vẫn còn nghèo, 5 miệng ăn trong nhà chủ yếu dựa vào cậu con trai làm thợ hồ. Khó khăn là vậy nhưng mỗi khi chính quyền xã, thôn, dân làng cần đến, ông vẫn sẵn sàng phục vụ từ tang điếu, cưới xin đến cứu trợ mà đôi khi chẳng cần tiền công. Đặc biệt, vào những ngày lũ lụt, thuyền của ông Cơ luôn được trưng dụng để ứng trực cho huyện, xã để cứu hộ, cứu nạn… "Làm phúc cho đời thì không quản chi tuổi tác, có sức chừng mô cống hiến chừng nấy", ông Cơ quả quyết