Làng... mắc bệnh hiểm nghèo

Trưởng Công an xã Sơn Trường Lê Văn Hán, đích thân dẫn chúng tôi về làng Đá Dông. Dọc đường Hồ Chí Minh, khi cách trung tâm xã chừng 3 cây số, anh Hán dẫn chúng tôi vào nhà Phó Công an xã Đoàn Xuân Liên mời anh đi cùng.

Chúng tôi rẽ lên phía thượng nguồn để tìm già làng Nguyễn Đình Phúc (Chủ tịch xã Sơn Trường từ năm 1967-1970-TG). Nhà của già làng Nguyễn Đình Phúc nằm trên một quả đồi cao, xe máy phải cài số 1 mới lên tới được sân nhà già.

Già Phúc kể: Khoảng 100 năm về trước, vùng này còn hoang sơ lắm. Năm 1927, vợ chồng cụ Nguyễn Thành (thân sinh già Phúc - TG) và vợ chồng cụ Nguyễn Hào cùng một vài bà con ngụ các xã vùng xuôi như: Sơn Phúc, Sơn Diệm, Sơn Phú vào đây lập nghiệp...

Vì đồi núi hoang vu, lại lắm sim, nhiều mua; nên cụ Thành, cụ Hào đặt cho làng mới cái tên Trường Sim. Làng Trường Sim được các cụ quy định trong phạm vi 4 hòn núi: Hòn Chồi, Đá Dông, Tràm Mốc và Nàng Rưng.

Cuộc sống yên lành của làng Trường Sim cứ phát triển theo năm tháng. Nhưng đã 20 năm nay, bệnh ung thư “tự nhiên” bùng phát mạnh, đã làm nhiều người ở hòn Đá Dông mắc bệnh nổi những u, những bướu.

Ông Nguyễn Xuân Hợi, Xóm trưởng, và ông Đoàn Xuân Thị, Bí thư Chi bộ xóm Trường Sim, cho biết, bệnh ung thư chỉ hoành hành trong một số gia đình thuộc sườn phía tây hòn Đá Dông. Hòn Đá Dông hiện có 15 hộ, với 57 nhân khẩu cư trú.

Gần đây, sườn tây của Đá Dông có tới gần chục người mắc bệnh u, bướu. Điển hình là cụ Nguyễn Thị Lệ, năm nay 85 tuổi. Cách đây hơn 6 năm, ở cổ của cụ bỗng nổi lên một hạch và to dần. Đến nay, cái u của cụ đã to bằng quả đu đủ, chèn toàn bộ phần họng, không thể ăn uống được. Mọi việc để nuôi dưỡng cơ thể phải nhờ một ống dẫn thông qua mũi! Cuộc sống của cụ Lệ chỉ còn được tính bằng ngày.

Rời nhà cụ Lệ, chúng tôi sang nhà ông Phạm Đình Dưỡng. Ông Dưỡng bị ung thư vòm họng từ tháng 6/2006. Mới 57 tuổi, mà nom ông như ngoài 70. Vợ ông Dưỡng cũng bị 1 bướu ở cổ. Gia đình ông Dưỡng được 4 người con, lớn nhất 23 tuổi, bé nhất 9 tuổi. Cô con gái quanh quẩn vào ra chăm nom bố mẹ, các cháu nhỏ hiện đã nghỉ học, đi làm kiếm tiền phụ giúp bố mẹ. Kinh tế gia đình ngày càng khánh kiệt.

Theo bà con ở sườn phía tây hòn Đá Dông, vào năm 1983, bà con trong xóm đang khỏe mạnh, tự nhiên lăn đùng ra ốm. Ở cổ, ở họng nổi hạch và to dần. Bà con đã phải bán cả trâu bò, lợn gà đi khắp các bệnh viện huyện, tỉnh và cuối cùng  là Bệnh viện K Trung ương để khám, chữa.

Trong 23 năm, với 15 hộ dân đã có ít nhất 16 người mắc bệnh ung thư, trong đó có một số người như: ông H., ông  K., bà Đ. đã chết vì ung thư vòm họng; chị Ng bị chết vì ung thư máu. Hiện hòn Đá Dông còn gần 10 người mắc bệnh ung thư; mà chủ yếu là ung thư vòm họng và ung thư máu...

Ông Lê Xuân Cúc, Chủ tịch UBND xã Sơn Trường, cung cấp cho chúng tôi một số “dữ liệu” của xã: Đá Dông là một ngọn đồi, phía nam là khe Vàng Dành. Xã có mỏ sắt lộ thiên, trữ lượng khoảng 7 triệu tấn. Mỏ sắt nằm trên địa bàn xóm 8, cách Đá Dông khoảng 2km về phía thượng nguồn. Nghĩa là, nước từ vùng mỏ sắt, chảy qua địa phận làng mà nhà ai cũng chỉ đào một cái giếng đất để lấy nước ăn uống, sinh hoạt.

Những năm từ 1965 đến 1975, vùng Đá Dông còn có một kho thúc mầm của HTX nông nghiệp. Một thời gian, HTX còn sử dụng kho này đựng thuốc trừ sâu. Theo bà con cho biết, hiện nay, mỗi khi thời tiết thay đổi vẫn còn phảng phất mùi thuốc trừ sâu.

Được biết trong 10 năm qua, tỉ lệ mắc bệnh ung thư ở khu vực Đá Dông cao hơn nhiều so với 9 xóm khác trong xã. Gần đây, các cơ quan chức năng ở Hà Tĩnh như Y tế dự phòng, Sở Tài nguyên môi trường... đã về vùng Đá Dông tìm hiểu, nghiên cứu...

Theo nguyện vọng của Đảng ủy và chính quyền xã Sơn Trường và đặc biệt là bà con vùng Đá Dông rất mong các nhà khoa học sớm vào cuộc nghiên cứu tìm ra nguyên nhân dẫn đến căn bệnh chết người này