Một huyền thoại của lòng thuỷ chung

Trận đánh ngày 4/4/1965 được hãng tin Pháp AFP (ngày 5/4) đưa tin: "Máy bay phóng pháo F105 là loại máy bay hiện đại nhất của không quân Mỹ. Thế mà hôm qua rõ ràng bị thua máy bay MiG lạc hậu hơn". Biên đội bắn rơi hai máy bay F105D ngày ấy gồm Biên đội trưởng (số 1) Trần Hanh, số 2 - Phạm Giấy, số 3 - Lê Minh Huân, số 4 - Trần Nguyên Năm.

Trong cuộc chiến đấu sinh tử ấy, các phi công Phạm Giấy, Lê Minh Huân, Trần Nguyên Năm đã anh dũng hy sinh ngay sau khi hạ được hai chiếc F105D của Mỹ. 42 năm sau ngày phi công Trần Nguyên Năm hy sinh, chúng tôi tìm về thăm quê hương ông ở Diễn Hồng, Diễn Châu, Nghệ An. Trong ngôi nhà nhỏ ven QL1A, vợ ông - bà Phạm Thị Mai vẫn một đời lặng lẽ, âm thầm chung thủy thờ chồng.

Mối lương duyên của hai người hàng xóm

Năm 1953, khi đó Phạm Thị Mai là một thiếu nữ xinh đẹp 18 tuổi như hoa khôi của làng, hằng ngày, cô thường theo mẹ ra chợ phụ giúp bán hàng. Trần Nguyên Năm cũng là một chàng trai tráng kiện, tuấn tú, đang học lớp năm tại Quỳnh Lưu. Thấy đôi con trẻ quấn quýt, ríu rít bên nhau, hai cụ có vẻ ưng lòng và âm thầm "ký kết" hôn nhân cho hai đứa.

Đang học lớp 5 ở Quỳnh Lưu, bố mẹ đánh điện xin phép trường cho Năm về cưới vợ. Về đến nhà anh mới ngã ngửa, hóa ra vợ mình không ai xa lạ mà là con gái cô hàng xén mà anh đã cảm mến từ lâu. Khi đó Năm tròn mười chín, còn Mai bước sang tuổi mười tám.

Một năm sau, tháng 2/1954, thời điểm này ở chiến trường Điện Biên Phủ đang bước vào giai đoạn cam go ác liệt, đang học dở, Trần Nguyên Năm xung phong đi bộ đội, tham gia vào Trung đội pháo cao xạ, Đại đoàn 308.

Ngày chiến thắng của quân và dân ta đang đến gần, nhưng sự tổn thất, mất mát, hy sinh của ta cũng lớn. Trong một trận bị trúng pháo địch oanh kích, khẩu đội anh hy sinh gần hết. Trong lúc cõng đồng đội bị thương đi cấp cứu thì dính tiếp loạt pháo kích nữa của địch. Người thương binh hy sinh tại chỗ và Trần Nguyên Năm may mắn thoát chết.

Anh gục xuống vì đau đớn, anh nợ người đồng đội ấy một sinh mạng. Anh thầm hứa với người liệt sỹ ấy cái mạng này sẽ trả thù thay cho các đồng đội đã ngã xuống vì độc lập, tự do của nước nhà.

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, tháng 3/1956, Trần Nguyên Năm được chọn sang Trung Quốc đào tạo phi công lái máy bay chiến đấu. Nhận chỉ thị của cấp trên, Trần Nguyên Năm ghé thăm nhà ba ngày. Anh nói với mọi người là chuẩn bị đi làm công nhân ở xa.

Sang đến Trung Quốc, Năm viết thư đều đặn cho vợ, mỗi tháng một lá và chỉ dám nói những vấn đề sức khỏe, không nói đến nhiệm vụ vì sợ ai đó vô tình đọc thư thì lộ bí mật.

Tháng 6/1961, lần đầu tiên sau 5 năm xa cách, Năm được về phép thăm gia đình. Thấy vợ vất vả, anh cũng không đành lòng, nhiều hôm thức cùng Mai xay lúa, giã gạo đến gần sáng. Bận đó, anh chỉ ở nhà được mười ngày.

Nghị lực sống của người phụ nữ góa chồng

Ngay sau trận chiến đấu sáng 4/4/1965, cháu rể của Trần Nguyên Năm, cũng là người được đào tạo kỹ thuật máy bay tại Trung Quốc và cùng thuộc biên chế Trung đoàn C.21 là người biết tin chú Năm hy sinh.

Khi Trần Hanh hạ cánh an toàn xuống một bãi đất phía Tây Nghệ An thì người cháu được lệnh đi thu hồi máy bay về đơn vị. Lúc đi qua nhà có ghé vào thăm, thím Mai dò hỏi thăm tin tức của chồng, nhưng anh chỉ dám nói bóng gió rằng "chiến tranh mất mát, hy sinh nhiều lắm thím ơi!".

Vợ chồng bà Phạm Thị Mai hồi trẻ.

Ba tháng sau, Mai nhận được tin chồng hy sinh. Mai choáng váng, lòng đau quặn thắt như người mất hồn lạc giữa vòng tay của đồng nghiệp và xóm giềng. Buổi tối hôm đó xã tổ chức làm lễ truy điệu Năm. Mai chỉ gượng lết đến bên bàn thờ mà khóc rồi ngất lịm. Mai càng đau xót hơn là chồng hy sinh mà xác cũng không trọn vẹn, cả ba đồng đội chỉ tìm thấy được một ít thi thể đưa về mai táng tại Nghĩa trang Văn Điển.

Có những lúc lủi thủi một mình, nỗi cô quạnh và sự nhớ thương lại ùa về trong tâm hồn người góa phụ. Có thời điểm bi quan đến cực độ, Mai đã nghĩ đến việc quyên sinh, nhưng khi nghĩ đến nghị lực của chồng lúc còn sống nên Mai lại gượng dậy.

Thấy hoàn cảnh Mai, lúc đó cũng có nhiều người đàn ông thương cảm, muốn chia sẻ nhưng Mai không chịu. Mai sống vậy để thờ chồng. Hằng ngày, Mai tìm thấy niềm vui trong từng công việc, hạnh phúc khi chữa bệnh cho nhân dân.

Cuộc sống cứ bình lặng trôi đi, cô Mai xinh đẹp ngày nào giờ đã là bà lão 73 tuổi, hằng ngày vui vầy cùng con trẻ làng trên xóm dưới. Năm 2000, được sự giúp đỡ của Tổng Công ty Bay dịch vụ Việt Nam và chính quyền xã Diễn Hồng, Diễn Châu, Nghệ An, đã xây cho bà một ngôi nhà ngói hai gian khang trang trong một khoảnh đất mới ven QL1A.

Đây là chút động viên, an ủi nhỏ bé trước sự mất mát hy sinh lớn lao của người chồng - liệt sỹ phi công đã trọn một đời sống, chiến đấu, hy sinh cho độc lập tự do của nước nhà.

Trước đây, khi còn khỏe, hằng năm bà vẫn thường ra Hà Nội thắp hương cho chồng trong những ngày giỗ. Còn giờ thì có tuổi rồi, vài ba năm bà mới đi được một lần. Bà thì bao giờ vẫn vậy, vẫn một lòng chung thủy với chồng, dẫu mang tiếng vợ chồng 10 năm nhưng khoảng thời gian ở bên nhau chưa đầy 3 tháng. Vậy nhưng bà vẫn hạnh phúc và tự hào với người chồng của mình, bà hạnh phúc với những chiến công của bộ đội không quân đã làm nên chiến thắng vĩ đại, trong đó có một phần máu xương của người chồng và sự hy sinh thầm lặng của người vợ