Một nữ tiến sĩ 14 năm tìm hiểu bí mật của các ngự y

Bài thuốc cung đình và căn bệnh khó nói của đàn ông "đến tuổi"

Một trong những vị thuốc được ngự y trong các triều đình xưa rất tâm đắc, thường sử dụng để chữa trị một số căn bệnh cho các vị  quan thái giám và cung tần mỹ nữ là dùng lá cây TNHC. TNHC là một loại thảo mộc thuộc loài náng lá rộng, cao từ 40-60cm, được trồng ở nhiều vùng trên cả nước và sử dụng như một loại thuốc có tác dụng làm hạn chế sự phát triển của khối u ở tử cung và tuyến tiền liệt. Trong hoàng cung xưa, các quan ngự y điều trị bằng cách sử dụng liều lượng 3 lá mỗi ngày (tương đương 8g lá khô), dùng 7 ngày - nghỉ 7 ngày. Một đợt điều trị là 63 ngày.

Nam giới khi cao tuổi có rất nhiều người bị chứng bệnh u xơ tuyến tiền liệt (hay còn gọi là phì đại lành tính tuyến tiền liệt). Căn bệnh này làm cho bệnh nhân rất khó chịu, gây rối loạn tiểu tiện, tiểu nhiều lần trong đêm, hay tiểu ra máu, mức độ nặng có thể gây ra ung thư. Trên thế giới hiện cũng còn gặp rất nhiều khó khăn trong việc điều chế ra những loại thuốc thực sự công hiệu để điều trị căn bệnh này.

Trước đây ở Việt Nam, các bác sĩ thường chỉ định cho bệnh nhân dùng TADENAN, PEMISON (làm mềm bướu), FINASTERIDE (làm nhỏ bướu) và loại được xem là hữu hiệu hơn cả là XATRAL (làm mở rộng cổ bọng đái)... Ngoài ra, bệnh  này có thể điều trị bằng phẫu thuật, nhưng do số lượng bệnh nhân quá đông, phẫu thuật không thể đáp ứng được, hơn nữa phần lớn người cao tuổi mắc bệnh này khi đã bị mắc một số bệnh khác như: tiểu đường, cao huyết áp... nên việc dùng phương thuốc, nhất là có nguồn gốc từ thảo dược, sẽ thuận lợi hơn cả.

CRILA - kết quả của 14 năm nghiên cứu

Ngay từ thời còn là sinh viên Đại học Dược Hà Nội, những bài thuốc Đông y đã có sức hút kỳ lạ với cô nữ sinh Nguyễn Thị Ngọc Trâm, đặc biệt là những bài thuốc của các quan ngự y trong triều đình xưa. Năm 1984, chị đã trúng tuyển trong kỳ thi tuyển chọn nghiên cứu sinh toàn quốc và được Bộ Giáo dục -Đào tạo cử sang Bulgaria học tập. Sau hơn 14 năm miệt mài nghiên cứu ở nước ngoài kết hợp với nghiên cứu ở trong nước với ba đề tài cấp Bộ như: "Nghiên cứu hoàn thiện quy trình công nghệ chiết xuất Alcaloid toàn phần từ lá cây TNHC (Crinum Latifolium L.), dùng làm nguyên liệu sản xuất thuốc điều trị u xơ tuyến tiền liệt, u xơ tử cung", "Nghiên cứu tác dụng sinh học và bào chế viên nang cứng từ cao khô Alcaloid toàn phần của lá cây TNHC trong điều trị u xơ tuyến tiền liệt", "Đánh giá tác dụng điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt bằng viên nang TNHC", trước hết chị đã có được những nhận dạng và mô tả về cây TNHC, hoàn thành việc phân loại để phân biệt với cây náng khác ở Việt Nam, đồng thời xác định thành phần, cấu trúc hóa học của những Alcaloid, xác định được một quy trình tối ưu chiết xuất những Alcaloid có tác dụng ức chế sự tăng trưởng của tế bào ung bướu.

Thời gian này, ở Việt Nam chưa có những phương tiện, công cụ hiện đại để giúp cho quá trình nghiên cứu. Do đó, việc nghiên cứu hầu như được thực hiện tại Viện Hàn lâm khoa học Bulgaria và Viện Hóa học, hóa sinh học và các hoạt chất chống ung thư và AIDS, cùng với nhiều cộng sự nước ngoài như: D.Fuchs, Giáo sư -Viện sĩ Simeon Popov, Ezvetkova... Những kết quả sau khi nghiên cứu thành công đã được chuyển về Vệt Nam vào năm 1996 để kiểm chứng và tiếp tục thực hiện theo sự chỉ đạo của Vụ Quản lý khoa học - Bộ Y tế. Từ những kết quả nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng đã được  Hội đồng khoa học công nghệ Bộ Y tế công nhận, kết quả tốt và khá đạt 89,18%, đã được Cục Quản lý dược - Bộ Y tế cấp số đăng ký lưu hành toàn quốc. Sản phẩm có tên thương mại là CRILA.

Viên nang CRILA ngoài tác dụng điều trị bệnh u xơ tuyến tiền liệt còn có tác dụng điều trị bệnh u xơ tử cung, đã được Bệnh viện Phụ sản Trung ương thử nghiệm lâm sàng trên 50 người bệnh. Kết quả đạt được rất tuyệt vời: 95,2% bệnh nhân đã chọn CRILA vì muốn tránh phẫu thuật.

Xuất hiện TNHC… bên hông chợ Lớn

Để tìm hiểu thực tế, tôi tạt vào một cửa hàng thuốc Đông y trên đường Triệu Quang Phục, quận 5, Tp.HCM. Sau một hồi dò xét, chị bán hàng vào trong nhà đem ra mấy hộp thuốc và tận tình hướng dẫn cách sử dụng như một lương y thứ thiệt. Theo chị, tôi phải sử dụng kết hợp ba loại thuốc là TNHC (có ghi rõ Crinum Latifolium L.), "Tiêu độc viêm tán uất hoàn", "Can huyết hoàn" với thông tin nổi bật nhất được ghi trên nhãn là công dụng, chủ trị trên dưới 15 "bệnh" khác nhau như: hành huyết, tán ứ, tiêu thũng, tiêu viêm, u xơ tử cung, u vú, u xơ tuyến tiền liệt, bướu cổ, viêm gan siêu vi A, B, C... và đặc biệt là có thể chữa được ung thư giai đoạn sớm. Đáng lo ngại nhất là trên vỏ hộp không có bất cứ thông tin nào khác như: hạn dùng, nơi sản xuất, số đăng ký... ngoài cái tên vị lương y bào chế ra nó. Căn cứ vào những dấu hiệu này có thể thấy đây là những loại thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ, không có số đăng ký và đương nhiên cũng chẳng có tiêu chuẩn nào.

Dạo qua nhiều cửa hàng khác nhau tại khu vực này, chúng tôi đều thấy có bán sản phẩm từ TNHC như vậy. Từ nơi bán thuốc Đông y nguyên liệu cho đến những cửa hàng bán thuốc thành phẩm đều có bán loại "hàng" này và tất cả đều giống nhau là được cất kín trong nhà. Ngoài ra, ở đây còn bán cả lá TNHC khô, mà theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Trâm thì cây TNHC rất khó nhận biết, chỉ có thể phân biệt khi cây ra hoa. Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện chỉ có "Trà túi lọc TNHC và viên nang CRILA - TNHC" của Trung tâm Nghiên cứu, sản xuất, phát triển dược phẩm CRINA, thuộc Công ty Dược liệu TW2 là có nguồn gốc xuất xứ, số đăng ký rõ ràng là tin cậy được, vì nó đã trải qua một quá trình nghiên cứu và kiểm nghiệm nghiêm túc của Bộ Y tế.

Để có một sản phẩm dược phẩm được công nhận và cấp số đăng ký là cả một quá trình nghiên cứu vất vả trong nhiều năm. Khi thành công, công trình của chị Trâm đã được một số hãng dược phẩm nước ngoài đánh giá cao và sẵn sàng bỏ ra một khoản tiền lớn để mua lại quy trình công nghệ này, nhưng chị đã từ chối vì chị mong muốn khi sản phẩm này ra đời, đối tượng đầu tiên mà chị phục vụ chính là người dân của đất nước mình và từng bước khẳng định trên thị trường dược phẩm trong nước và quốc tế. Rất cần những biện pháp hữu hiệu để bảo vệ công trình quý giá này khỏi những hình thức cạnh tranh không lành mạnh làm ảnh hưởng đến uy tín của sản phẩm