Mừng Quốc khánh trên quê hương Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Người Lệ Thủy vẫn thường nhắc nhở nhau “Dù ai đi đâu về đâu/ Mồng 2-9 cũng mong về nhà/ Về xem lễ hội quê ta/ Dưới sông bơi chải nhà nhà cờ bay…”. Người Lệ Thủy các dịp khác có thể không về, nhưng ngày 2-9 mừng Tết Độc lập thì dù ở đâu xa ngái họ cùng tìm mọi cách trở về quê hương.
Tết Độc lập ở Lệ Thủy gắn bó với lễ hội đua thuyền trên sông Kiến Giang, một lễ hội có từ hơn 500 năm trước. Lễ hội “Đua thuyền truyền thống huyện Lệ Thủy” từng được Tiến sĩ Dương Văn An đời nhà Mạc ca ngợi trong “Ô châu cận lục”.
| Lễ hội đua thuyền ở Lệ Thủy thu hút hàng vạn người cổ vũ bên bờ sông Kiến Giang. |
Nhưng phải đến ngày 2-9-1946, khi Lệ Thủy tổ chức mừng Tết Độc lập, cách mạng thành công, từ đó đến nay, vào dịp Quốc khánh 2-9, lễ hội đua thuyền lại được tổ chức trong toàn huyện. Năm nay, lễ hội đua thuyền Lệ Thủy được tổ chức long trọng, bởi ngày 27-8, lễ hội đua thuyền Lệ Thủy đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia.
Trước Tết Độc lập khoảng một tuần, nhiều người dân ở huyện lúa Lệ Thủy đã tất tả chuẩn bị đón Tết. Các thôn, xóm treo cờ Tổ quốc đỏ rực các đường làng. Nhà cửa, đường sá đều được quét dọn, vệ sinh sạch sẽ để chuẩn bị đón con em ở xa về ăn Tết. Ngày 1 và mồng 2 tháng 9, người dân Lệ Thủy thức dậy thật sớm làm mâm cơm cúng tổ tiên, ông bà tưởng nhớ các bậc có công với nước.
Nhiều người đến chùa cầu quốc thái dân an, và đến các nghĩa trang liệt sỹ thắp hương ghi nhớ công ơn những người đã hy sinh để cho mọi người được đón Tết Độc lập sum vầy. Những lễ hội độc đáo, những nghi thức văn hóa tâm linh, báo công, báo hiếu với gia tộc tổ tiên, giáo dục truyền thống cách mạng được người dân Lệ Thủy tổ chức vào dịp này, chính vì vậy nên con em Lệ Thủy dù ở đâu cũng muốn quay về.
Sau khi sum vầy bên mâm cơm gia đình, người Lệ Thủy kéo nhau về chật cứng 2 bên bờ sông Kiến Giang xem, cổ vũ lễ hội đua thuyền. Tết Độc lập nhiều nơi tổ chức đua thuyền, nhưng có thể nói lễ hội đua thuyền Lệ Thủy là lớn nhất cả nước.
Để chuẩn bị cho lễ hội đua thuyền, từ đầu tháng bảy, tháng tám dương lịch, người dân ở Lệ Thủy khắp nơi đều rạo rực, tất bật chuẩn bị thuyền bơi và tập luyện cho thanh niên nam, nữ trong làng. Thuyền đua thường được ghép từ 5 tấm gỗ, gồm đáy thuyền gọi là tấm tiếp, hai tấm tè và phía trên là hai tấm mạn.
Để đóng thuyền bơi, người dân trong làng chọn những cụ già có kinh nghiệm, uy tín tìm thầy, chọn gỗ đóng thuyền, đặc biệt là chọn người bỏ mực (tiêu chuẩn kỹ thuật đóng thuyền) để khi thuyền đóng xong đảm bảo kích thước, độ dày mỏng của ván thuyền, khả năng lướt nước…
Không khí gần ngày khai hội đua thuyền càng rộn ràng, người làng nhiều đêm không ngủ. Để kiểm tra tốc độ thuyền người ta đứng trên bờ để xem thuyền đi “ốp 3” hay “ốp 4”. Tốc độ của thuyền đi “ốp 4” chắc chắn sẽ nhanh hơn thuyền đi “ốp 3”.
Nhưng thuyền đi “ốp 3” hay “ốp 4” không chỉ do người bơi quyết định, mà còn do kỹ thuật của thợ đóng thuyền. Đóng được thuyền đi “ốp 4” phải là những thợ giỏi, có kinh nghiệm lâu năm.
Được biết, mỗi thuyền đua có tổng cộng khoảng 30 người gồm 13 cặp thanh niên trai tráng, ngoài ra còn có người đánh mõ, người tát nước, lái chính 2 người và lái đề 1 người (gọi là bộ phách lái). Thành tích của mỗi thuyền không chỉ tùy thuộc vào sức khỏe của các trai chèo, mà còn tùy thuộc vào bộ phách lái để điều khiển thuyền.
Sáng sớm 2-9, khắp các ngả đường, người dân đổ về hai bên bờ sông Kiến Giang, có nhiều người ở xa phải đi từ ba, bốn giờ sáng, song ai cũng vui, nét mặt rạng ngời. Khi cuộc đua bắt đầu, sau phát súng lệnh, mặt sông Kiến Giang dậy sóng, các con thuyền lao về phía trước trong sự reo hò, cổ vũ của hàng vạn người dân.
Lúc sinh thời, Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng đã nhiều lần về thăm quê hương Lệ Thủy vào dịp Tết Độc lập và dự xem lễ hội đua thuyền. Sáng 2-9, Đại tướng thường ra bờ sông Kiến Giang để cổ vũ các đội bơi, thăm hỏi, động viên người dân quê hương đoàn kết, chăm lo lao động sản xuất.