Hành trình “Đi tìm Thùy” của người cựu binh Mỹ đã giải mã được nhiều “ẩn số”

14:05 28/04/2017
Mãi đến năm 2010, Robert Whiterhurst mới chịu dừng lại và hành trình tìm kiếm xúc động ấy được ông viết lại trong cuốn “Đi tìm Thùy”. Bản thảo cuốn sách tiếng Anh khoảng 200 trang này đã được ông tin cậy chia sẻ  với  chị Đặng Kim Trâm.


Tháng 3-2016, khi cùng luật sư Carl W. Greifzu - cựu binh Mỹ đã giữ cuốn nhật ký của Anh hùng Đặng Thùy Trâm hơn 20 năm - đến thăm gia đình bà Doãn Ngọc Trâm (mẹ của liệt sỹ Đặng Thùy Trâm) ở Hà Nội, tôi đã được nghe chị Đặng Kim Trâm (em gái liệt sĩ Đặng Thùy Trâm) kể nhiều về hành trình “đi tìm Thùy” nhiều năm của cựu binh Mỹ Robert Whiterhurst sau khi đã cùng em trai Fredric tìm và trao lại cuốn nhật ký cho gia đình chị Đặng Thùy Trâm.

Mãi đến năm 2010, Robert Whiterhurst mới chịu dừng lại và hành trình tìm kiếm xúc động ấy được ông viết lại trong cuốn “Đi tìm Thùy”. Bản thảo cuốn sách tiếng Anh khoảng 200 trang này đã được ông tin cậy chia sẻ  với  chị Đặng Kim Trâm.

Những chi tiết trong hành trình ấy ám ảnh đến mức, đúng một năm sau, tôi trở lại ngôi nhà của bà Doãn Ngọc Trâm, mong muốn được chị Đặng Kim Trâm giúp đỡ, kể về câu chuyện đầy tình người và chặng đường tìm kiếm kéo dài suốt 5 năm của Robert…

Sự gắn bó vô hình với người liệt nữ nhiều năm liền khiến 2 anh em Robert rất nặng lòng. Nếu Fredric giữ cuốn nhật ký như một vật thiêng, thì Robert lại luôn muốn hiện thực hóa các tư liệu trong cuốn nhật ký.

Robert tâm sự: “Trong suốt 35 năm kể từ ngày Thùy Trâm hy sinh, tôi đã đọc 2 cuốn nhật ký của chị không biết bao nhiêu lần, đã biết được chị hy sinh ở đâu và vào lúc nào. Tôi cũng muốn biết quê quán chị ở đâu và chị là ai trước khi vào Nam để bước vào cuộc chiến tranh…

Thùy Trâm đã trở thành biểu tượng của những gì họ đã mất đi và vì sao họ dám chịu những mất mát ấy.

Câu chuyện của chị đã giúp đóng lại những vết thương cũ. Nó giúp cho đồng bào của chị biết đến hai cựu binh Mỹ vô danh, và giúp chúng tôi biết rằng có rất nhiều người Việt Nam mong muốn kể những câu chuyện về họ và cuộc đời họ.

Chị đã đến để nói lên tiếng nói của thế hệ chị: Với tôi chị là một trong những tiếng nói của thế hệ của chính tôi, và dần dần tôi tin rằng, sứ mệnh ấy của chị sẽ được chấp nhận bởi bất cứ ai từng đọc những cuốn nhật ký này, dù cho đó là ở bất cứ phía nào của Việt Nam, dù là Bắc hay Nam, và của mọi người Mỹ, dù là cựu chiến binh hay không…”.

Vì thế, sau khi cuốn nhật ký của liệt sĩ Đặng Thùy Trâm được xuất bản và trở thành một sự kiện lớn, lẽ ra Robert có thể coi như ước nguyện lớn trong đời ông đã hoàn thành.

Nhưng ngược lại, Robert vẫn cháy bỏng khát vọng tìm hiểu thêm về người liệt nữ. Sự hy sinh anh hùng của chị Thùy mà một người lính Mỹ kể cho Fred không giống với nhiều phiên bản khác.

Vậy Thùy hy sinh trong hoàn cảnh nào? Một mình hay có đồng đội? Robert rất ám ảnh trước những trang nhật ký của chị kể rằng, đơn vị bị địch bao vây, hết lương thực, chỉ còn vài hạt gạo nấu cho thương binh. Ông muốn biết vì sao trạm xá của chị không có lương thực? Vì bị bao vây hay bị bỏ mặc?

Tất cả những câu hỏi đó thôi thúc Robert tiếp tục hành trình “đi tìm Thùy”…

Tháng 8-2005, Robert cùng với gia đình chị Thùy Trâm trở lại nơi chị đã ngã xuống. Ông mang theo một tấm bản đồ quân sự của Mỹ, đánh dấu tất cả các tọa độ một cách chi tiết và khoa học. Trạm xá năm xưa nằm trong một cánh rừng già, trên đỉnh dãy núi thuộc xã Ba Trang, huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi, phải băng qua hồ Liệt Sơn chừng 6km, lúc bằng thuyền, lúc đi bộ, mới đến nơi.

Ngôi mộ chị Thùy Trâm nằm dưới bóng ba cây kơnia và lạ lùng là, mặc dù gia đình đã đưa hài cốt chị về Hà Nội từ năm 1976, nhưng bà con địa phương vẫn đắp đá cho ngôi mộ và thắp hương ở đó. Những người già trong làng vẫn nhớ “y tá Trâm”, nhớ cả vị trí chị từng an nghỉ và kể về những kỷ niệm như thể chị là người con của làng vừa mới đi đâu xa.

Robert chăm chú lắng nghe, ghi ghép từng chi tiết liên quan đến Thùy Trâm và cuốn nhật ký của chị.

Gần một năm sau, tháng 4-2006, Robert tiếp tục trở lại Việt Nam. Ông mong muốn có những tài liệu chính xác, để ông có thể viết lại câu chuyện “Đi tìm Thùy”, kể về nhân vật mà ông ngưỡng mộ. Ông muốn tìm những nhân vật mà chị Trâm viết trong nhật ký, gồm 5 thương binh, 2 y tá.

Nhưng 3/5 thương binh ấy đã hy sinh, còn một người không tìm ra tung tích và một người tuy còn sống nhưng vì lý do riêng nên không xuất hiện. Dò hỏi về 2 nữ y tá thì chị Lãnh cũng đã hy sinh, còn chị Xăng, khi đó vừa gặp một cú sốc lớn về tinh thần, nên Robert không khai thác được gì.

Cho mãi về sau, Robert vẫn không đủ cơ sở để giải mã được những suy đoán về các cá nhân được ghi trong nhật ký, xem đó có phải là ba người đi cùng chị vào ngày chị hy sinh hay không. Và ông đành gửi niềm hy vọng “trên đất nước Việt Nam biết đâu vẫn còn có những người vốn là bệnh nhân ở bên Thùy trong những ngày tháng sáu tuyệt vọng ấy, còn sống”.

Nhật ký Đặng Thùy Trâm đã được dịch ra nhiều thứ tiếng.

Sau khi trở về Mỹ, Robert tiếp tục đến các nơi lưu trữ tư liệu để tìm các tài liệu liên quan đến chị Thùy Trâm. Ông nhiều lần vào Trung tâm Lưu trữ của Quốc hội Mỹ tìm nhưng vô vọng.

Một lần mệt quá, ông gục xuống thiếp đi. Lúc tỉnh dậy, ông nghĩ mình phải tìm thêm một lần nữa rồi thôi, thì bất ngờ chạm tay vào một cuốn phim chụp tư liệu chiến trường của quân đội Mỹ đã được số hóa.

Trong đó, ông thấy báo cáo chi tiết về trường hợp hy sinh của một nam thanh niên đi cùng chị Thùy, thẻ quân nhân ghi tên Nguyễn Văn Bối, quê Phú Xuyên, tỉnh Hà Tây, hy sinh trùng ngày và địa danh chị Thùy ngã xuống.

Robert nhớ rằng, vào ngày 16-6-1970 chị Thùy viết: "Đọc những dòng nhật ký của Bối, một cậu học sinh trẻ quê ở Phú Xuyên, Hà Tây, mình cảm thấy xao xuyến trong lòng. Tâm sự của Bối cũng là tâm sự của mình…”.

Rất có thể người lính đã hy sinh và người lính trong nhật ký của Thùy Trâm là một. Robert vội vã gửi thư báo tin cho gia đình chị Đặng Thùy Trâm.

Lâu nay, gia đình liệt sĩ Bối cũng không có tin tức gì về anh, chỉ biết là mất tích. Thế là từ nguồn tin này, gia đình đã tìm được mộ liệt sĩ Bối, cách mộ chị Thùy 143m, mà trong tài liệu của Mỹ ghi cách 150m.

Ám ảnh vì cảnh đơn vị chị Thùy bị bao vây hết lương thực, Robert đã dành nhiều thời gian để tìm hiểu. Đầu tháng 3 - 2006, ông đã ngồi suốt 3 ngày trong Trung tâm Lưu trữ Quốc gia ở College Park, Maryland, để lục tìm các báo cáo của quân đội Mỹ.

Cuối cùng ông đã tìm được một bản báo cáo hành động (Action Report) ngày 23-6-1970 về việc lính Mỹ phát hiện một kho nhu yếu phẩm cho bệnh xá, chỉ cách nơi chị Thùy Trâm hy sinh chưa đầy 500m, với số lượng chi tiết về lương khô, thịt hộp trong hầm.

Công sức nhiều năm đi nhiều nơi, dày công tìm kiếm tư liệu trong các kho lưu trữ lớn của Robert đã giúp ông làm rõ sự thật về những ngày cuối cùng của chị Thùy.

Với những nỗ lực không mệt mỏi và những tình cảm chân thành Robert dành cho chị Thùy Trâm, ông đã có được những câu trả lời cho những day dứt bấy nay.

Đó là không phải chị Thùy chết vì bị phản bội, chị cũng không bị bỏ rơi, mà trước lúc chị hy sinh, đã có một đơn vị kịp thời tiếp tế cho bệnh xá cả thực phẩm, thuốc men và có lẽ cả pin cho chiếc đài Sony (một báo cáo quân sự ngày 22-6 của Mỹ cho biết tìm thấy xác một phụ nữ cùng chiếc túi y tế và một đài Sony).

Những cuộc tìm kiếm kiên trì cũng cho Robert biết được chính xác ngày chị Thùy hy sinh, khác với ngày ghi trên giấy báo tử.

Chưa dừng lại với những tư liệu khá chi tiết về con người chị Thùy Trâm, Robert còn cùng nhiều đồng đội truy tìm tên tuổi những cá nhân trong đơn vị đã xả súng vào chị Thùy – một người phụ nữ, lại làm công tác y tế.

Bởi như một quy ước quốc tế không thành văn, trong chiến tranh người ta không tấn công các cá nhân làm công tác y tế, đặc biệt là các nữ y tá, bác sĩ. Đó là một sự hèn hạ cần phải lên án. Sự kết nối, truy tìm ấy đã giúp các cựu binh Mỹ tìm ra được đơn vị đã tấn công và giết chị Thùy ngày ấy.

Chị Đặng Kim Trâm nghẹn ngào: “Robert hỏi gia đình tôi có muốn truy tìm tận mặt kẻ đã nã súng vào chị Thùy hay không. Nhưng chúng tôi không muốn đào sâu thêm nữa. Chiến tranh đã qua, những kẻ đó đã mang gánh nặng tội lỗi nửa thế kỷ nay rồi, người Việt Nam chúng ta  không đánh người chạy lại”…

Thanh Hằng

Nửa thế kỷ sau ngày đất nước nối liền một dải, Việt Nam hiện lên trong mắt truyền thông quốc tế là một quốc gia vững vàng, độc lập, không ngừng phát triển và hội nhập, người Việt Nam tử tế và hiếu khách. Đại lễ 30/4/2025 không chỉ là dấu mốc lịch sử, mà còn lan tỏa niềm vui chiến thắng, niềm tự hào dân tộc tới bạn bè năm châu. 

Thứ trưởng Đặng Hoàng Oanh đề nghị các cấp, các ngành, tổ chức xã hội, doanh nghiệp, cá nhân và thân nhân các gia đình có người được đặc xá tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để những người được đặc xá nhanh chóng tái hòa nhập cộng đồng.

Chiều 1/5, thông tin từ Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho biết, trong ngày thứ 2 của kỳ nghỉ lễ, toàn quốc xảy ra 65 vụ, làm chết 28 người, bị thương 56 người. So với cùng kỳ năm 2024 giảm 10 vụ, giảm 2 người chết, tăng 6 người bị thương. Tất cả các vụ đều xảy ra trên đường bộ, đường sắt, đường thủy không xảy ra tai nạn. 

Ngày 1/5, Văn phòng Cơ quan CSĐT, Công an tỉnh Nghệ An cho biết, đơn vị hiện đang tạm giữ đối tượng Hà Văn Thúy (SN 1985), trú tại xóm Bắc Thắng, xã Tân Thắng, huyện Quỳnh Lưu để tiếp tục điều tra, làm rõ về hành vi gây rối trật tự công cộng.

Sáng 1/5, Trại giam An Điềm - Bộ Công an (đóng tại huyện Đại Lộc, Quảng Nam) tổ chức Lễ công bố quyết định đặc xá năm 2025 của Chủ tịch nước. Trung tướng Lê Văn Tuyến, Thứ trưởng Bộ Công an, Ủy viên Thường trực Hội đồng tư vấn đặc xá năm 2025, Trưởng Ban chỉ đạo đặc xá Bộ Công an dự và chỉ đạo buổi lễ.

Theo Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, nhiều người bị vết thương rất nhỏ như gai đâm, đinh đâm, xước da, dập móng... nhưng chủ quan không xử lý, dẫn tới nhiễm uốn ván nặng, khi vào viện đã nguy kịch. Tỷ lệ tử vong do uốn ván rất cao, nhất là ở trường hợp có thời gian ủ bệnh ngắn. 

80 năm đã trôi qua kể từ khi cuộc vượt ngục lịch sử diễn ra tại nhà tù Hỏa Lò (tháng 3/1945-3/2025). Chốn ngục tù tăm tối xưa kia nay đã trở thành Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò giữa trung tâm Thủ đô, hằng ngày đón nhiều lượt khách tham quan.

Trạm Kiểm soát Biên phòng Nhơn Hải (Đồn Biên phòng Nhơn Lý, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Bình Định) phối hợp với Đội CSGT đường thủy (Phòng CSGT Công an tỉnh Bình Định) và Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Định điều tra, làm rõ vụ một mô tô nước mất lái lao lên bờ làm 1 người tử vong, 1 người bị thương.

Gọi các đối tượng bị bắt giữ là những “cá mập” có vẻ văn chương nhưng rất đúng trên thực tế. Bởi chúng là các đối tượng cầm đầu trong các đường dây phạm tội, là cái gốc để hình thành tội phạm và là chỉ huy của những đối tượng phạm tội trong đường dây. Có những vụ án, chúng đứng trên hàng chục đối tượng, ẩn sâu trong vỏ bọc của những doanh nhân thành đạt hay những người lãnh đạo trong tổ chức, cơ quan Nhà nước. Khi tổ chức phạm tội bị Công an tỉnh Thái Bình phá vỡ, các đối tượng lần lượt sa lưới, lúc đó mọi người mới ngỡ ngàng khi biết kẻ cầm đầu - “cá mập” này là ai? Và ngỡ ngàng trước số lượng các đối tượng bị bắt giữ trong đường dây khi cơ quan Công an truy tận cùng, bắt tận hết những kẻ vi phạm pháp luật.

Tối 30/4, hàng chục ngàn người dân và du khách đã đổ về trung tâm TP Hồ Chí Minh để hòa mình vào không khí lễ hội rực rỡ, kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Trong chuỗi hoạt động đặc sắc tại phố đi bộ Nguyễn Huệ (quận 1), màn diễu hành của đoàn kỵ binh thuộc Bộ Tư lệnh Cảnh sát cơ động (Bộ Công an) trở thành điểm nhấn độc đáo, thu hút người dân và du khách...

Một loạt ca khúc cách mạng, thể hiện lòng biết ơn của thế hệ trẻ như “Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh”, “Khát vọng tuổi trẻ”, “Viết tiếp câu chuyện hòa bình”... đang tạo “cơn sốt” trong đời sống âm nhạc. Nhiều độc giả trẻ xếp hàng hào hứng nhận những ấn phẩm đặc biệt về chiến thắng Điện Biên Phủ, chiến thắng lịch sử 30/4... do Báo Nhân dân ấn hành.

Trong không khí cả nước tưng bừng kỷ niệm 50 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, nhìn đoàn quân rầm rập tiến bước dưới quân kỳ, lòng tôi vô cùng xúc động, xen lẫn tự hào. Bởi những gì có được của ngày hôm nay, là sự hy sinh, mất mát của biết bao đồng bào, đồng chí, biết bao dòng họ, làng quê trên đất nước Việt Nam. Trong đó có gia đình tôi, bố mẹ và các anh chị em chúng tôi.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.