Trưởng thành từ “chiếc nôi” Thiếu sinh quân Liên khu III

Trường Thiếu sinh quân Liên khu III được thành lập nhờ chủ trương của Trung ương Đảng và Bác Hồ về tạo nguồn cán bộ có văn hoá, tri thức về mọi mặt để phục vụ kháng chiến, kiến quốc. “Đầu vào” của trường gồm hầu hết là những thanh thiếu niên ưu tú, có nhiều người đã trải qua các đơn vị quân đội. Họ đều rực cháy tinh thần yêu nước, cống hiến, sẵn sàng hi sinh vì Tổ quốc. Tuy còn nhỏ tuổi, nhưng sớm được giác ngộ cách mạng nên họ đã tự nguyện tạm biệt gia đình, vào bộ đội phục vụ kháng chiến…

Với quyết tâm dạy tốt, học tốt, Bộ Tư lệnh Liên khu III đã lần lượt điều về trường những cán bộ quân đội có bản lĩnh, phẩm chất chính trị, đặc biệt là có trình độ văn hoá, để quản lí, giảng dạy thiếu sinh quân. Hiệu trưởng đầu tiên của trường là thầy Bùi Đức Tiến, trước khi nhập ngũ đã là kĩ sư ngành công chính thời Pháp thuộc, rất giỏi về toán học, trực tiếp dạy môn toán.

Dạy triết học Mác-Lênin và một số môn văn hoá là thầy Nguyễn Ngọc Thạch, luôn nhiệt tình, say sưa với môn mình phụ trách. Một người thầy rất nổi tiếng là nhạc sĩ Huy Du, chuyên đào tạo học sinh về nghệ thuật, âm nhạc, ca múa, kịch nói. Nhờ thầy Huy Du, trường đã thành lập được một đội văn nghệ làm nòng cốt trong công tác dân vận ở địa phương, là chiếc cầu nối để nhân dân địa phương quý mến, bảo vệ thầy và trò nhà trường. Giảng dạy về chính trị, đạo đức, tư tưởng là thầy Phùng Tiến.

Chuyên rèn luyện quân sự là các thầy Bùi Đầu, Lê Thông mới tốt nghiệp Trường Lục quân. Sau này, khi thầy Hiệu trưởng Bùi Đức Tiến được điều đi nhận công tác khác, thầy Hoàng Nhất về thay và cũng tỏ rõ là một hiệu trưởng kiêm giảng viên văn hoá có năng lực và rất nhiệt tình, được học sinh yêu mến…

Chính nhờ đội ngũ cán bộ quản lí, giảng dạy có trình độ như vậy, mà các học trò Thiếu sinh quân Liên khu III được dạy dỗ chu đáo về mọi mặt, sau này đều trưởng thành, có nhiều đóng góp vào sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc.

Một trong những người cao niên nhất dự buổi gặp mặt, là cụ Nguyễn Bá Bảo, 92 tuổi, nguyên Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền nước ta tại Australia và New Zealand, 65 năm về trước là giảng viên, Phó Hiệu trưởng Trường Thiếu sinh quân Liên khu III. Gần 100 năm tuổi đời, cụ vẫn giữ được dáng vẻ lịch lãm, mẫn tiệp. Nguyên là học sinh trường Bưởi, rồi học Trường Đại học Luật từ trước Cách mạng Tháng Tám, nên thầy Bảo được phân công dạy các môn văn, sử, địa và tiếng Pháp.

Thầy và trò Trường Thiếu sinh quân Liên khu III trong ngày gặp mặt.

Nhớ lại những ngày tháng sôi động, tươi đẹp của tuổi trẻ ở Trường Thiếu sinh quân Liên khu III, cụ Nguyễn Bá Bảo xúc động: Trước nhiệm vụ nặng nề của nhà trường, đội ngũ cán bộ chúng tôi ngày đêm lo lắng, bàn bạc để làm sao trong hoàn cảnh khó khăn, thiếu thốn mọi bề của một trường quân đội, lưu động nay đây mai đó, vẫn có thể dạy tốt, học tốt. Ban lãnh đạo nhà trường đã quyết định: trong lúc chiến sự ngày càng phức tạp, nhà trường cũng phải cơ động di chuyển, lúc lên miền trung du, khi về vùng biển, nhưng bất kì ở đâu, cũng phải tổ chức thành trường, thành lớp, ở nhờ nhà dân, học trong nhà dân, hoặc đình, chùa, đồi cây có bóng mát. Phương châm dạy học rất cụ thể, thiết thực: lí thuyết gắn với thực hành, lấy kết quả thực hành ngay trong cuộc sống hằng ngày để đánh giá hiệu quả việc dạy và học. Như học văn thì lấy việc làm báo tường hằng tuần là cơ hội cho mọi học sinh thực hành viết văn, làm thơ, minh hoạ bằng tranh vẽ. Thầy dạy văn, chấm từng bài bích báo, nêu rõ ưu khuyết điểm của từng tác giả, rút ra những kinh nghiệm cụ thể để các em sáng tác, viết ngày một hay hơn…

Vượt lên hoàn cảnh, tận dụng nó để phục vụ việc dạy và học cũng là một phương châm. Thầy Nguyễn Bá Bảo nhớ lại: Tổ chức một cuộc hành quân di chuyển trường từ đồng bằng lên trung du, hay xuôi về vùng biển, là một dịp rất tốt, rất thực tế để giảng dạy địa lý, kinh tế của một miền đất mà học sinh đi qua. Và kết thúc cuộc hành quân, tổ chức thi bích báo của các trung đội là dịp mỗi học sinh thực hành sáng tác, suy nghĩ về những điều tai nghe mắt thấy thu nhận được qua cuộc hành quân…

Sau 3 năm gắn bó với các học viên Thiếu sinh quân Liên khu III, đầu tháng 3/1950, thầy Nguyễn Bá Bảo được tổ chức điều động lên Việt Bắc, nhận công tác ở Bộ Ngoại giao và bắt đầu một chặng đường mới. Trước khi từ biệt, theo chỉ đạo của Bộ Tư lệnh Liên khu III, thầy Bảo đã cùng tập thể nhà trường tổ chức nhận xét, đánh giá trình độ hiện có của từng học sinh để lựa chọn, phân loại các học viên nhằm đưa về các đơn vị chiến đấu, các trường sĩ quan trong quân đội để học tập nâng cao trình độ… Đặc biệt, theo yêu cầu của mặt trận Hà Nội, nhà trường đã lựa chọn và thành lập 1 tiểu đội gồm 10 học sinh xuất sắc để đưa vào hoạt động bí mật trong nội thành Hà Nội. Tiểu đội này đã có nhiều đóng góp trong việc đẩy mạnh phong trào học sinh sinh viên nội thành, tổ chức mạng lưới nắm tình hình địch…

Gần 7 thập kỷ đã qua, thầy và trò Trường Thiếu sinh quân Liên khu III năm xưa, nay người còn, người mất; họ luôn tự hào đã trưởng thành từ chiếc nôi thân thương ấy. Từ mái trường này, nhiều người đã trở thành các chính khách, sĩ quan quân đội, thành chuyên gia trên các lĩnh vực tên lửa, phòng không, không quân như các Đại tá Nguyễn Văn Thân, Quách Hải Lượng… là những người đã tham gia các trận đánh đầu tiên của bộ đội tên lửa Việt Nam năm 1965, bắn rơi nhiều máy bay Mỹ. Có người trở thành nghệ sĩ, dịch giả, nhà báo, nhà ngoại giao. Hầu hết trong số họ đều có những đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng của dân tộc…

Tôi vinh hạnh có mối quan hệ thân thiết với một số cựu học viên Trường Thiếu sinh quân Liên khu III và được mời dự buổi gặp mặt cảm động nhân 65 năm tựu trường của các cụ! Chắc hẳn, trong cuộc đời không nhiều người có sự may mắn được dự kỉ niệm tựu trường dịp 60, 65 năm. Còn mãi trong tôi cảm xúc tự hào, trân trọng hình ảnh trong nắng thu đẹp của ngày Tết Độc lập lần thứ 67, các cựu Thiếu sinh quân Liên khu III với những mái đầu bạc bên nhau, những cái bắt tay run run nhưng vẫn da diết, nồng nàn