Bách bộ cùng Tổng thống Pháp trên phố cổ Hà Nội và thăm Điện Biên Phủ

• Tọa đàm Hồi ký Xứ Đông Dương của cố Tổng thống Pháp
• Ký ức tuổi thơ của con gái cố Tổng thống Pháp Mitterrand
• Bán đấu giá kỷ vật của cố Tổng thống Pháp

Trong một lần gặp gỡ với PV Báo CAND, ông đã kể lại những kỉ niệm tháp tùng Tổng thống Pháp bách bộ trên phố cổ Hà Nội và thăm địa danh lịch sử Điện Biên Phủ…

Theo hồi ức của Đại sứ Trịnh Ngọc Thái, thời điểm 1993, dư luận nhìn chung ủng hộ chuyến thăm của Tổng thống Francois  Mitterrand tới Việt Nam nhưng nhiều người (trong đó hầu hết là các cựu chiến binh Pháp) quyết liệt phản đối việc Tổng thống sẽ thăm Điện Biên Phủ. Đại tướng Marcel Bigeard (1916 – 2010, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Pháp, cựu tù binh tại Điện Biên Phủ) lên tiếng: “Điện Biên Phủ là nỗi sỉ nhục với nước Pháp. Tổng thống không nên đến đó!”.  

Điều thú vị là sau này, trước khi từ giã trần thế vào năm 2010, Đại tướng Marcel Bigeard đã di chúc lại, theo đó ông mong muốn tang lễ của ông sẽ được tổ chức giản dị như một người dân bình thường và xác ông được hỏa táng lấy tro rải xuống Điện Biên Phủ! 

Xin nói thêm về Đại sứ Trịnh Ngọc Thái. Ông là một cán bộ ngoại giao kì cựu, từng tham gia cuộc hòa đàm lịch sử tại Paris từ ngày khai mạc đến khi kết thúc thắng lợi (1968 – 1973). Sau này, trên cương vị Đại sứ, ông đã có nhiều đóng góp thúc đẩy quan hệ hữu nghị giữa Việt Nam với Pháp nói riêng và các nước phương Tây nói chung. Ông được Tổng thống Pháp tặng thưởng Huân chương Bắc đẩu Bội tinh, huân chương cao quý nhất của nước Cộng hòa Pháp…

Tổng thống Pháp Francois Mitterrand là vị Tổng thống đầu tiên của nước Pháp, cũng là nguyên thủ quốc gia đầu tiên của một nước phương Tây sang thăm Việt Nam sau năm 1975. Nhớ về chuyến thăm lịch sử của Tổng thống Pháp, Đại sứ Trịnh Ngọc Thái kể: 

Do đây là chuyến thăm của vị nguyên thủ quốc gia phương Tây đầu tiên sau năm 1975 nên dư luận Việt Nam và quốc tế rất quan tâm. Người dân Việt Nam hồ hởi theo dõi thông cáo báo chí về chuyến thăm, về tiểu sử của vị thượng khách. 

Ngài Tổng thống sinh năm 1916, là người của Đảng Xã hội Pháp, một trong những đảng chính trị cánh tả của nước Pháp. Ông từng tham gia lực lượng kháng chiến Pháp chống phát xít Đức, là người có trình độ văn hóa, chính trị và uy tín trong chính giới Pháp… Việt Nam đã dành nghi thức trang trọng nhất đón tiếp Tổng thống Francois Mitterrand. 

Tại tiệc chiêu đãi Tổng thống, Chủ tịch nước Lê Đức Anh đã dùng những lời trân trọng nói về nước Pháp và cá nhân Tổng thống  Francois Mitterrand: 

“Chúng tôi vui mừng được đón tiếp ngài, một nhà lãnh đạo quốc gia nổi tiếng và đầy nghị lực, một người đã đấu tranh không mệt mỏi cho độc lập, tự do và hạnh phúc của nhân dân Pháp. Chuyến đi thăm Việt Nam của ngài Tổng thống mang đến cho nhân dân chúng tôi những tình cảm hữu nghị tốt đẹp của nhân dân Pháp đã từng được thử thách qua những bước thăng trầm của lịch sử… 

Đất nước của ngài đã làm nên cuộc cách mạng 1789 vĩ đại mà những lí tưởng cao đẹp và những thành tựu của nó đã có những đóng góp rất quang vinh cho nền văn minh của nhân loại và ngày nay đang đứng ở hàng đầu trong số những nước công nghiệp phát triển nhất, góp phần quan trọng vào sự nghiệp chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, hữu nghị và hợp tác giữa các dân tộc”.

Đại sứ Trịnh Ngọc Thái hồi tưởng: Tiệc chiêu đãi diễn ra rất trọng thị và ấm áp. Chủ và khách đều hồ hởi, phấn chấn trước một trang sử mới của hai nước… Tổng thống Pháp cũng dành những tình cảm tốt đẹp với đất nước và con người Việt Nam: 

“Đất nước các bạn là một đất nước giàu truyền thống tôn giáo, nhất là Phật giáo, có một nền văn minh lớn và lâu đời, một phong cách sống đặc sắc, đã bị đảo lộn bởi hai cuộc chiến tranh tàn khốc. Bởi vậy, để đáp lại những yêu cầu của các bạn và với sự tôn trọng sự lựa chọn của các bạn, tôi có thể nói với các bạn rằng nước Pháp sẽ tăng gấp đôi nỗ lực tài chính dành cho Việt Nam so với năm trước cũng như Pháp đã tăng trong các năm 1991 và năm 1992. 

Chúng tôi sẽ gia tăng các nỗ lực trong lĩnh vực đào tạo, đặc biệt sẽ bổ sung những cơ sở đã được thiết lập ở Việt Nam bằng cách cấp các “học bổng ưu tú” tại Pháp. Quỹ phát triển sẽ đóng góp vào việc tài trợ cho nông nghiệp và công nghiệp ngay sau khi Chính phủ Việt Nam có một cơ quan tương ứng như là một cơ quan tín dụng; các nỗ lực giúp đỡ kĩ thuật, sự hợp tác trong các lĩnh vực như nông nghiệp, y tế sẽ được tiếp tục…”.

Trong khuôn khổ chuyến thăm, ngài Tổng thống đã tham quan phố cổ Hà Nội. Một sự bất ngờ đã xảy ra. Theo lịch trình, xe chở Tổng thống Francois Mitterrand sẽ dừng ở chợ Đồng Xuân, từ đó các vị khách sẽ thăm khu phố cổ, hồ Hoàn Kiếm. Nhưng đến phố Hàng Gai, Tổng thống yêu cầu được xuống đi bộ. 

“Lực lượng Cảnh vệ, Công an Việt Nam lo ngại vì điều này không nằm trong kế hoạch. Khi được hỏi ý kiến, Đại sứ Trịnh Ngọc Thái nói: “Đây là khách quý, chúng ta nên thực hiện theo yêu cầu của bạn”. 

Thế là Tổng thống Francois Mitterrand, Ngoại trưởng Roland Dumas và tùy tùng đã hào hứng bách bộ trên đường phố Hà Nội trong sự chào đón hân hoan của người dân. Ngài Tổng thống lại bất ngờ ghé vào một cửa hàng bán lụa có tên Lê Minh, ân cần hỏi thăm những người bán hàng, hỏi giá cả từng loại lụa. Tiếp đó, Tổng thống và đoàn thăm đền Ngọc Sơn, Văn Miếu Quốc Tử Giám…

Kết thúc những hoạt động tại Hà Nội, Tổng thống Francois  Mitterrand và đoàn được Chủ tịch nước Lê Đức Anh và các vị lãnh đạo Việt Nam tổ chức một lễ tiễn trọng thể. 

Từ sân bay Nội Bài, đoàn lên chiếc chuyên cơ quân sự đặc biệt thăm Điện Biên Phủ. Tháp tùng đoàn, về phía Việt Nam có Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước Nguyễn Việt Dũng và Đại sứ Việt Nam tại Pháp Trịnh Ngọc Thái. 

Sân bay Mường Thanh chiều 10-2-1993, lần đầu tiên sau đúng 39 năm mới có 1 chiếc máy bay mang cờ ba sọc của nước Pháp hạ cánh và nó chở theo vị Tổng thống của một đất nước có nhiều duyên nợ với Việt Nam. 

Tổng thống  Francois Mitterrand bước ra cầu thang máy bay, dừng lại và phóng tầm mắt khắp lòng chảo Điện Biên Phủ rồi cùng tùy tùng lên ô tô tới thăm di tích hầm De Castries. 

Ông quan sát kĩ căn hầm được bọc bởi những tấm thép dày kiên cố uốn hình cánh cung và lớp bê tông cốt thép. Vị tổng thống của nước Pháp lặng lẽ ngắm hồi lâu những vật dụng chiến tranh đã ám màu thời gian; ông sờ tay lên chiếc bàn làm việc của tướng De Castries. Tổng thống và tùy tùng đều bồi hồi không nói nên lời, chỉ lặng lẽ ngắm nhìn những hiện vật đã trở thành lịch sử…

Đại sứ Trịnh Ngọc Thái kể tiếp: “Cảm tưởng như quá khứ và hiện tại đan xen, quyện chặt trong thời khắc ấy. Tôi nhớ mãi ánh mắt của Tổng thống Francois  Mitterrand đầy ưu tư, có lẽ ông đang nghĩ về một trang sử bi thương và hôm nay ông đã dũng cảm đến nơi đây để khép lại nó, đồng thời mở ra chương mới trong quan hệ hai nước Việt – Pháp”.