Con đường tội lỗi của những kẻ chủ mưu trong vụ lừa đảo Parmalat

Phiên tòa lịch sử

Tin từ hãng AFP, sau ngày đầu tiên, 9 thẩm phán tham dự phiên tòa đã quyết định cho bên nguyên thêm thời gian để thu thập những chứng cứ mới. Như vậy, phiên tòa sẽ được tiếp tục vào ngày 6/5 và kéo dài tới 16/10.

Trong số 56 bị can bị buộc tội gian lận và tham nhũng bao gồm cả người sáng lập Tập đoàn Parmalat Calisto Tanzi và anh trai Giovanni Tanzi, Giám đốc Tài chính Fausto Tonna cùng một số nhân viên ngân hàng. 35.000 nhà đầu tư đã được mời tới tham dự phiên tòa với tư cách là nhân chứng.

Tờ Người bảo vệ cho biết, trước khi mở phiên tòa, các công tố viên đã phải trình lên thẩm phán 10 triệu trang tài liệu điều tra về những gian lận trong Parmalat. 5 phiên tòa "trù bị" cho phiên tòa chính cũng đã được mở cùng với 125 phiên điều trần khác nhau do thẩm phán Eleonora Fiengo chủ trì. Nếu bị tuyên là có tội, nhiều khả năng, Tanzi và Tonna sẽ bị phạt ít nhất 15 năm tù giam.

Kết thúc phiên xét xử này, nhà chức trách Italia còn phải tổ chức hai phiên tòa khác tại Milan, trong đó có một phiên tòa truy cứu trách nhiệm hình sự đối với 5 ngân hàng nước ngoài bị coi là tiếp tay cho hành động sai trái của Parmalat. Đó là Ngân hàng Citygroup, Morgan Stanley, Bank of America, UBS của Thụy Sĩ và Deutsche Bank của Đức.

Những ngân hàng này bị cáo buộc là đã bao che cho tình hình tài chính của Parmalat trong khi nó quyết định phát hành cổ phiếu. Nhiều khả năng, mỗi ngân hàng sẽ phải bồi thường cho các nhà đầu tư khoảng 700.000 euro, còn các cá nhân là nhân viên của ngân hàng sẽ bị phạt từ 1 đến 5 năm tù giam.

Điều tra từ một công ty kiểm toán độc lập cho thấy, để đánh lừa các nhà đầu tư, một loạt bản báo cáo tài chính đã được làm sai lệch một cách cố ý cùng với những tài khoản ảo được mở ra trong các ngân hàng mặc cho tình hình tài chính và kinh doanh của Parmalat lúc đó đã gần như không thể tồi tệ hơn.

Chẳng hạn, chỉ riêng Bank of America từ năm 1997 đã sắp xếp 1,7 tỷ USD tín dụng cho Parmalat thông qua trái phiếu và làm trung gian cho các nhà đầu tư Mỹ. Ngân hàng này nhận hơn 30 triệu USD tiền phí và hoa hồng. Citigroup thì đặt cả phần mềm của mình ở trụ sở Parmalat để giúp họ theo dõi tình hình tài chính. Grant Thorntona and Deloitte& Touche vẫn chấp nhận những tài khoản ngày càng lạ thường của Tập đoàn Sữa Italia rồi ghi vào sổ nhiều triệu USD tiền phí cho việc làm này.

Deutsche Bank của Đức giúp Parmalat tiếp cận với Standard & Poor's (tổ chức chuyên đánh giá "mức đầu tư" vào các công ty)... Nếu không có sự tiếp tay một cách tích cực của các ngân hàng này, không bao giờ Parmalat lại có thể thực hiện được một cú lừa ngoạn mục đến vậy.

Gần nửa thế kỷ gian lận

Xuất phát từ một nhà máy sữa tiệt trùng của chàng thanh niên Calisto Tanzi 22 tuổi ở Parma năm 1961, chỉ sau 4 thập kỷ, công ty đã nhanh chóng trở thành Tập đoàn thực phẩm lớn của Italia chuyên sản xuất sữa, bánh mì và các sản phẩm làm từ bơ, sữa.

Vào thời điểm trước khi bị phá sản, Parmalat có 36.400 nhân viên tại 29 quốc gia khác nhau. Thanh thế của công ty nổi lên như cồn và tên của Parmalat được nhắc đến khắp mọi nơi, trong cả lĩnh vực thể thao, truyền thông, du lịch…

Không ai biết được rằng, đằng sau bề ngoài thành công của Parmalat, một lỗ hổng cứ ngày càng lớn lên. Từ cuối thập niên 1980, tình hình tài chính của Tập đoàn đã rất tồi tệ do bước đột phá vào truyền hình nhưng thất bại. Năm 1987, Parmalat chi 130 triệu euro vào kênh truyền hình Odeon TV với hy vọng sẽ biến nó trở thành mạng lưới lớn thứ 3 Italia nhưng đã sụp đổ 3 năm sau đó.

Không chịu đầu hàng, Tanzi đã thiết kế cái gọi là kế hoạch sáp nhập, cho Parmalat kết hợp với một công ty chứng khoán không hoạt động nhưng đã lên sàn ở thị trường chứng khoán Milan. Công ty kết hợp sau đó gây được vốn khoảng 150 triệu euro từ các nhà đầu tư bên ngoài. Nhờ vậy, Parmalat trở thành công ty cổ phần vào năm 1990 và bít những lỗ hổng nợ nần trong tài khoản.

Khi đó, giá trị thị trường của công ty vào khoảng 300 triệu euro. Đến năm 1993, Parmalat bắt đầu "phát minh" các giao dịch tài chính để cân bằng bản quyết toán thu chi. Họ mở rộng mạng lưới phân phối sản phẩm ở Italia, Brazil, Argentina, Hungary và Mỹ.

Hai năm sau, Parmalat lại thiệt hại 300 triệu USD/năm ở riêng châu Mỹ Latinh. Tập đoàn quyết định không công bố một số nợ trong báo cáo tài chính. Họ sử dụng 3 công ty ở vùng Carribe làm bình phong bằng cách cho các công ty này giả bộ nhận bán các sản phẩm Parmalat và Parmalat gửi cho họ hóa đơn giả để việc "bán hàng" có vẻ hợp pháp.

Rồi Tập đoàn ra ghi chú tín dụng về số lượng mà các công ty con được cho là đang nợ, mang tới ngân hàng để vay tiền. Để làm nợ biến mất, Parmalat chuyển tiền nợ cho các chi nhánh không có trên giấy tờ cũng như ở những nước được hưởng ưu đãi thuế.

Chưa hết, Tanzi và Tonna cùng 2 nhân viên kiểm soát còn nghĩ ra một kế sách là: một nhà sản xuất sữa không có thật ở Singapore cung cấp 300.000 tấn sữa bột cũng không có thật cho một nhà nhập khẩu Cuba thông qua Bonlat, công ty con của Parmalat ở Cayman Island có tài khoản ở Bank of America.

Nhưng đi đêm lắm cũng có ngày gặp ma, bê bối của Parmalat đã bị phanh phui khi Tập đoàn này tiết lộ một tài khoản ngân hàng của công ty con không có 3,94 tỷ euro như họ nói. Tập đoàn đề đơn phá sản và công bố khoản nợ lên tới 14,3 tỷ euro.

Có điều lạ là từ cuối thập kỷ 1990, những tín hiệu báo động đầu tiên về Parmalat đã xuất hiện. Năm 1999, Esteban Pedro Villar, một nhân viên hãng dịch vụ tài chính Deloitte & Touche tại Buenos Aires đã nộp bản báo cáo "cảnh báo sớm" về các hoạt động của Parmalat tại châu Mỹ Latinh.

Năm 2002, nhà phân tích ngành thực phẩm của Merrill Lynch ở London (Anh) cũng khuyến cáo các nhà đầu tư nên bán cổ phiếu của tập đoàn này vì thấy các tài khoản thật khó hiểu. Bỏ mặc ngoài tai những lời khuyên, các ngân hàng lớn nhất thế giới, các nhà đầu tư giỏi nhất và những kiểm toán viên giỏi nhất vẫn giao dịch với Parmalat. Thực tế là họ đã nhận được quá nhiều hoa hồng từ Parmalat và không muốn mất kênh làm ăn béo bở này.

Sụp đổ một thần tượng

Thông tin về sự gian lận tài chính một cách có hệ thống của Tập đoàn Parmalat đã khiến cho không chỉ người dân châu Âu mà cả thế giới phải ngỡ ngàng. Ngày 29/12/2003, Chủ tịch Tanzi đã bị tạm giam tại nhà tù San Vittore ở Milan. Ông này thừa nhận đã chuyển khoảng 500 triệu euro khỏi Parmalat để đưa vào các công ty khác trong đó có Parmatour - một công ty du lịch do gia đình ông sở hữu.

Tanzi từ chức Chủ tịch và Giám đốc điều hành Parmalat. Những quan chức khác trong ban lãnh đạo Tập đoàn cũng có người thừa nhận gian lận song phần lớn đều khẳng định Tanzi là chủ mưu. Bê bối trong Tập đoàn Parmalat được coi là vụ lừa đảo, gian lận tài chính lớn nhất trong lịch sử châu Âu.

Sự sụp đổ của Parmalat đã ảnh hưởng tới một bộ phận không nhỏ người dân Italia. Nhà sáng lập Tanzi - nhân vật gần như truyền thuyết ở Italia, doanh nhân cổ điển xây dựng một công ty tầm cỡ thế giới từ con số 0 trong phút chốc đã trở thành kẻ tội đồ