Bế tắc khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran
Tehran cho rằng, "chính sách gây áp lực tối đa sai lầm" của Washington là nguyên nhân gây bế tắc trong việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) được ký kết năm 2015. Trong khi đó, Mỹ nhấn mạnh nếu Iran không đưa các vấn đề song phương khác vào đàm phán hạt nhân, Washington tin rằng có thể nhanh chóng đi đến một sự đồng thuận về JCPOA và bắt đầu tuân thủ thỏa thuận này trở lại.
Trong cuộc điện đàm với Tổng Thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres, Ngoại trưởng Iran Hossein Amir-Abdollahian cho rằng, Mỹ cần phải đưa ra quyết định "thực tế" và "dũng cảm" để bù đắp cho cách tiếp cận "sai lầm" của nước này trong quá khứ, tiến tới việc đạt được một thỏa thuận lâu dài, mạnh mẽ và công bằng. Ngoại trưởng Iran cho biết thêm, Tehran và Washington đang tiếp tục trao đổi các thông điệp về việc khôi phục thỏa thuận JCPOA thông qua Liên minh châu Âu (EU). Về phần mình, Tổng Thư ký Antonio Guterres đánh giá cao các sáng kiến mà Iran đưa ra tại các cuộc đàm phán ở Vienna (Áo), đồng thời bày tỏ hy vọng rằng các cuộc thương thảo sẽ tiếp tục được thực hiện cho tới khi các bên đạt được một thỏa thuận "có lợi".
Trong khi đó, đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại Josep Borrell hôm 7/5 cho biết, ông đang tìm kiếm giải pháp để chấm dứt thế bế tắc hiện nay, vốn đe dọa hủy hoại những nỗ lực ngoại giao của châu Âu hơn một năm qua để đạt được một thỏa thuận hồi sinh JCPOA. Theo đó, thỏa thuận sẽ dẫn tới việc Mỹ tái tham gia Kế hoạch hành động chung toàn diện và dỡ bỏ trừng phạt đối với Iran, từ đó Tehran sẽ giảm mạnh các hoạt động hạt nhân của mình.
Theo ông Josep Borrel, ông muốn cử nhà đàm phán hàng đầu của EU Enrique Mora đến Tehran để thảo luận về vấn đề, song sẽ không đưa ra tối hậu thư cho Iran. Ông đồng thời mô tả động thái ngoại giao này sẽ là "nỗ lực cuối cùng" nhằm cứu vãn thỏa thuận năm 2015.
Trong gần một năm qua, Iran và các nước gồm Pháp, Đức, Anh, Nga và Trung Quốc đã tham gia đàm phán trực tiếp tại Vienna nhằm khôi phục thỏa thuận lịch sử. Mỹ tham gia gián tiếp thông qua vai trò điều phối của EU. Mục đích chính của các vòng đàm phán tại Vienna là để đưa Mỹ trở lại thỏa thuận, trong đó có việc thuyết phục Mỹ dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt Tehran và ngược lại, đưa Iran trở lại tuân thủ các cam kết.
Tuy nhiên, các cuộc đàm phán đã phải tạm dừng sau khi Nga vào ngày 5/3 yêu cầu đảm bảo rằng các lệnh trừng phạt của phương Tây áp đặt lên Nga vì chiến dịch quân sự đặc biệt mà Moscow thực hiện tại Ukraine sẽ không làm tổn hại đến quan hệ thương mại của nước này với Iran. Ông Josep Borrell cho rằng, việc tạm dừng đàm phán là "do các yếu tố bên ngoài", mặc dù thực tế là "một văn bản cuối cùng về cơ bản đã sẵn sàng và được đặt lên bàn đàm phán". Ngay sau đó, Mỹ đã đá "trái bóng trách nhiệm" sang sân của Iran và Nga.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết: "Chúng tôi tự tin rằng chúng tôi có thể đạt được sự nhất trí về việc quay trở lại tuân thủ thỏa thuận... (nếu) những quyết định đó được đưa ra ở những nơi như Tehran và Moscow". Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho rằng các yêu cầu bảo đảm của Nga "không có tính liên quan", nói rằng chúng "không liên quan đến nhau theo bất kỳ cách nào". Tuy nhiên, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Saeed Khatibzadeh đã lặp lại quan điểm của Tehran rằng động thái này phải đến từ Mỹ. Ông tuyên bố: "Các vấn đề còn lại giữa chúng tôi và Mỹ cần đến các quyết định chính trị ở Washington". Ông nói thêm rằng, "nếu họ (Mỹ) thông báo rằng họ đã đưa ra quyết định thì tất cả các phái đoàn có thể quay trở lại Vienna" để hoàn tất thỏa thuận và cho biết hiện nay "chúng tôi vẫn chưa tới thời điểm có thể tuyên bố một thỏa thuận".
Ngày 14/3, Tehran dường như tỏ ra lạc quan một cách thận trọng khi đánh giá về tương lai của các cuộc đàm phán hiện đã kéo dài 11 tháng. Ali Shamkhani, Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran - cơ quan đưa ra các quyết định trong các cuộc đàm phán ở Vienna - cho biết: "Chúng tôi sẽ tiếp tục tham gia các cuộc đàm phán tại Vienna cho đến khi các yêu cầu hợp pháp và hợp lý của chúng tôi được đáp ứng và đạt được một thỏa thuận mạnh mẽ". Trong khi đó, tại Washington, 49 trong số 50 thượng nghị sỹ của Đảng Cộng hòa cho biết họ sẽ không ủng hộ một thỏa thuận hạt nhân với Iran.
Trong một tuyên bố, họ cam kết sẽ làm mọi thứ trong khả năng của mình để đảo ngược một thỏa thuận không "ngăn chặn hoàn toàn" khả năng phát triển vũ khí hạt nhân của Iran, hạn chế chương trình tên lửa đạn đạo của nước này và chống lại điều mà họ cho là Iran hỗ trợ khủng bố.
Ngày 13/3, Iran đã bắn hàng chục tên lửa vào Erbil - thủ phủ của khu vực tự trị của người Kurd ở Iraq - trong một cuộc tấn công dường như nhằm vào các mục tiêu của Mỹ và các đồng minh của nước này. Truyền thông nhà nước Iran cho biết Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) đã thực hiện cuộc tấn công nhằm vào các "trung tâm chiến lược" của Israel ở Erbil, cho thấy đó có thể là đòn trả thù cho các cuộc không kích gần đây của Israel khiến quân nhân Iran thiệt mạng ở Syria.
Ông Saeed Khatibzadeh cho biết, Tehran đã cảnh báo chính quyền Iraq nhiều lần rằng nước này không được để bên thứ ba sử dụng lãnh thổ của họ - bao gồm các phiến quân người Kurd, Mỹ và Israel - để tấn công Iran. Truyền hình nhà nước Iran hôm 14/3 đưa tin rằng các lực lượng an ninh đã ngăn chặn được kế hoạch phá hoại địa điểm hạt nhân Fordow do một mạng lưới được Israel tuyển mộ thực hiện. Iran cáo buộc Israel - được cho là quốc gia duy nhất ở Trung Đông có kho vũ khí hạt nhân - đã thực hiện một số cuộc tấn công nhằm vào các cơ sở liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran và sát hại các nhà khoa học hạt nhân của họ trong những năm qua. Israel không phủ nhận nhưng cũng không xác nhận các cáo buộc này.
Trong một diễn biến khác, hãng tin AP cho biết Mỹ đã âm thầm bắt giữ hai tàu chở dầu bị nghi ngờ vận chuyển dầu của Iran. Chi tiết về vụ bắt giữ, vốn chưa được công bố trước đó, nằm trong một vụ án dân sự liên bang được bóc niêm phong vào tháng trước, sau khi các tàu do Hy Lạp quản lý này dỡ hàng hóa trị giá lên tới 38 triệu USD ở Houston và Bahamas theo yêu cầu của luật pháp Mỹ. Vụ bắt giữ diễn ra trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đang tìm cách khôi phục thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với Iran, có khả năng khiến Mỹ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt. Nhiệm vụ đó càng trở nên cấp thiết hơn khi Tổng thống Nga Vladimir Putin phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine và Mỹ quyết định trả đũa bằng cách cấm tất cả các hoạt động nhập khẩu dầu của Nga, vốn có khả năng khiến các thị trường phương Tây mất đi hơn 10 triệu thùng dầu mỗi ngày.
Sự mất mát nguồn cung đó có thể được bù lại một phần nhờ vào Iran, quốc gia đã hút được hơn 2,4 triệu thùng dầu mỗi ngày trong năm 2021 và bất chấp các lệnh trừng phạt, Tehran vẫn bán được một nửa số dầu họ sản xuất ra. Những người phản đối Iran cảnh báo rằng, cho dù Ukraine đang khuấy đảo những tính toán địa chính trị và Mỹ phải hướng sự chú ý vào Nga, song chính quyền Tổng thống Joe Biden không nên giảm sức ép đối với Cộng hòa Hồi giáo Iran.