Khi ngọn lửa “Thế hệ Z” lan đến Ladakh

Trong nhiều năm qua, phong trào đấu tranh ôn hòa của người dân Ladakh, thông qua tuần hành, đối thoại và tuyệt thực, diễn ra nhằm đòi hỏi các biện pháp bảo vệ hiến pháp mạnh mẽ hơn và quyền tự trị như một tiểu bang.

Tuy vậy, cuộc tuyệt thực tập thể mới đây do “Ladakh Apex Body”, một tổ chức xã hội, tôn giáo và chính trị phát động bước sang ngày thứ 15 và trở thành điểm bùng phát căng thẳng. Hai nhà hoạt động cao tuổi phải nhập viện vì kiệt sức, cộng thêm sự chậm trễ của chính quyền trong đối thoại, khiến nhiều thanh niên tin rằng “hòa bình không hiệu quả”.

Từ đó, đám đông những người trẻ tuổi ngày 24/9 đã rời khỏi Công viên Tưởng niệm Liệt sĩ ở Leh, thủ phủ của khu vực, tiến về các cơ quan công quyền và trụ sở đảng Bharatiya Janata (BJP) của Thủ tướng Narendra Modi, hô vang khẩu hiệu và đụng độ dữ dội với cảnh sát. Theo nhà hoạt động Jigmat Paljor, “đây là ngày đẫm máu nhất trong lịch sử Ladakh. Họ đã sát hại những người trẻ tuổi của chúng tôi, những người xuống đường để bảo vệ quyền lợi chính đáng”.

Lực lượng an ninh Ấn Độ ngày 25/9 tiếp tục được huy động để kiểm soát tình hình tại khu vực. Trong một tuyên bố, Bộ Nội vụ Ấn Độ cho biết các cuộc đụng độ với “đám đông hỗn loạn” đã khiến hơn 30 nhân viên lực lượng thực thi pháp luật bị thương và “cảnh sát đã phải nổ súng để tự vệ, dẫn đến một số thương vong”.

Theo Reuters, tổng cộng có 80 người bị thương và 4 người thiệt mạng trong các cuộc đụng độ tính đến nay. Cảnh sát cũng đã bắt 50 phần tử quá khích. Bộ Nội vụ Ấn Độ cáo buộc nhà giáo dục Sonam Wangchuk, gương mặt tiêu biểu của phong trào, đã “gây hiểu lầm cho người dân” khi ám chỉ đến các cuộc nổi dậy ở Nepal và Mùa xuân Arab. Wangchuk phản bác rằng bản thân kêu gọi đối thoại, chưa bao giờ ủng hộ bạo lực, nhưng cũng cảnh báo rằng “cảm xúc của giới trẻ có thể chuyển sang cực đoan nếu tiếng nói ôn hòa tiếp tục bị bỏ ngoài tai”.

Theo Al Jazeera, sự bất mãn hiện nay leo thang từ quyết định năm 2019 của chính phủ Ấn Độ khi đơn phương tước bỏ quy chế bán tự trị của bang Jammu và Kashmir, đơn vị hành chính từng bao gồm Ladakh.

Bang này bị chia tách thành hai vùng lãnh thổ do liên bang quản lý: Jammu và Kashmir có cơ quan lập pháp, còn Ladakh thì không. Điều đó đồng nghĩa với việc người Ladakh hoàn toàn không có đại diện chính trị trực tiếp để phản ánh nguyện vọng của họ lên trung ương.

Cư dân tại đây, phần lớn là các cộng đồng bộ lạc, đòi hỏi Ladakh được đưa vào “Phụ lục thứ Sáu của Hiến pháp Ấn Độ”, vốn bảo đảm cơ chế tự trị cho các khu vực có đa số dân bản địa. Hiện có 10 khu vực Đông Bắc Ấn Độ được hưởng quy chế này, nhưng Ladakh vẫn bị gạt ra ngoài.

Bên cạnh đó, vấn đề việc làm càng làm gia tăng bất mãn. Trước kia, khi còn thuộc Jammu và Kashmir, người dân Ladakh có thể tiếp cận nhiều cơ hội tuyển dụng. Nay, họ bị tách ra và thiếu chính sách hỗ trợ từ trung ương. Dù tỷ lệ biết chữ đạt 97%, cao hơn hẳn mức trung bình toàn quốc, nhưng năm 2023, có tới 26,5% sinh viên tốt nghiệp thất nghiệp, gấp đôi mức trung bình cả nước, theo số liệu của Al Jazeera.

Điểm đáng chú ý trong biến động lần này là vai trò dẫn dắt của thanh niên, đặc biệt là “Thế hệ Z”. Nếu trước đây, các cuộc tuần hành chủ yếu do các nhà hoạt động cao tuổi khởi xướng, thì nay, chính những người trẻ mới là lực lượng chủ công. Nhà phân tích chính trị Siddiq Wahid nhận định: “Sự phẫn nộ của giới trẻ là đặc biệt đáng lo ngại bởi họ thiếu kiên nhẫn. Họ đã chờ đợi một giải pháp trong nhiều năm, và giờ đây thất vọng vì không thấy tương lai cho chính mình”.

Ladakh là khu vực mang ý nghĩa chiến lược sống còn đối với Ấn Độ. Vùng đất này nằm trên cao nguyên Himalaya, tiếp giáp với Trung Quốc và gần Pakistan, cả hai đều là đối thủ của Ấn Độ. Đường biên giới dài hơn 1.600km với Trung Quốc biến Ladakh thành tuyến đầu quân sự.

Năm 2020, khu vực này chứng kiến cuộc đụng độ đẫm máu giữa quân đội Ấn Độ và Trung Quốc dọc Đường kiểm soát thực tế (LAC), khiến ít nhất 20 binh sĩ Ấn Độ và bốn binh sĩ Trung Quốc thiệt mạng. Từ đó đến nay, cả hai bên duy trì hàng chục nghìn quân cùng khí tài hạng nặng ở vùng núi cao, làm Ladakh trở thành một trong những điểm nóng nguy hiểm nhất thế giới.

Chính vì vậy, bất kỳ bất ổn nào tại Ladakh cũng tác động trực tiếp tới an ninh quốc gia Ấn Độ. Một phong trào thanh niên dễ trở thành mảnh đất màu mỡ cho các thế lực bên ngoài khai thác, từ đó làm suy yếu khả năng phòng thủ của New Delhi ở biên giới.

Các chuyên gia đánh giá, sự kiện ngày 24/9 là lời cảnh tỉnh đối với chính phủ Ấn Độ khi những cuộc tuyệt thực ôn hòa nay đã biến thành bạo lực chết người, những người trẻ từng tin vào đối thoại, giờ chọn cách đập phá và đổ máu để khẳng định tiếng nói.

Cũng theo giới chuyên gia, chính quyền Ấn Độ hiện nay cần xác định rằng Ladakh không chỉ là “điểm quân sự trên bản đồ” mà còn là nơi sinh sống của hàng trăm nghìn con người với bản sắc, khát vọng và quyền lợi chính đáng. Việc trì hoãn đàm phán, né tránh yêu cầu hiến pháp, hay đơn giản chỉ áp đặt thêm lực lượng vũ trang, không thể dập tắt ngọn lửa bất mãn đang lan rộng. Đây chính là vấn đề mà chính quyền tại đất nước đông dân nhất thế giới cần giải quyết.