Tiếng nói từ châu Âu trước thềm thượng đỉnh Mỹ – Nga
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã tham dự một hội nghị thượng đỉnh trực tuyến quan trọng cùng với các nhà lãnh đạo châu Âu và Tổng thống Mỹ Donald Trump, do Thủ tướng Đức Friedrich Merz chủ trì, nhằm định hình lại lập trường của phương Tây trước cuộc gặp trực tiếp sắp diễn ra giữa ông Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska vào ngày 15/8.
Cuộc họp trực tuyến được tổ chức ngày 13/8, với sự tham gia của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, các nhà lãnh đạo châu Âu như Thủ tướng Italy Giorgia Meloni, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Hà Lan Dick Schoof. Sau đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phó Tổng thống JD Vance cũng tham gia cuộc thảo luận. Hội nghị này đánh dấu một nỗ lực rõ ràng của châu Âu trong việc đảm bảo rằng bất kỳ cuộc đàm phán nào liên quan đến xung đột Ukraine-Nga đều phải có sự hiện diện và tiếng nói của Kiev.
Sau cuộc họp, Thủ tướng Merz cùng Tổng thống Zelensky tổ chức họp báo chung tại Berlin. Cùng thời điểm, Tổng thống Trump phát biểu tại Trung tâm Kennedy ở Washington, D.C., chia sẻ quan điểm của mình về các bước đi tiếp theo trước thềm cuộc gặp với người đồng cấp Nga.
Thủ tướng Merz nhấn mạnh rằng lợi ích an ninh của Ukraine và châu Âu cần được đặt lên hàng đầu. Ông khẳng định: “Chúng tôi đã nói rõ rằng Ukraine phải có mặt tại bất kỳ bàn đàm phán hòa bình nào. Một lệnh ngừng bắn là bước khởi đầu bắt buộc”.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, phát biểu từ Bregancon, cho biết: “Tổng thống Trump rất rõ ràng về ưu tiên đạt được một lệnh ngừng bắn. Chúng ta, cả châu Âu và Mỹ, cần tiếp tục ủng hộ Ukraine”.
Phát ngôn viên của Thủ tướng Anh Keir Starmer cũng khẳng định lập trường không thay đổi của London: “Sự ủng hộ của Vương quốc Anh với Ukraine là không lay chuyển. Bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải bao gồm các đảm bảo an ninh đáng tin cậy cho Ukraine”.
Tại Berlin, Tổng thống Zelensky bày tỏ hoài nghi về thiện chí của Nga và cảnh báo nguy cơ Ukraine bị loại khỏi tiến trình hòa bình. “Tổng thống Nga nói rằng ông ấy muốn hòa bình, nhưng thực tế là Nga muốn kiểm soát toàn bộ Ukraine. Mọi đàm phán liên quan đến Ukraine đều phải có Ukraine”, ông nhấn mạnh.
Ngoài ra, ông Zelensky kêu gọi thiết lập một cơ chế đàm phán ba bên gồm Mỹ, Ukraine và Nga, tái khẳng định rằng lệnh ngừng bắn chỉ có giá trị nếu đi kèm với các bảo đảm an ninh thực chất. Ông cũng kêu gọi: “Nếu Nga từ chối ngừng bắn ở Alaska, các lệnh trừng phạt phải được tăng cường”.
Nhà lãnh đạo Ukraine tuyên bố rằng con đường gia nhập EU và NATO của Ukraine không thể bị Nga can thiệp, và điều đó cần được công nhận trong bất kỳ thỏa thuận nào.
Trong bài phát biểu tại Washington sau hội nghị trực tuyến, Tổng thống Trump miêu tả cuộc gọi là “rất thân thiện” và “được 10 điểm”, đồng thời tiết lộ khả năng tổ chức một cuộc gặp ba bên với Tổng thống Nga và Ukraine trong tương lai nếu cả hai đồng ý. “Chúng tôi sẽ có cuộc gặp đầu tiên ở Alaska. Sau đó, nếu cần thiết, tôi sẽ gặp cả hai tổng thống để xúc tiến tiến trình hòa bình”, ông Trump nói.
Khi được hỏi liệu ông có thể thuyết phục Tổng thống Putin ngừng tấn công hay không, ông Trump trả lời thẳng thắn: “Tôi đã nói chuyện với ông ấy rồi. Nhưng khi tôi về nhà và thấy một quả tên lửa rơi vào viện dưỡng lão. Vậy nên, có lẽ là không”.
Dù vậy, ông vẫn khẳng định mục tiêu chấm dứt chiến tranh. Ông cũng cho rằng bản thân xứng đáng nhận được giải Nobel Hòa bình vì các nỗ lực ngoại giao trong các cuộc xung đột toàn cầu, bao gồm Trung Đông và Nam Á.
Cũng trong ngày, “Liên minh Thiện chí”, một nhóm gồm 31 quốc gia ủng hộ Ukraine, đưa ra tuyên bố chung nhấn mạnh 4 yêu cầu then chốt làm nền tảng cho bất kỳ đàm phán hòa bình nào, bao gồm: Ngừng bắn hoặc chấm dứt chiến sự lâu dài là điều kiện tiên quyết cho đàm phán thực chất; nếu Nga từ chối ngừng bắn, các biện pháp trừng phạt và gây áp lực kinh tế cần được tăng cường; không thể thay đổi biên giới bằng vũ lực, tái khẳng định nguyên tắc chủ quyền quốc gia và Ukraine phải nhận được đảm bảo an ninh mạnh mẽ, bao gồm cả sự hỗ trợ hậu chiến và không hạn chế hợp tác quốc phòng.
Liên minh cũng tuyên bố rằng Nga không có quyền phủ quyết con đường gia nhập EU hay NATO của Ukraine.
Phản hồi về diễn biến mới, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga, ông Alexey Fadeev, tuyên bố lập trường của Moscow vẫn giữ nguyên như Tổng thống Putin đã nêu từ tháng 6.
Theo đó, lệnh ngừng bắn chỉ có hiệu lực nếu Ukraine rút khỏi bốn khu vực đang bị Nga kiểm soát một phần: Donetsk, Luhansk, Zaporizhia và Kherson. Đồng thời, Kiev phải từ bỏ hoàn toàn ý định gia nhập NATO.
Các nhà phân tích nhận định hội nghị ngày 13/8 là một bước đi chiến lược của châu Âu nhằm có tiếng nói đối với cuộc đàm phán giữa ông Trump và ông Putin. “Châu Âu đang khẳng định vị thế trong tiến trình này”, Al Jazeera trích lời Lucian Kim, nhà phân tích của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế, cho biết. “Ông Trump nhận ra rằng không thể đạt được thỏa thuận thực chất nếu bỏ qua các đối tác châu Âu”. Chuyên gia này nhấn mạnh rằng Nga phụ thuộc kinh tế vào châu Âu nhiều hơn Mỹ. Hàng trăm tỷ USD tài sản Nga đang bị phong tỏa tại các ngân hàng châu Âu, và thiếu vắng thương mại với châu Âu khiến nền kinh tế của Nga gặp khó khăn.
Hội nghị thượng đỉnh trực tuyến ngày 13/8 đã cho thấy nỗ lực mạnh mẽ của các quốc gia châu Âu trong việc lên tiếng về cuộc đối thoại Mỹ-Nga và giữ Ukraine ở trung tâm của tiến trình hòa bình. Dù kết quả cuối cùng vẫn còn phụ thuộc vào cuộc gặp tại Alaska sắp tới, một điều rõ ràng là: Ukraine không còn bị để ngoài lề mà là một chủ thể độc lập, có tiếng nói trong các quyết định liên quan đến vận mệnh của mình.