Viễn cảnh về một IS 2.0

• Trùm khủng bố IS hứa ban trinh nữ cho đệ tử nếu đánh bom tự sát
• Cựu binh Anh tiết lộ kinh hoàng về tổ chức khủng bố IS
• An ninh Nga bắt giữ 18 tên khủng bố IS chuẩn bị tấn Moscow

Ước tính khoảng 60.000 tay súng thánh chiến đã bị tiêu diệt kể từ năm 2014, trong đó có nhiều thủ lĩnh cấp cao. Các thành trì lớn của IS như Mosul ở Iraq và Raqqa ở Syria đều đã được giải phóng. Thậm chí, giới quan sát khẳng định IS sẽ mất toàn bộ những vùng lãnh thổ từng chiếm giữ ở Trung Đông trong năm 2018.

Dù chịu thất bại, nhưng nhiều khả năng một phiên bản 2.0 của tổ chức khủng bố IS có thể sẽ được hình thành tại Libya nhằm trả đũa phương Tây và Mỹ. Tàn quân IS có tìm đến các nhóm khủng bố khác để hình thành liên minh, hay từ nước ngoài quay trở về quê hương để tiến hành những vụ tấn công theo phương thức "con sói đơn độc". Rõ ràng, thất bại của IS ở Trung Đông trong năm 2017 không đồng nghĩa với việc thế giới đã thoát khỏi mối nguy khủng bố trong năm 2018.

Kháng cự mạnh mẽ

IS chủ yếu được hình thành bởi phiến quân theo dòng Hồi giáo Sunni từ Iraq và Syria, nhưng tổ chức này cũng thu hút các phần từ cực đoan từ nhiều nơi trên thế giới. Từ các cuộc xung đột và bất ổn trong khu vực, IS đã trỗi dậy vào năm 2014 rồi chiếm nhiều lãnh thổ tại Iraq cũng như Syria. 

Trong thời gian qua, lực lượng của chính phủ Iraq và Syria với sự hỗ trợ của lực lượng quốc tế đã đánh bật được IS ra khỏi nhiều khu vực của hai quốc gia này. Ngay sau tin quân đội Syria quét sạch các tay súng IS ra khỏi lãnh thổ là tuyên bố của Thủ tướng Iraq khẳng định nước này đã giành chiến thắng hoàn toàn trước IS. 

Cũng chỉ vài tháng trước, âm mưu của IS thiết lập một "Vương quốc Hồi giáo" ở khu vực Đông Nam Á đã bị đập tan khi quân đội Philippines giải phóng thành phố Marawi ở miền Nam sau 5 tháng giao tranh dữ dội với nhóm phiến quân Maute trung thành với IS tại đây. Trước những thông tin liên tiếp về thất bại của IS, nhiều ý kiến cho rằng tổ chức khủng bố này đang đi đến ngày tàn.

Dù hứng chịu vô số thất bại, IS vẫn kháng cự mạnh mẽ và được nhìn nhận là mối đe dọa "chết người" đối với Mỹ cũng như phương Tây. IS đang không ngừng tìm cách mở rộng "chân rết", thực hiện những vụ tấn công đẫm máu ở châu Âu, đồng thời nhắm mục tiêu vào các đồng minh của phương Tây trên khắp Trung Đông. 

Theo một số chuyên gia về Hồi giáo, IS có thể nỗ lực gấp đôi để tấn công vào Mỹ nhằm lặp lại những thảm kịch mà chúng đã gây ra ở Paris, Brussels, Nice, Berlin hay Istanbul suốt thời gian qua. Tình cảnh bị đè bẹp buộc IS phải âm thầm chuyển hướng từ kêu gọi các đối tượng cực đoan ở Tây Âu đến Trung Đông tham chiến sang thực hiện những vụ tấn công khủng bố tại chính quê nhà. 

Loạt vụ khủng bố làm rúng động châu Âu năm 2017, như những vụ tấn công kiểu "sói đơn độc" đâm xe tại Barcelona (Tây Ban Nha) hay trên cầu Westminster trước tòa nhà quốc hội Anh ở London, rồi đánh bom liều chết tại buổi hòa nhạc ở thành phố Manchester đã minh họa rất rõ chiến thuật mới này của IS.

Bên cạnh đó, IS dựa vào mạng Internet để tồn tại và duy trì cái gọi là "Nhà nước Hồi giáo ảo", đồng thời sử dụng truyền thông xã hội làm phương tiện liên lạc và tuyên truyền chính yếu. 

Rõ ràng, IS đang tìm kiếm một động lực để hồi sinh từ đống tro tàn của "Vương quốc Hồi giáo" đã mất ở Trung Đông, mà các vụ khủng bố hay thế giới ảo là cách để thể hiện IS vẫn là một thế lực dù có thể không còn kiểm soát lãnh thổ trên thực tế. 

Theo dự đoán, một giai đoạn bạo lực mới do IS phát động dự kiến sẽ tiếp diễn trong thời gian tới khi các tay súng thánh chiến được cho sẽ tản khắp Trung Đông, tìm đến những khu vực bất ổn hòng tạo ra những điểm nóng căng thẳng và xung đột vũ trang mới. 

Thậm chí, IS đã lập một "mạng lưới khủng bố toàn cầu mới" sau thất bại ở Trung Đông. Các "chân rết" của IS đã "bám chắc" ở Afghanistan, Yemen, châu Phi và có thể tìm cách gia tăng ảnh hưởng sang Ấn Độ, Trung Quốc, Iran và Trung Á. Đặc biệt, Đông Nam Á hiện đang được coi là "căn cứ địa" mới của IS vì sự liên kết ngày càng chặt chẽ giữa các nhóm khủng bố ở Đông Nam Á đang tạo ra nguy cơ lớn và hiện hữu.

Nguy cơ hồi sinh

Mặc dù IS gần như đã bị đánh bại nhưng sự nổi dậy của Hồi giáo cực đoan vẫn duy trì cả ở Iraq và Syria khi phiến quân chuyển sang khủng bố truyền thống. 

Nhiều chuyên gia đánh giá rằng IS khó có khả năng biến mất mà có thể hồi sinh. IS coi Libya là một địa điểm lý tưởng để tái tập hợp lực lượng Hồi giáo cực đoan và phát động xây dựng một "vương quốc" IS phiên bản 2.0, sau khi "đế chế" khủng bố bị phá hủy tại Syria và Iraq. 

Các cơ quan tình báo phương Tây tin rằng, khả năng đó hoàn toàn có thể trở thành sự thật. Lý do là Libya vừa trải qua một cuộc chiến, tình hình trong nước thiếu ổn định, không có sự kiểm soát chặt chẽ của luật pháp. Thêm vào đó, đây là quốc gia giàu có về tài nguyên thiên nhiên và gần châu Âu. Do vậy, Libya là công thức hoàn hảo giúp IS có cơ hội bành trướng.

Trên thực tế, những đợt giao tranh dữ dội tại miền Tây Libya hầu như được thực hiện hoàn toàn bởi hàng ngàn chiến binh IS từ Syria và Iraq. Ngoài ra, Libya là nút giao thương của những tổ chức buôn lậu khét tiếng thế giới. Ma túy từ Venezuela, người di cư từ châu Phi và khủng bố từ Trung Á, tất cả đều được buôn bán sang châu Âu thông qua Libya. 

Do vậy, nếu lực lượng khủng bố IS có thể kiểm soát được nhiều lãnh thổ tại Libya, chúng có thể dễ dàng đổ tiền vào túi nhờ lợi nhuận từ buôn lậu đáng giá hàng tỷ USD mỗi năm. Bên cạnh đó, chúng có thể đưa những phần tử thánh chiến sang các nước phương Tây nhằm trả đũa cho những gì đã xảy ra ở Syria và Iraq.

Trên thực tế, bất ổn chính trị tiếp diễn ở Iraq, hay cuộc xung đột ở Syria đến nay vẫn chưa thể xác định được một giải pháp hòa bình mà tất cả các bên liên quan chấp nhận vẫn sẽ là những mảnh đất màu mỡ để những tư tưởng cực đoan thù hận nảy mầm và phát triển. 

Trong khi đó, trên bình diện quốc tế, một số chuyên gia thậm chí đặt câu hỏi phải chăng chính các nước phương Tây đang góp phần làm tăng "hiệu ứng truyền thông" cho những vụ tấn công khủng bố của IS? Chỉ cần không cẩn trọng dẫn đến phản ứng thái quá, với những chính sách phân biệt đối xử hoặc gây ra tâm lí bài Hồi giáo nghiêm trọng, IS sẽ có được động lực lớn dưới danh nghĩa "vệ đạo". 

Nguy cơ vô cùng rõ ràng khi IS có thể quay trở lại với hình thức khác bắt nguồn từ mối bất bình, xung đột sắc tộc và đặc thù ngờ vực luôn tiếp diễn, tiếp nhận thêm nhiều đặc tính để "tiến hóa".

Bên cạnh đó, giới quan sát nhận định các chính sách chính quyền Trump đang theo đuổi có thể củng cố sức mạnh cho IS thông qua việc gián tiếp kích động các phần tử nguy hiểm gia nhập IS, đồng thời thúc đẩy những cuộc tấn công khủng bố trên đất Mỹ. 

Lời thề "nhổ tận gốc rễ" chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan từ Tổng thống Mỹ thoạt nhìn giống như một đòn giáng mạnh khác vào IS. Tuy nhiên, các chuyên gia Trung Đông cùng những kẻ ủng hộ IS lại nói chúng hoàn toàn có cơ hội "hồi sinh" dưới thời Donald Trump. Thay vì dồn sức trên chiến trường, IS sẽ tìm mọi cách để kích động những phần tử cực đoan bên trong các quốc gia Trung Đông và phương Tây. 

Việc ông Trump từng ban hành sắc lệnh cấm nhập cảnh 90 ngày đối với công dân từ 7 quốc gia Hồi giáo chiếm đa số sẽ đem lại lợi ích cho IS, khiến tổ chức này tin rằng những quan điểm Tổng thống Trump thể hiện cho thấy "bộ mặt thật" của nước Mỹ và chính sách ông theo đuổi sẽ là nguồn cơn chia rẽ các cộng đồng - một mục tiêu mà IS luôn hướng tới.

Cần phải nói rằng việc đánh bại IS ở Iraq và Syria là một chiến thắng có ý nghĩa quan trọng trong cuộc chiến dài hạn chống khủng bố toàn cầu. Tuy vậy, chiến thắng trước IS ở Trung Đông không đi kèm một giải pháp chính trị và tình hình thực tiễn hậu IS mới là phần khó khăn nhất trong cuộc chiến chống khủng bố, chưa kể đến nguy cơ xuất hiện IS 2.0. 

Khi đó, IS sẽ tiếp tục là mối đe dọa đáng kể, thậm chí còn là một thách thức về ý thức hệ lâu dài. Trong bối cảnh đó, ngoài những biện pháp an ninh đơn thuần, cộng đồng quốc tế cần hành động nhiều hơn nữa, từ giải quyết những vấn đề liên quan đến hệ tư tưởng cực đoan mù quáng, đến thu hẹp bất đồng và khoảng cách giữa các nền văn hóa và tôn giáo. 

Không ít nhà phân tích cho rằng chiến trường hiệu quả nhất để chống IS là mặt trận chính trị, bằng cách cô lập nhóm khỏi những thành phần ủng hộ, thay vì chỉ tập trung cho những chiến dịch trấn áp mạnh tay và trên quy mô lớn...